ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ

Κόλπους Πατρὸς τυποῦσι τοῦ σοῦ, Χριστέ μου, Τοῦ Συμεὼν αἱ χεῖρες, αἱ φέρουσί σε. Δέξατο δευτερίῃ Χριστὸν Συμεὼν παρὰ Νηῷ. Το γεγονός αυτό εξιστορεί ο ευαγγελιστής Λουκάς στο κεφάλαιο Β', στ. 22-35. Συνέβη σαράντα μέρες μετά τη γέννηση του παιδιού Ιησού. Σύμφωνα με το Μωσαϊκό νόμο, η Παρθένος Μαρία, αφού συμπλήρωσε το χρόνο καθαρισμού από τον τοκετό, πήγε στο Ναό της Ιερουσαλήμ μαζί με τον Ιωσήφ, για να εκτελεσθεί η τυπική αφιέρωση του βρέφους στο Θεό κατά το «πάν άρσεν διανοίγον μήτραν (δηλαδή πρωτότοκο) άγιον τω Κυρίω κληθήσεται» και για να προσφέρουν θυσία, που αποτελούνταν από ένα ζευγάρι τρυγόνια ή δύο μικρά περιστέρια. Κατά τη μετάβαση αυτή, δέχθηκε τον Ιησού στην αγκαλιά του ο υπερήλικας Συμεών (βλέπε 3 Φεβρουαρίου). Αυτό το γεγονός αποτελεί άλλη μια απόδειξη ότι ο Κύριος Ιησούς Χριστός δεν ήλθε να καταργήσει τον Μωσαϊκό νόμο, όπως ισχυρίζονταν οι υποκριτές Φαρισαίοι και Γραμματείς, αλλά να τον συμπληρώσει, να τον τελειοποιήσει. Κατά την ολονυκτία της Υπαπαντής στην Κωνσταντι...

Iορδάνην δε, μη ποταμόν εννόει, Xριστού δ’ αθλητήν, εσχάτοις εν τοις χρόνοις. Ο Άγιος Ιορδάνης καταγόταν από την Τραπεζούντα και όταν παντρεύτηκε εγκαταστάθηκε στον Γαλατά της Κωνσταντινούπολης. Τότε ήταν 40 χρονών. Κάποτε λοιπόν, διασκέδαζε με κάποιους Οθωμανούς συμπατριώτες του, παίζοντας μαζί τους ένα παιγνίδι. Σε κάποια στιγμή, ένας συμπαίκτης του, είπε κοροϊδευτικά στα ελληνικά: «Άγιε Νικόλα ψωριάρη, βοήθησε με να νικήσω». Ο Ιορδάνης τότε, απάντησε παρόμοια εις βάρος όμως του Μωάμεθ. Την επόμενη μέρα, ένας από την παρέα του τον κατηγόρησε σαν υβριστή της θρησκείας του Μωάμεθ. Οδηγήθηκε λοιπόν στον Βεζίρη και πιέστηκε να δεχθεί τον μουσουλμανισμό για να αποφύγει την τιμωρία του θανάτου. Ο Ιορδάνης, όμως, παρέμεινε σταθερός στην αγάπη του προς τον «γλυκύτατο Ιησού» και έτσι οδηγήθηκε από τον έπαρχο στο Κουτζούκ Καραμάνι, τον τόπο της εκτέλεσης. Ενώ ήταν έτοιμος ο δήμιος να αποκεφαλίσει τον μάρτυρα, έφθασε αγγελιοφόρος του Βεζίρη και είπε μυστικά στον Ιορδάνη: «Ο Βεζίρης σε συμβουλεύ...

  Tμηθείς Γαβριήλ δι’ αγάπην Kυρίου, Συν τω Γαβριήλ χορεύεις εν τω πόλω. Ο Άγιος Γαβριήλ καταγόταν από την Αλλώνη της Προικονήσου. Έγινε μοναχός και υπηρετούσε σαν κήρυκας της ενορίας του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Κατηγορήθηκε σαν υβριστής της μουσουλμανικής θρησκείας, φυλακίστηκε και βασανίστηκε στην Κωνσταντινούπολη. Παρέμεινε όμως σταθερός στην πίστη του και επειδή δεν δέχτηκε να γίνει μουσουλμάνος, αποκεφαλίστηκε στις 2 Φεβρουαρίου 1676 μ.Χ. Το λείψανο του Αγίου ρίχτηκε στη θάλασσα από τους Τούρκους. Το μαρτύριο του Αγίου συνέγραψε ο Ιωάννης Καρυοφύλλης. Ο Άγιος Νικόδημος γράφει στο «Νέον Μαρτυρολόγιον» (1799 μ.Χ.): «Οὗτος ὁ Ἀγγελώνυμος Μάρτυς Γαβριήλ, ἦν ἐκ χώρας λεγομένης Ἀλλώνης, τῆς ἐπαρχίας Προκοννήσου. Ἐγένετο δὲ Μοναχὸς ἐκ νεαρᾶς ἡλικίας, καὶ διάγων σωφρόνως, καὶ ἐναρέτως πολιτευόμενος, ἔφθασεν εἰς ἔφεσιν καὶ πόθον Μαρτυρικοῦ Στεφάνου· ὅθεν ἐλθὼν ἐν τῇ Βασιλευούσῃ, ἔγινε κῆρυξ τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας· πλησιαζούσης οὖν τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, διελογίζετο καθ᾿ ἑαυτόν...

Στο χωριό Οία της Σαντορίνης, στον οικισμό Φοινικιά υπάρχει η εκκλησία της «Παναγιάς της Μαρουλιανής». Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στη γιορτή της Υπαπαντής και κάθε χρόνο στις 2 Φεβρουαρίου όπου και εορτάζει γίνεται ένα από τα ωραιότερα και μεγαλύτερα πανηγύρια της Οίας. Η προέλευση του ονόματος «Μαρουλιανή» στην γιορτή της Υπαπαντής φημολογείται ότι κρατά από τη Μικρά Ασία καθώς από διηγήσεις γερόντων λέγεται ότι τα πολύ παλιά χρόνια (γύρω στα 1800 μ.Χ.) σε αγροτικό προάστιο της Σμύρνης, Έλληνας αγρότης είχε βρει θαμμένο στο χωράφι του κάτω από τις ρίζες των μαρουλιών ένα μικρό ξύλινο εικόνισμα που απεικόνιζε την Υπαπαντή του Χριστού.  Όταν αργότερα, με την σύσταση του Ελληνικού Κράτους, έφτασαν στη Σαντορίνη Μικρασιάτες πρόσφυγες (περί το 1840 μ.Χ.), έχτισαν την Εκκλησία της «Παναγιάς της Μαρουλιανής» σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος.

Η Παναγιά η Θαλασσίτρια βρίσκεται στο Κάστρο, ακριβώς πάνω από τη Πλάκα, σε μια από τις ωραιότερες τοποθεσίες της νήσου. Είναι η προστάτρια των ναυτικών. Χρονολογείται στα 1738 μ.Χ. και κατά τη ανακαίνιση της ενώθηκε με το παρεκκλήσι της Παναγίας Ελεούσσας. Πάνω από τη πόρτα διακρίνεται το οικόσημο των Κρίσπι (Δούκες της Νάξου). Οι περισσότερες εικόνες που κοσμούν την εκκλησία είναι έργα του γνωστού Μήλιου καλλιτέχνη Εμμανουήλ Σκορδίλη και των μαθητών του.

Η εκκλησία της Παναγίας «η Αγία Υπακοή» («Αγία Πακού» ή «Παναγιά η Πακού» όπως την αποκαλούν στην καθομιλουμένη οι ντόπιοι) βρίσκεται στο χωριό Κώστος της Πάρου και είναι αφιερωμένη στην Υπαπαντή. Ήταν άλλοτε μετόχι της Μονής Χοζοβιώτισσας της Αμοργού και ανακαινίστηκε το 1609 μ.Χ. Της έδωσαν το προσωνύμιο «Αγία Υπακοή» τιμώντας την υπακοή της Παναγίας στο θέλημα του Θεού να γεννήσει το Υιό Του, ώστε σύμφωνα με αυτό και οι άνθρωποι να υπακούν στο θέλημα του Θεού.

Η Παναγία η Καρυδιανή είναι μια μικρή μονή, μετόχι της Μονής Παναγίας Φανερωμένης, για την οποία καμία ιστορική ή αρχειακή πληροφορία δεν είναι γνωστή πριν από τα τέλη του 19ου αιώνα μ.Χ. Διατηρούνται κάποια κτηριακά κατάλοιπα του μικρού μοναστηριακού συγκροτήματος το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως τόπος θερινής διαμονής των κατοίκων των Μύθων κατά τον προηγούμενο αιώνα (Ψιλάκης 1993 Β, 539).  Το καθολικό αφιερωμένο στην Θεοτόκο Ζωοδόχο Πηγή είναι ένας μικρός μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός με ένα εγκάρσιο ενισχυτικό σφενδόνιο διαστάσεων 2,50 Χ 6,70 μ. Στο εσωτερικό δεν διατηρεί τοιχογραφικό διάκοσμο που θα βοηθούσε στην χρονολόγησή του. Το μοναστήρι σήμερα είναι ανενεργό και ανήκει στην Ενορία Μύθων.

Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Υπαπαντή και πανηγυρίζει στις 2 Φεβρουαρίου. Βρίσκεται στην πρωτεύουσα της Σαντορίνης τα Φηρά, στη πλευρά της καλντέρας στην άκρη του υψώματος της πλαγιάς πάνω στον κεντρικό δρόμο. Είναι ο καθεδρικός ναός των Φηρών και η παράλληλα η έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Θήρας, Αμοργού και μικρών νήσων (Θηρασίας, Ίου, Ανάφης, Ηρακλειάς, Δονούσας, Σχοινούσας και Κουφονησίων).  Η Παναγιά του Μπελώνια το 1898 μ.Χ. Έχει το προσωνύμιο «Παναγιά του Μπελώνια» από το όνομα των κτητόρων, την οικογένεια Μπελώνια, οι οποίοι ανοικοδόμησαν το ναό το 1827 μ.Χ. Κατέρρευσε με τον καταστροφικό σεισμό του 1956 μ.Χ. και στην θέση του οικοδομήθηκε ο σημερινός ναός, του οποίου την εικονογράφηση επιμελήθηκε ο σαντορινιός ζωγράφος Χριστόφορος Ασίμης.

Για την Σύναξη της Παναγίας της Κουτσουριώτισσας στην Ερατεινή Φωκίδος βλέπε στις 23 Αυγούστου. Λειτουργικά κείμενα Ἀπολυτίκιον Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης. Τὴν σεπτήν Σου Εἰκόνα Κουτσουριώτισσα Δέσποινα, ὡς ἁγίασμα θεῖον εὐλαβῶς ἐδεξάμεθα, καὶ πᾶσα ἡ Φωκὶς τῇ Σῇ Μονῇ, προστρέχει καὶ λαμβάνει ἐξ αὐτῆς, τὰς αἰτήσεις τῇ θερμῇ Σου ἐπισκοπῇ, Παρθένε ἀνακράζοντες· δόξα τῇ Σῇ χρηστότητα Ἁγνή, δόξα τοῖς θαυμασίοις Σου, δόξα τῇ πρὸς ἡμᾶς Σου ἀρωγῇ Πανύμνητε. Κοντάκιον Ἦχος δ΄. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως. Τῇ θαυμαστῇ Σου καὶ Ἁγίᾳ Εἰκόνι, ἧν Κουτσουριώτισσαν προσφόρως καλοῦμεν, μετὰ σπουδῆς προστρέχοντες ἑκάστοτε, ἐξ αὐτῆς λαμβάνομεν, τὰ αἰτήματα πάντα, καὶ πάσης λυτρούμεθα, δυσχερείας καὶ λύπης. Σὺ γὰρ παρέχεις πᾶσι δαψιλῶς, Θεοχαριτῶτε Κόρη τὴν χάριν Σου. Μεγαλυνάριον Δέδωκας Εἰκόνα Σου τὴν σεπτήν, Κεχαριτωμένη Κουτσουριώτισσα Μαριάμ, πάσῃ τῇ Φωκίδι, θησαύρισμα ὡς θεῖον, ἁγιασμὸν καὶ χάριν πᾶσι παρέχουσαν.

Ο Ιερός Ενοριακός Ναός της Παναγίας της «Μεγαλομάτας» βρίσκεται στο χωριό Κτικάδο της Τήνου. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Ναού είναι η επιβλητική μαρμάρινη είσοδος του. Τον 18ο αιώνα μ.Χ., έφτασαν στο Κτικάδο Κρήτες έποικοι οι οποίοι μετέφεραν την εικόνα της Παναγίας Μεγαλομάτας. Ο ομώνυμος ναός ήταν αρχικά αφιερωμένος στον Άγιο Γεώργιο η εικόνα του οποίου χρονολογείται τον 17ο αιώνα μ.Χ. Από τον 18ο αιώνα μ.χ. ξεκίνησαν εργασίες επέκτασης ενώ τοποθετήθηκαν μαρμάρινα θυρώματα που αναπαριστούν τον Άγιο Γεώργιο και την Θεοτόκο.

  Δεν έχουμε λεπτομέρειες για το γεγονός.

Ο Αρκουδοσπηλιός (ή αλλιώς Σπήλαιο Παναγίας της Αρκουδιώτισσας ή Αρκούδια, Αρκούδα ή Αρκούδαινα) βρίσκεται στο Ακρωτήρι Χανίων, κοντά στη Μονή Γουβερνέτου. Από εκεί ξεκινάει το μονοπάτι – μήκους περίπου δύο χιλιομέτρων, το οποίο διασχίζει το Φαράγγι Αυλάκι και οδηγεί στην είσοδο του σπηλαίου. Πολύ κοντά βρίσκεται και η Μονή Καθολικών. Ο Αρκουδοσπηλιός πήρε το όνομά του από έναν σταλαγμίτη, που μοιάζει με αρκούδα σκυμμένη έτοιμη να πιει νερό από τη μικρή λιμνούλα, η οποία έχει δημιουργηθεί εκεί. Η παράδοση αναφέρει ότι η Παναγία τιμώρησε την αρκούδα μετατρέποντας την σε βράχο γιατί στερούσε από τους μοναχούς το λιγοστό νερό που υπήρχε στην περιοχή. Από τις επιγραφές, που έχουν βρεθεί στο εσωτερικό του Αρκουδοσπηλιού, θεωρείται ότι αποτελούσε χώρο λατρείας του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Σήμερα μέσα στον Αρκουδοσπηλιό υπάρχει ένα μικρό εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγία την Αρκουδιώτισσα, το οποίο γιορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου (της Υπαπαντής του Χριστού). Συνηθίζεται από τους ντόπιους να ανά...

Η ιερά μονή της Σεϊδανάγιας βρίσκεται στον Ορθόδοξο χριστιανικό τομέα της παλαιάς πόλεως της Ιερουσαλήμ στ' αριστερά της οδού του Μαρτυρίου και όχι μακρυά από τη μονή του Αγίου Χαραλάμπους. Βρίσκεται δίπλα στη Μονή του Αγίου Ευθυμίου του Μεγάλου και είναι γυναικείο μοναστήρι. Η μονή της Σεϊδανάγιας αποτελείται από ένα συγκρότημα πολλών κτισμάτων (κελλίων) τα οποία ανοίγουν στην εσωτερική αυλή. Το καθολικό της μονής που βρίσκεται στο ανατολικό μέρος του συγκροτήματος είναι αφιερωμένο στην Υπαπαντή του Κυρίου. Στις πηγές αναφέρεται και σαν μοναστήρι της Αγίας Άννης ή Σεϊδανάγια (= της Αγίας Δεσποίνης). Μαρτυρείται δε ως γυναικεία μονή. Λέγει σχετικά στο προσκυνητάριόν του ο Βενιαμίν Ιωαννίδης: «Το της Αγίας Άννης μοναστήριον οι εντόπιοι χριστιανοί μετέβαλον εις άλλην κλήσιν Σεϊδανάγια καλέσαντες εκ τινος μονής γυναικών κειμένης εις τα μέρη της Δαμασκού και αυτής ούτω Σεϊδανάγια καλούμενη (δηλ. της Αγίας Δεσποίνης). Η δε αιτία της τοιαύτης κλήσεως, έχει πατροπαραδότως μεταξύ των Ιερου...

 Η εικόνα της Παναγίας της Χρυσαλινιώτισσας ή Αλινιώτισσας φυλάσσεται στον ομόνυμο ενοριακό ναό της Λευκωσίας Κύπρου

 Η εικόνα της Παναγίας της Φλεβαριώτισσας φυλάσσεται στο ναό Αμπελακίων Σαλαμίνος και ονομάζεται έτσι, επειδή εορτάζει τον μήνα Φεβρουάριο ή, κατά μία άλλη εκδοχή, επειδή στο σημείο εκείνο είχε βρεθεί φλέβα νερού.

 Η εικόνα της Παναγίας της Φλεβαριωτίσσης ή Λιβύης (καλείται έτσι επειδή έχει χρώμα σκούρο) φυλάσσεται στην Μεσαριά της νήσου της Αστυπάλαιας.

Η εικόνα της Παναγίας της Υπαπαντής φυλάσσεται στον ομόνυμο ναό της Καλαμάτας.

 Η εικόνα της Θεοτόκου Κακιάς Μέλισσας φυλάσσεται στο χωριό Λειβάδι Κυθήρων. Έχει την προσωνυμία αυτή, γιατί σε μια επιδρομή πειρατών στο νησί, με σκοπό να λεηλατήσουν τη μονή, παρουσιάσθηκε ξαφνικά ένα σμήνος μελισσών που επιτέθηκε στους πειρατές και τους ανάγκασε να υποχωρήσουν.

 Η εικόνα της Παναγίας της Γουμενίσσης φυλάσσεται στην ομώνυμη μονή της πόλεως της Γουμένισσας.

 Η εικόνα της Παναγίας της Απεκοής (Υπακοής) φυλάσσεται στο ναό της Υπαπαντής της νήσου Καλύμνου.