Κατάληψη του Σιδηροκάστρου 1916

Στις 27 Ιουνίου μπήκε στο Σιδηρόκαστρο μία ελληνική ίλη ιππικού με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό Ιωαννίδη και το απελευθέρωσε, υψώνοντας τη γαλανόλευκη πάνω στο βράχο της Ακρόπολης που δεσπόζει στο κέντρο της πόλης. Η αιματηρή εποποιία της Κρέσνας είχε λήξει με θρίαμβο για τα ελληνικά όπλα, αλλά τα βάσανα των Σιδηροκαστρινών δεν είχαν τελειωμό.
  Ύστερα από μερικά χρόνια, και αφού προηγουμένως θα δεχθούν το μεγαλύτερο μέρος της προσφυγιάς από το πυρπολημένο Μελένικο, θα δουν τους Βουλγάρους να κατηφορίζουν για δεύτερη φορά το Μάιο του 1916. Η είδηση θα παγώσει τους Σιδηροκαστρινούς και χιλιάδες από αυτούς θα ακολουθήσουν το 21ο Σύνταγμα πεζικού, που είχε μέχρι τότε έδρα του την πόλη, στην πορεία του προς τις Σέρρες, για να αναγκαστούν τελικώς να ξαναγυρίσουν πίσω, όταν όλοι οι δρόμοι διαφυγής τους είχαν αποκλειστεί από τις χιλιάδες βουλγαρικού στρατού που κατηφόριζε με ταχύτητα από τα στενά της Κρέσνας. Ακολούθησε το μαρτύριο της ομηρίας και της εκτόπισης, αλλά και ο θάνατος εκατοντάδων Σιδηροκαστρινών από τις κακουχίες και την πείνα.

« il se trouvait stationné à Kérakli lorsque, le 17 août au matin, les Bulgares, descendant les pentes du Demir-Hissar, attaquent. Le 19 août, le régiment reçoit l’ordre de se porter en avant et d’atteindre la voie ferrée de Sérès. Le 20 août, à 4 heures du matin, il franchit la Struma et progresse vers ses objectifs. L'action se déroule par une chaleur accablante et se heurte à des effectifs considérables appuyés par une artillerie puissante. Nos unités sont contraintes le soir de se replier à nouveau derrière le fleuve, ayant obligé l’ennemi à mettre en ligne près de deux divisions et à dévoiler ses projets. Le régiment est cité à l’ordre de la brigade […].

Σταθήκαμε στο Κερακλί όταν, το πρωί της 17ης Αυγούστου, οι Βούλγαροι, κατεβαίνοντας τις πλαγιές του Ντεμίρ-Χισάρ, επιτέθηκαν. Στις 19 Αυγούστου, το σύνταγμα διατάχθηκε να προχωρήσει και να φτάσει στη σιδηροδρομική γραμμή των Σερρών. Στις 20 Αυγούστου, στις 4 το πρωί, διέσχισε το Struma και έκανε πρόοδο προς τους στόχους του. Η δράση λαμβάνει χώρα σε μια τεράστια θερμότητα και συγκρούεται με σημαντικούς αριθμούς που υποστηρίζονται από ισχυρό πυροβολικό. Οι μονάδες μας αναγκάζονται το βράδυ να υποχωρήσουν πίσω από τον ποταμό, αναγκάζοντας τον εχθρό να θέσει δύο τμήματα σε απευθείας σύνδεση και να αποκαλύψει τα σχέδιά του. Το σύνταγμα ονομάζεται στην τάξη της ταξιαρχίας [...] ".

Η ανατιναγμένη γέφυρα του Δεμίρ Χισάρ τον Δεκέμβριο του 1916

Η Βουλγαρία καθώς εποφθαλμιούσε πάντοτε τη Μακεδονία. Έτσι κάθε φορά που καταλάμβανε την Ανατολική Μακεδονία, προσπαθούσε, με μεθόδους που είχαν χαρακτηριστικά γενοκτονίας όπως οι ομαδικές καταδίκες σε θάνατο από ασιτία ολόκληρων πόλεων και οικισμών ή οι απαγωγές μικρών παιδιών και η κράτησή τους στη Βουλγαρία μετά από τη λήξη του πολέμου, να αλλοιώσει την πληθυσμιακή σύνθεση. Ανάμεσα στις πρακτικές αυτλες κατά κανόνα η βουλγαρικός κατοχικός στρατός επιδιδόταν στη συστηματική και γενική αρπαγή όλων των επίπλων και αντικειμένων αξίας, υφασμάτων, ενδυμάτων, εμπορευμάτων από καταστήματα των πόλεων της Ανατολικής Μακεδονίας, μεταξύ των οποίων και του Σιδηροκάστρου.

Πάνω από 700 φουρνέλα, τοποθέτησαν οι Βούλγαροι κατακτητές στο Ισάρι για να καταστρέψουν τον δικέφαλο αετό με το μονόγραμμα του Στρατηλάτη  Βασιλιά Κωνσταντίνου  από τη μία και του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου από την άλλη πλευρά.

Ο αετός στο Ισάρι κατασκευάστηκε μετά  την  απελευθέρωση του Σιδηροκάστρου  το  1913, κατ΄ επιθυμία του Μητροπολίτης Παρθένιου και του  Υπδκτή  της Υποδιοικήσεως Σιδηροκάστρου, Σταμάτιος Σταματίου (Έπαρχος).

Στις 17 Αυγούστου 1916 εκδηλώνεται στη Θεσσαλονίκη το κίνημα της «Εθνικής Αμυνας», με ιθύνοντα νου τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Αποτέλεσμα του κινήματος που στρεφόταν κατά των επιλογών της μοναρχίας ήταν η διαίρεση της χώρας για ένα διάστημα στο «κράτος των Αθηνών» και το «κράτος της Θεσσαλονίκης». Το κίνημα της Εθνικής Αμυνας ήταν το αποτέλεσμα της λυσσώδους μάχης των μεγάλων δυνάμεων της εποχής που η καθεμιά προσπαθούσε να τραβήξει την Ελλάδα στο πλευρό της στον Α` Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Γερμανοί έχουν το βασιλιά Κωνσταντίνο, ο οποίος υποστηρίζει την «ουδετερότητα» της Ελλάδας», αφήνει ουσιαστικά το οχυρό Ρούπελ στα χέρια των Γερμανοβουλγάρων, εγκαταλείπει αβοήθητη τη σύμμαχο Σερβία, παραδίδει ολόκληρο Σώμα ελληνικού στρατού στους Γερμανούς. Απ' την άλλη οι Αγγλογάλλοι έχουν τον Βενιζέλο που υποστηρίζει τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ.

Το Μακεδονικό μέτωπο, 7 Οκτωβρίου 1916 

Αυτή την ωμή αγγλογαλλική επέμβαση στην Ελλάδα καταδίκασε απερίφραστα ο Λένιν. «Πεθαίνουν με την πείνα, έγραφε ο ηγέτης των μπολσεβίκων, ολόκληρη χώρα, ολόκληρο λαό, για να τον αναγκάσουν ν' αλλάξει πολιτική».