Βαμβακόφυτο

Οικισμοί: Βαμβακόφυτο
Ιστορικά | Φωτογραφίες | Βίντεο | Πρόσωπα | Καταστήματα/Υπηρεσίες | Αναρτήσεις |

Το Βαμβακόφυτο βρίσκεται στα βόρεια του Νομού Σερρών και ανήκει στο Δήμο Σιντικής.

Οι πρώτοι κάτοικοι ήταν μια μεγάλη ομάδα κτηνοτρόφων που ζούσαν  στην περιοχή της σημερινής θέσης του προφήτη Ηλία. Το όνομά της η περιοχή το πήρε από το ομώνυμο ναΐσκο, που θεμελιώθηκε στα ερείπια ενός μικρού εξωκκλησιού .

Το χωριό μας, όπως και η ευρύτερη περιοχή της Σιντικής από το 1383 έπεσε στα χέρια των Τούρκων και παρέμεινε κάτω από τον οθωμανικό ζυγό 530 χρόνια, μέχρι το 1913.

Για τους μεγάλους σε ηλικία γνωστό ως Σάβιακο. Οι κάτοικοί που με την απογραφή του 1991 ανέρχονταν σε 1166, ενώ με την απογραφή του 2001 σε 1268.

Άφιξη προσφύγων είχε έως το 1915 εφτά οικογένιες με 50 άτομα, το 1928 οι πρόσφυγες που ήρθαν «μετά τη μικρασιατική καταστροφή» ήταν τρεις άτομα.

Αρκετοί εξαρχικοί χωρικοί μετανάστευσαν στη Βουλγαρία, με τη συνθήκη της Νεϊγύ. Το 1944 έφυγαν για τη Βουλγαρία μερικοί ακόμα κάτοικοι του χωριού.

Βαμβακόφυτο βρετανικός χάρτης 1944

Το χωριό αναφέρεται σαν Savjak (Σάβιακ) στο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1454-1455. Εδώ καταγράφονται 55 οικογένειες χριστιανών, από τις οποίες έξι με αρχηγό γυναίκα χήρα και μία οικογένεια εξισλαμισμένων χριστιανών. Στο ίδιο βιβλίο το 1852  γίνονται αναφορές για το χωριό από τον περιηγητή Β. Νικολαίδη και περιγράφει    το χωριό ως  Saviaki με 150 οικογένειες. 

Επίσης το 1876 αναγράφει σε έκθεσή του ο γενικός πρόξενος Σερρών Ιωάννης Παπακωστόπουλος το χωριό ως Σάβιακον με 250 οικογένειες ή 1250 κατοίκους. 

Το 1886 ο στρατιωτικός Ν. Σχινάς ονομάζει το χωριό Σάβιακο με 100 οικογένειες χριστιανικές. Το 1889 ο Σέρβος S. Gopcevic το αναφέρει ως Savijiak με 460 σπίτια. 

Το 1896  η ελληνική Στατιστική έκθεση το αναγράφει Σάβιακον. Το 1900 ο Βούλγαρος επιθεωρητής σχολείων V.I.K΄ncov το αναγράφει ως Savjak  με 300 σπίτια και αλλού ως Savek με 1600 κατοίκους.  

Το 1905 ο D.M. Brancoff το αναγράφει ως Saviak με 2080 κατοίκους.

Ένα άλλο γραπτό στοιχείο που αναφέρεται στο Βαμβακόφυτο, περιλαμβάνεται στα «Σερραϊκά Χρονικά» στον ένατο τόμο εκδόσεως 1982. Εδώ βρίσκουμε αποσπάσματα από τη  « Σερραϊκή Χρονογραφία» που είναι τμήμα των χειρογράφων του παπα Συναδινού, που γεννήθηκε στο  Μελενικίτσι Σερρών το 1601. Χειρόγραφά του βρίσκονται στη βιβλιοθήκη του Κουτλουμουσίου, μοναστηριού του Αγίου Όρους.

Γράφει μεταξύ των άλλων «...Το 1601 Σεπτέμβριος 21 εγεννήθηκα εγώ ο παπα Συναδινός. Έτζι με το έλεγεν ο πατέρας μου ο Παπασίδερης….» .Στη σελίδα 25β γράφει «…Το 1622 απέθανεν ο παπα κυρ Μαυρουδίς εκ χώρας Σάβικον, άνθρωπος ως 60 χρόνων, και οικονόμος (εκκλησιαστικό αξίωμα) κρατών πάντα τα κτίσματα της εκκλησίας.

Επίσης στη σελίδα 50β  και για το έτος 1636 γράφει για τον πατέρα του παπα Σίδερη μεταξύ άλλων «….Και του Παπανικόλα, από το χωριό Λάκκος (Β. της μονής Τιμίου Προδρόμου, σήμερα είναι ερειπωμένο), την  θυγατέρα αυτός εσπούδαξεν (=έδειξε σπουδή, επιμέλεια) και την εχώρισε από τον άνδρα οπού είχεν, διότι ήτον πέντε βαθμόν (πέντε βαθμών = πέμπτου βαθμού συγγενείς=σήμερα πρωτοξαδέρφια), εις χωρίον Σαβίακον...». 

Λίγα χρόνια  μετά την απελευθέρωση του από την οθωμανική κατοχή το 1913 έφερε το  όνομα Σάβιακον. Έκτοτε  λειτουργεί ως  Κοινότητα που διοικείται από επταμελές Συμβούλιο με πρόεδρο και αντιπρόεδρο. Στις 4 Ιανουαρίου 1920 με διοικητική πράξη της Νομαρχίας Σερρών η Κοινότης Σάβιακον με τον συνοικισμό Καμαρώτι(σημερινό Καμαρωτό) ονομάζονται Κοινότης Σαβιάκου.

Εν τω μεταξύ πολλοί ζητούν την αλλαγή του ονόματος Σάβιακον σε Καλλιθέα λόγω της καλής θέας που παρουσιάζει το χωριό. Τότε όμως(1927/1928) ο συνοικισμός Μπαίρ Μαχαλά των Σερρών μετονομάζεται σε Καλλιθέα, γι αυτό απορρίπτεται και δεν εγκρίνεται το αίτημα της Κοινότητας, για  αλλαγή του ονόματος του χωριού σε Καλλιθέα. 

Ο Κέππας Θεόδωρος  το 2006 διηγήθηκε στις  18 Αυγούστου σε ηλικία 97 χρόνων τα παρακάτω:    «…..Το Σάβιακο μετονομάστηκε σε Καλλιθέα. Μάλιστα πριν έρθει η έγκριση από τη Νομαρχία έβαλαν και μια πινακίδα τριγωνική με το όνομα Καλλιθέα στο δρόμο έξω από το χωριό. Ένας Βούλγαρος είδε τα ελληνικά γράμματα στην πινακίδα, θύμωσε και την κατέστρεψε……..».

Στις 26 Φεβρουαρίου 1924 ο οικισμός Καμαρώτι αποσπάται από την Κοινότητα και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Καμαρώτι.

Στις 8 Αυγούστου 1928 ο οικισμός Σάβιακον της Κοινότητας μετονομάζεται σε Κοινότης Βαμβακοφύτου. από τα βαμβάκια που καλλιεργούσαν στον εύφορο κάμπο. 

Στην δεκαετία του 1950 και 1960 μεταναστεύουν πολλοί κάτοικοι στο εξωτερικό και κυρίως Γερμανία λόγω φτώχειας. Σημειώνεται ότι από τους πολλούς μετανάστες στη Γερμανία ιδρύθηκε στη περιοχή της Στουτγκάρδης σύλλογος μεταναστών Βαμβακόφυτου με έδρα το Έσσλιγκεν. Σκοπός του Συλλόγου η διατήρηση των ηθών και των παραδόσεων του χωριού. 

Το χωριό στο πέρασμα των χρόνων διατήρησε αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία του και μαζί με αυτήν τα ήθη , τα έθιμα και τις παραδόσεις. 

Η επίσκεψη-προσκύνημα των Βαμβακοφυτιανών στη Μονή Τιμίου Προδρόμου είναι έθιμο που κρατάει τουλάχιστον 120 χρόνια

Ενδεικτικά αναφέρονται: Η θρησκευτική εκδήλωση Πρόδρομος (προς τιμή της Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου), η μπαμπουγέρα (καρναβάλι), το άναμμα της φωτιάς στις απόκριες, τα έθιμα  των Χριστουγέννων καθώς και η γιορτή των μεταναστών.

Ο πολιούχος του χωριού Ναός του Αγίου Γεωργίου ανεγέρθη το 15ο με 16ο αιώνα μ.Χ.

Το 1965 ιδρύθηκε ο Ποδοσφαιρικός σύλλογος Βαμβακοφύτου που πήρε μέρος στο πρωτάθλημα της Γ΄ ερασιτεχνικής κατηγορίας του Νομού Σερρών και τη σεζόν 1970 - 1971.

Το Βαμβακόφυτο ήταν χτισμένο αρχικά στη περιοχή του Προφήτη Ηλία, το παλιό Σάβιακο όπως ονομάζεται σήμερα η περιοχή από το παλιό όνομα του χωριού και είναι περίπου τρία χιλιόμετρα βόρεια της σημερινής του θέσεως. Πριν όμως απλωθεί στα σημερινά του όρια, κατελάμβανε το βορειοανατολικό τμήμα της περιοχής του Αγίου Νικολάου. Ερείπια του παλιού οικισμού υπάρχουν μεταξύ Αγίου Νικολάου και της μεγάλης χαράδρας ( μεγάλος λάκκος ).

Με την υποδούλωση δεν επηρεάζονται από τη συμπεριφορά του κατακτητή, γιατί ζουν ανενόχλητοι πάνω στα βουνά. Όμως με τον καιρό, όταν αρχίζει μια μεταβολή στη οικονομία του ελληνικού χώρου και δη στο εμπόριο,  σιγά-σιγά κατεβαίνουν προς τα πεδινά. Οι κύριοι λόγοι που υποχρεώνουν τους κατοίκους να κατεβούν νοτιότερα, στο βορειοανατολικό τμήμα της περιοχής του Αγίου Νικολάου(ερείπια του παλιού οικισμού υπάρχουν ανατολικά του ναού Αγίου Νικολάου.) είναι: 1ον  Ο οικισμός βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον κάμπο, όπου υπήρχαν τεράστιες εκτάσεις λιβάδια για τα ζώα και για χωράφια γόνιμα με μεγαλύτερες στρεμματικές  αποδόσεις. 2ον  Ο οικισμός κτισμένος σε λοφοπλαγιά προστατεύονταν  από καιρικά φαινόμενα και ιδιαίτερα τους βοριάδες και ακόμα παρείχε ασφάλεια από επιδρομές ληστρικών ομάδων και αργότερα των κομιτατζήδων και 3ον Το τοπίο είχε  υπέροχη θέα και ορατότητα μεγάλη. Εδώ αναπτύσσεται πλέον ο οργανωμένος οικισμός με το όνομα Σάβιακο.

Τα στοιχεία που διασώζονταν και μεταδίδονταν προφορικά από γενιά σε γενιά, διατυπώνουν πέντε κυρίως απόψεις-εκδοχές σχετικές με την ονομασία του χωριού. Ομακαριστός παπα-Πασχάλης Κεχλιμπάρης αναφέρει, πως το Σάβιακο προέρχεται από τη λέξη σάβιακ, που σε τουρκική διάλεκτο σημαίνει χώρος ιερός(σημ. συντάκτη: σε ελληνοτουρκικό λεξικό δε βρέθηκε σχετικό λήμμα), κατά την εκδοχή του Λάζου Ιωάννη του Δημητρίου, κάποιος με το όνομα  Σάββας πρωτοκατοίκησε με την οικογένειά του στην περιοχή και από το όνομά του το Σάβιακο. Η τρίτη εκδοχή που  την υποστηρίζουν πολλοί, αναφέρει πως το Σάβιακ προέκυψε από παραφθορά της λέξεως ζάβιατς που είναι σλαβική λέξη και σημαίνει απάνεμο,  δεδομένου ότι τα πρώτα σπίτια του χωριού κτίστηκαν γύρω από την περιοχή του Αγίου Νικολάου(σήμερα), όπου πράγματι είναι πλαγιά και προφυλάσσεται από τους βοριάδες. Υπάρχει ακόμα και η πέμπτη εκδοχή, το όνομα Σάβιακ να προέρχεται από τη τουρκική λέξη savasci (σάβασκι)=αγωνιστής, πολεμιστής  και κατά παράφραση σάβιασκι, που σημαίνει οι   προερχόμενοι και ανήκοντες στο Σάβιακ, δηλαδή στο Σάβιακο(εξελληνισμένο) και οτιδήποτε περιλαμβάνει και ανήκει στο χωριό, κατά συνέπεια  και οι άνθρωποί του.

Οι κάτοικοί πολύ παλιά ασχολούνταν του με τη παραγωγή ξυλανθράκων και την κτηνοτροφία. Σήμερα η γεωργία, είναι η ασχολία των περισσοτέρων. Οι εκτάσεις που καλλιεργούνται είναι ημιορεινές και πεδινές και ανέρχονται σε 16.867 στρέμματα. Ο καπνός και τα σιτηρά είναι τα κυριότερα προϊόντα. Όμως με τα αρδευτικά έργα το βαμβάκι, το καλαμπόκι, τα σακχαρότευτλα, και η ελιά έχουν μεγάλες και καλές αποδόσεις λόγω φυσικά και της επίπονης και φιλότιμης προσπάθειας των αγροτών. Επίσης και άλλα επαγγέλματα αναπτύσσονται σε ζηλευτό βαθμό, με μεγάλα καταστήματα τροφίμων, κλασικές ταβέρνες, καφετέριες, ξυλουργεία, βιοτεχνίες κ. ά.

Ο Μορφωτικός Λαογραφικός Όμιλος «ΜΟ.Λ.Ο.Β.» ιδρύθηκε το 1982 που αναπτύσσει μεγάλη δράση με τμήματα χορευτικά και χορωδίας.

Στο Λαογραφικό Μουσείο του χωριού φυλάσσονται παλιά αντικείμενα και είδη γεωργικής ασχολίας και οικιακής χρήσης.

Στο τέλος του 2013 ιδρύεται ο Σύλλογος Γυναικών & Φίλων Βαμβακοφύτου «Ο Άγιος Γεώργιος». 

Στις 4 Δεκεμβρίου 1997  με την εφαρμογή του νόμου Καποδίστρια ( Ν. 2539/97).   η   Κοινότητα καταργείται, συνενώνεται με το Δήμο Σιδηροκάστρου και αποτελεί το Δημοτικό Διαμέρισμα Βαμβακοφύτου , με πενταμελές Συμβούλιο και Πάρεδρο.

Από 1ης Ιανουαρίου 2011 με το νέο νόμο Καλλικράτης 3852/07.06.2010, το Βαμβακόφυτο αποτελεί την Τοπική Κοινότητα Βαμβακοφύτου του Δήμου Σιντικής  και έχει τριμελές Κοινοτικό Συμβούλιο.

Οι  πρώτοι  δάσκαλοι  που   δίδαξαν  στο  Βαμβακόφυτο  το  σχολικό  έτος  1903-1904   ήταν  ο  Αποστολίδης  Αστέριος  με  ετήσια  αποζημίωση  18 οθωμανικές  λίρες  και  η  Νικολάου  Χρυσάνθη  με  ετήσια  αποζημίωση  15  οθωμανικές  λίρες. Την  επόμενη  σχολική  χρονιά  βοήθησαν  το  έργο  των  δυο  προηγούμενων  οι  δάσκαλοι    Πηνελόπη  Πασιτείου  και  ο  Δημήτρης  Ιωαννίδης,  με αποζημίωση   6  οθωμανικές  λίρες  για  τετράμηνη  εργασία. Τα  πρώτα  μαθήματα  έγιναν  στην  εκκλησία  του  Αγίου  Γεωργίου  και  αργότερα  σε  ένα  σπίτι  δίπλα  στην  εκκλησία. Το  1929 ξεκινά  η  κατασκευή  του  σχολείου  σε  χώρο  συνολικής  επιφάνειας   1910,694 τ.μ.  και  αξίας  50.000 δραχμών. Την  δαπάνη  ανέγερσης  κάλυψαν  το  κράτος, η  εκκλησία  και  οι  κάτοικοι  με  προσωπική  εργασία. Στις  1-10-1931  γίνεται  η  παραλαβή  του  νέου  διδακτηρίου, εμβαδού  1441 τ.μ. και  πρωτολειτουργεί  ως  2/θέσιο  με  διευθυντή  τον  Ζωηρό  Δημήτριο.

(Πηγές: Ελληνικό  Προξενείο στις Σέρρες, Μητρόπολη Μελενίκου και αρχεία Δημοτικού Σχολείου  Βαμβακοφύτου).