Άγιοι Αθανάσιος, ο Βασίλειος, ο Γρηγόριος και ο Βασίλειος, Νεομάρτυρες και Ομολογητές του Νασάουντ, 12 Νοεμβρίου
Άγιοι Αθανάσιος Τοντοράν, ο Βασίλειος Ντουμίτρου, ο Γρηγόριος Μάνου και ο Βασίλειος Όιτσι, Νεομάρτυρες και Ομολογητές του Νασάουντ στη Ρουμανία
Ο Άγιος Μάρτυς Αθανάσιος Τοντοράν γεννήθηκε στο χωριό Μπιτσίγκιου της κοιλάδας Σαλαούτσα, στην περιοχή Νασάουντ της Τρανσυλβανίας, σε οικογένεια ευσεβών Ορθοδόξων Χριστιανών. Λίγα είναι γνωστά για τα παιδικά του χρόνια· γνωρίζουμε όμως ότι υπήρξε εξέχουσα προσωπικότητα της κοινότητάς του, μορφωμένος, και υπηρέτησε ως διοικητής και συλλέκτης φόρων στην περιοχή της Σαλαούτσας.
Ως ανδρείος και ενάρετος άνθρωπος, από τη νεότητά του ήταν μέλος ενός στρατιωτικού συντάγματος της αυτοκρατορίας της Βιέννης. Όταν όμως καθυστέρησε η αποστρατεία του, εγκατέλειψε τον στρατό των καθολικών αφεντών του και επέστρεψε στην πατρίδα του. Καταδιωκόμενος από τους ανθρώπους της αυτοκρατορίας, κατέφυγε στα βουνά Τσιμπλές, στην περιοχή Μαραμουρές και Χιοάρου, όπου προσευχόταν θερμά για τον εαυτό του και για τον λαό του που υπέφερε από ταπεινώσεις.
Η θλίψη του μεγάλωσε όταν συνελήφθη από καθολικούς και φυλακίστηκε για μερικά χρόνια στον Πύργο των Βαρελοποιών της πόλεως Μπιστρίτσα. Μετά την απελευθέρωσή του, επέστρεψε στο χωριό του, όπου η ορθόδοξη πίστη των προγόνων του απειλείτο από την Ουνία. Επειδή δεν υπήρχε ορθόδοξος ιερέας, αρνήθηκε σταθερά να εξομολογηθεί ή να κοινωνήσει από ουνίτη ιερέα.
Ήταν πάντοτε ακλόνητος στην πίστη του προς τον Θεό και στη δίψα του για δικαιοσύνη και αλήθεια. Έτσι, τα έτη 1761–1762, μαζί με άλλους τοπικούς ηγέτες, διαπραγματεύθηκε με την κυβέρνηση της Βιέννης τη στρατιωτικοποίηση 21 κοινοτήτων της περιοχής. Πήγε στη Βιέννη, όπου υπογράφηκε συμφωνία και δόθηκαν υποσχέσεις ότι, μετά την ένταξή τους στο σώμα των συνοριοφυλάκων, οι Ρουμάνοι της περιοχής δεν θα εξαναγκάζονταν να εγκαταλείψουν την πίστη τους.
Όταν όμως επέστρεψε, διαπίστωσε ότι οι υποσχέσεις δεν τηρήθηκαν και οι προσπάθειες επιβολής του καθολικισμού συνεχίζονταν. Τότε ο Αθανάσιος αντέδρασε δημόσια και με θάρρος.
Στις 10 Μαΐου 1763, στον τόπο που λεγόταν «Στο Έλος» κοντά στη Σάλβα, επρόκειτο να ευλογηθούν οι σημαίες και να ορκιστούν εννέα λόχοι νέων συνοριοφυλάκων. Παρών ήταν ο στρατηγός Μπούκοφ, απεσταλμένος της αυλής της Βιέννης, μαζί με τον ουνίτη επίσκοπο, για να επιβλέψει την ορκωμοσία και να επιταχύνει τον εξαναγκαστικό προσηλυτισμό.
Τότε ο υπερήλικας «παππούς Τανάσε Τοντοράν», ηλικίας 104 ετών, παρουσιάστηκε έφιππος μπροστά στο πλήθος και αναφώνησε:
«Εδώ και δύο χρόνια υπηρετούμε ως συνοριοφύλακες και ακόμη δεν λάβαμε γραπτή επιβεβαίωση από την αυτοκράτειρα ότι είμαστε ελεύθεροι, όπως μας υποσχέθηκαν! Δεν θα ορκιστούμε για να βλέπουμε την αγία μας πίστη να εμπαίζεται! Κατεβάστε τα όπλα σας!»
Τα φλογερά του λόγια συγκίνησαν τους στρατιώτες, οι οποίοι έπαψαν να ορκίζονται και στάθηκαν στο πλευρό του.
Οι αρχές ξεκίνησαν αμέσως έρευνες και συλλήψεις. Στις 12 Νοεμβρίου 1763, στο ίδιο οροπέδιο της Σάλβα, ο Άγιος Αθανάσιος και οι συναγωνιστές του βασανίστηκαν σκληρά. Τα οστά του Αγίου συντρίφθηκαν με τροχό από την κεφαλή έως τα πόδια και το κεφάλι του καρφώθηκε πάνω σε τροχό, «επειδή εμπόδισε τον λαό να γίνει ουνίτης και να ενταχθεί στη φρουρά».
Μαζί του μαρτύρησαν ο Βασίλειος από το Μόκοδ, ο Γρηγόριος από τη Ζάγκρα και ο Βασίλειος από το Τέλτσιου. Δεκαεννέα ακόμη Ορθόδοξοι μαστιγώθηκαν μέχρι θανάτου. Τα κεφάλια των μαρτύρων τοποθετήθηκαν σε πασσάλους έξω από τα σπίτια τους και τα σώματά τους τεμαχίστηκαν και ρίχτηκαν στους δρόμους.
Έτσι τελείωσε ο μαρτυρικός βίος του Αγίου Αθανασίου, που έχυσε το αίμα του για την πίστη των προγόνων του και για τα δικαιώματα των Ρουμάνων αδελφών του στην Τρανσυλβανία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας, με το Τόμο της 22ας Οκτωβρίου 2007, κατέταξε αυτούς τους Αγίους στους καταλόγους των αγίων της, ορίζοντας η μνήμη τους να τιμάται στις 12 Νοεμβρίου.
Λειτουργικά κείμενα
Απολυτίκιον (Ήχος Δ')
Ὁ βίος σου τῷ Θεῷ εὐάρεστος,
ὡς ἀστὴρ λαμπρὸς ἐν γῇ Νασάουντ ἔλαμψεν,
Ἅγιε Μάρτυς Ἀθανάσιε τοῦ Μπιτσίγκιου,
Βασίλειε τοῦ Μόκοδ, Γρηγόριε τῆς Ζάγκρας καὶ Βασίλειε τοῦ Τέλτσιου·
ἐνδυναμωθέντες γὰρ τῇ θείᾳ χάριτι,
ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας ὁμολογηταὶ καὶ προστάται ἐγένεσθε
κατὰ τῶν ἀλλοφύλων καὶ ἀλλοπίστων ἀρχόντων·
διὸ καὶ ἕως αἵματος ἀγωνισάμενοι,
ἐστεφανώθητε ἐν οὐρανοῖς ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν·
πρεσβεύσατε ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
