Ημέρολογιο Μακεδονικού Αγώνα στη περιοχή του Μπέλες (1895-1908)

Ημέρολογιο Μακεδονικού Αγώνα στη περιοχή του Μπέλες (1895-1908) 

1895
Μέσα Ιουλίου: Ο Μπόρις Σαράφωφ επιτίθεται στο Μελένικο στα πλαίσια μιας μικρής εξέγερσης. Ο Ιβάντσο Ποροϊλίατα από τα Άνω Πορόια κατευθύνεται στο Σβέτι Βράτς και το Κατούντσι, χωριά βορείως του Μπέλες, για να βοηθήσει την εξέγερση μαζί με 25 ένοπλους. (- Куманов, Милен. „Македония. Кратък исторически справочник“, София, 1993, стр. 107, Ο Μακεδονικός Αγώνας και τα γεγονότα στη Θράκη, σ.76.)

1902
Τέλη Σεπτέμβριου: Εξέγερση της Άνω Τζουμαγιάς (σημ. Μπλαγκόεφγκραντ), στην οποία συμμετέχουν 19 χωριά της περιοχής. Ο Ντόντσιο Ζλάτκοφ και ο Στογιάνοφ καταφθάνουν με 170 ένοπλους, ο Ρίζοφ με 250 και ο Αλέξο Ποροϊλίατα (Αλέξη των Ποροΐων) με άλλους 80. (Ο Μακεδονικός Αγώνας και τα γεγονότα στη Θράκη, σ.87.)

1903 
26 Ιουλίου: Σκοτώνεται σε συμπλοκή με οθωμανούς στρατιώτες ο Αλέξο Ποροϊλίατα (Динев, Ангел. Илинденската епопея, т. I, София, 1946, стр. 367.)
2 Αυγούστου (20 Ιουλίου με το γρηγοριανό ημερολόγιο) Λαμβάνει χώρα η εξέγερση του Ίλιντεν.

1905
- Δεν υπάρχει ακριβής ημερομηνία - Δημοσιεύεται το βιβλίο του Brancoff D. M. "La Macedoine et sa population chretienne" (Η Μακεδονία και ο χριστιανικός της πληθυσμός) με φανερή φιλοβουλγαρική θέση, το οποίο έχει τα εξής στοιχεία για την περιοχή:

Καζάς Κιλκίς :
- Τοντόροβο (Todorovo): 400 Βούλγαροι εξαρχικοί (σ. 98-99).

Καζάς Δεμίρ - Χισσάρ (Demir Hissar):
- Σούγκοβο (): 1800 Βούλγαροι εξαρχικοί, 1 βουλγαρικό σχολείο, 1 δάσκαλος, 41 μαθητές.
- Τζαφερλί (): 120 Βούλγαροι πατριαρχικοί.
- Κεσσετζί-Τσιφλίκ (): 400 Βούλγαροι εξαρχικοί, 1 βουλγαρικό σχολείο, 1 δάσκαλος, 12  μαθητές.
- Μάτνιτζα (): 640 Βούλγαροι εξαρχικοί, 1 βουλγαρικό σχολείο, 1 δάσκαλος, 27 μαθητές.
- Τοντορίτς (): 200 Βούλγαροι εξαρχικοί.
- Ντόλνι Πορόι (): 1368 Βούλγαροι εξαρχικοί, 10 Έλληνες, 6 Βλάχοι (βλ. ρουμανίζοντες), 1 βουλγαρικό προγυμνάσιο, 1 βουλγαρικό (δημοτικό) σχολείο, 4 δάσκαλοι, 79 μαθητές.
- Γκόρνι Πορόι (): 3840 Βούλγαροι εξαρχικοί, 25 Έλληνες, 750 Βλάχοι (βλ. ρουμανίζοντες), 1 βουλγαρικό προγυμνάσιο, 1 βουλγαρικό (δημοτικό) σχολείο, 5 δάσκαλοι, 160 μαθητές, 1 ελληνικό (δημοτικό) σχολείο, 1 δάσκαλος, 40 μαθητές, 1 "βλαχικό" (βλ. ρουμανικό) δημοτικό σχολείο, 2 δάσκαλοι, 80 μαθητές.
- Λιπός (): 480 Βούλγαροι πατριαρχικοί, 90 Βλάχοι (βλ. ρουμανίζοντες), 1 ελληνικό σχολείο, 1 δάσκαλος, 15 μαθητές (σ. 188-189).
Σύνολο Καζά:
8.248 εξαρχικοί, 600 πατριαρχικοί, 846 Βλάχοι (ρουμανίζοντες), 35 Έλληνες
319 Βούλγαροι μαθητές, 12 δάσκαλοι, 2 βουλγαρικά προγυμνάσια, 5 βουλγαρικά δημοτικά σχολεία
80 ρουμανίζοντες μαθητές, 2 δάσκαλοι, 1 ρουμανικό δημοτικό σχολείο
55 Έλληνες μαθητές, 2 δάσκαλοι, 2 ελληνικά δημοτικά σχολεία

Καζάς Σερρών (Serres ή Siruz)
- Μπούτκοβο (): 520 Βούλγαροι εξαρχικοί, 1 βουλγαρικό σχολείο, 1 δάσκαλος, 15 μαθητές
- Ντελή-Χασάν (): 480 Βούλγαροι εξαρχικοί, 1 βουλγαρικό σχολείο, 1 δάσκαλος, 28 μαθητές
- Τζουμαγιά-μαχαλά (): 560 Βούλγαροι εξαρχικοί, 1 βουλγαρικό σχολείο, 1 δάσκαλος, 21 μαθητές
- Σταρόσεβο (): 488 Βούλγαροι εξαρχικοί, 56 Βούλγαροι πατριαρχικοί, 1 βουλγαρικό σχολείο, 1 δάσκαλος, 30 μαθητές
- Τσαΐρ-Μαχαλά (): 384 Βούλγαροι πατριαρχικοί (σ. 198-199)
Σύνολο Καζά:
2.048 εξαρχικοί, 440 πατριαρχικοί
4 βουλγαρικά δημοτικά σχολεία, 4 δάσκαλοι, 94 Βούλγαροι μαθητές

Γενικό Σύνολο για το 1905:
- 10.696 Βούλγαροι εξαρχικοί = 2 βουλγαρικά προγυμνάσια, 9 βουλγαρικά δημοτικά σχολεία, 16 δάσκαλοι, 413 μαθητές
- 846 Βλάχοι (ρουμανίζοντες) = 1 ρουμανικό δημοτικό σχολείο, 2 δάσκαλοι, 80 μαθητές
- 1.040 Βούλγαροι πατριαρχικοί = 2 ελληνικά δημοτικά σχολεία, 2 δάσκαλοι, 55 μαθητές
- 35 Έλληνες     

23 Μαρτίου 1905: Δολοφονούνται οι Παύλος Γιαντζής, Γεώργιος Αλικοτσής και ο Ηλίας Θεοδώρου από Βούλγαρους με μαχαίρια και περίστροφα. Ήταν ανθρακοπώλεις στη περιοχή του Μπέλες (Ο Μακεδονικός Αγώνας και τα γεγονότα στη Θράκη, σ. 397.)

1906
3 Μαρτίου 1906: Δολοφονείται ο Ζήσης Βλάχος, βοσκός από το Τζαφερλή. (Ο Μακεδονικός Αγώνας και τα γεγονότα στη Θράκη, σ. 415.)
23 Οκτωβρίου 1906: Δολοφονείται ο Ρίζος Βλάχος, βοσκός από το Σούγκοβο (Πλατανάκια) Σιντικής (Ο Μακεδονικός Αγώνας και τα γεγονότα στη Θράκη, σ. 416.)

Ελληνικά & Βουλγαρικά σχολεία στο βιλαέτι Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με το Γεωγραφικό Ινστιτούτο Ρώμης 1903. Διακρίνεται ότι ελληνική εκκλησία & ελληνικό σχολείο υπήρχε στα Άνω Πορόια, στο Λιπός (Φιλήρα), στο Σταρός (Σταυροδρόμι) και στη Μονή Μπουτκόβου (Άγιος Γεώργιος Τριμόρφου), καθώς και στο ίδιο το Μπούτκοβο (Κερκίνη). Αντίστοιχα, βουλγαρικό σχολείο έχει στα Άνω Πορόια, στα Κάτω Πορόια, στο Σιούγκοβα (Πλατανάκια) και στη Μάτνιτσα (Μακρυνίτσα). Είναι προφανές ότι ο χάρτης υποστηρίζει τις ελληνικές θέσεις, καθώς πολλά σχολεία σε πολλά βουλγαρικά χωριά δεν φαίνονται. Επιπλέον, δεν φαίνεται στο χάρτη το ρουμανικό σχολείο των Άνω Ποροΐων.


1907 29 Απριλίου 1907: (Αλλού αναφέρεται 1 Μαΐου) Πυρπόληση του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου από Βούλγαρους και Ρουμανίζοντες των Άνω Ποροΐων, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα οι πατριαρχικοί του χωριού (Βλάχοι & λίγοι σλαβόφωνοι) να μην έχουν το δικό τους ναό (Παρόλο που στο βιβλίο του Παναγιώτη Χρ. Ζιώγα αναφέρει πως από τις 4 εκκλησίες του χωριού -Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Αγίου Δημητρίου, Αγίου Γεωργίου και Αγίου Νικολάου- μονάχα η μία, αυτή του Αγίου Δημητρίου, παραχωρήθηκε στους εξαρχικούς, μάλλον θα πρέπει να παραχωρήθηκε και αυτή του Αγίου Γεωργίου, όπως αναφέρει ο Γκεόργκι Στρέζοφ το 1891, καθώς η επιμονή του Μητροπολίτη Αιμιλιανού στην επιστολή του περί απουσίας ενός ναού για τους πατριαρχικούς, πρέπει να οφείλεται σε αυτό το λόγο, ότι δηλαδή όντως δεν υπήρχε άλλη εκκλησία διαθέσιμη για τους πατριαρχικούς, και όχι στο γεγονός ότι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ήταν μακριά από το χωριό και δεν ήταν εύκολη η λειτουργία της, όπως υπογραμμίζεται στο βιβλίο. Χαρακτηριστικά ο Μητροπολίτης ανέφερε: "[...]Επειδή υπάρχει μία και μόνη εκκλησία δια τούτο συνέστησα να στεγάσωσι προχείρως αυτήν και επί ιερού αντιμινσίου να τελώσι την θείαν λειτουργίαν." Ο ναός του Αγίου Νικολάου δεν ήταν εφικτό να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των πατριαρχικών, όντας πολύ μικρός). Αμέσως, ο πρόξενος της Ελλάδας στις Σέρρες Σαχτούρης & ο Μητροπολίτης Μελενίκου Αιμιλιανός κατηγορούν εντονότατα τους Βούλγαρους και την ρουμανική προπαγάνδα, θεωρώντας τους υπεύθυνους για το συμβάν, και οργανώνουν συστηματικά έναν έρανο για την επισκευή του ναού. (Παναγιώτης Χρ. Ζιώγας, Γεώργιος Παπαηλιάκης και Άνω Πορρόια Σερρών, σ. 132-137.) (Πέτρου Πέννα, Ιστορία των Σερρών, σ. 277)
10 Μαΐου 1907: "Δεκαπενταμελής βουλγαρική συμμορία υπό την αρχηγίαν του εκ Στρωμνίτσης ληστάρχου Μανούσωφ, μετέβη εις το παρά το ελληνικόν μοναστήριον Μπουτκόβου χωρίον Δελή Χασάν Μαχαλά, επί σκοπώ του να εξοντώση την οικογένειά του δια τα ακραιφνή αισθήματα του γνωστού ομογενούς Στέργιου Αβραάμ, προ μικρού απολυθέντος των φυλακών, όπου είχαν εγκλείσει αυτόν αι βουλγαρικαί συκοφαντίαι. Εκ της οικογενείας μόνον ο υιός του Στέργιο εφονεύθη, ονόματι Νικόλαος, της λοιπής οικογενείας κατορθωσάσης να διαφύγη. Οι κακούργοι ενέπρησαν την οικίαν του Στεργίου και την του αδελφού του." (Παναγιώτης Χρ. Ζιώγας, Γεώργιος Παπαηλιάκης και Άνω Πορρόια Σερρών, σ. 142.) (Πέτρου Πέννα, Ιστορία των Σερρών, σ. 277)
22 - ξημερώματα 23ης Μαΐου 1907: "Πολυανής Φώτιος, Αγγέλει ότι τη 20 τρ. μ. περί τας ώρας 3½ της νυκτός (τουρκιστί) εγένετο απόπειρα εκ των δολοφονικών Βουλγάρων κατά της Μονής Μπουτκόβου, ματαιωθείσαι ευτυχώς συνεπεία υλακών των κυνών, και ότι περί 6ην ώραν και αύθις ανεφάνησαν, και πάλιν ματαιωθέντος του σχεδίου των συνεπεία της προνοίας του Ηγουμένου αυτής. Κατά συνέπειαν εξαιτείται την ενέργειαν των δεόντων, όπως αποσταλή στρατός ο απαιτούμενος προς φρούρησιν αυτής". (Παναγιώτης Χρ. Ζιώγας, Γεώργιος Παπαηλιάκης και Άνω Πορρόια Σερρών, σ. 142-143.)
10 Σεπτεμβρίου 1907: Δολοφονείται ο Ηλίας Πέγκας από τα Άνω Πορόια από Ρουμανίζοντες του χωριού. (Παναγιώτης Χρ. Ζιώγας, Γεώργιος Παπαηλιάκης και Άνω Πορρόια Σερρών, σ. 141.)
20 Νοεμβρίου 1907: "Παρά την θέσιν Δεμίρ-Καπού, επί του Μπέλες, τουρκική συμμορία συνέλαβε τέσσαρας νέους Βούλγαρους εκ Πορροΐων, ών εφόνευσε τους δύο, ο τρίτος απέθανεν εκ συγκοπής, ο δε τέταρτος διέφυγε μεν, αλλ' έκτοτε εξηφανίσθη." (Ιστορικό Ημερολόγιο Σερρών, σ. 293.)

1908
5 Ιανουαρίου 1908: "[...]Ετέρα βουλγαρική συμμορία εφόνευσεν εν τω χωρίω Δελή-Χασάν-Μαχαλέ τον χωρικόν Βάνε." (Ιστορικό ημερολόγιο Σερρών, σ. 4.)
31 Μαρτίου 1908: "Αυθημερόν υπό πολυαρίθμου βουλγαρικής συμμορίας εφονεύθησαν δύο ελληνόβλαχοι ποιμένες εξ Άνω Πορροΐων της περιφερείας Δεμίρ Χισσάρ, διότι δεν επείθοντο εις τας προτροπάς του παρ' ω υπηρέτουν βουλγάρου Ηλία, όπως δηλωθώσιν ως Βούλγαροι". (Παναγιώτης Χρ. Ζιώγας, Γεώργιος Παπαηλιάκης και Άνω Πορρόια Σερρών, σ. 141)

1910
- Δεν υπάρχει ακριβής ημερομηνία - Δημοσιεύεται το βιβλίο του Αθ. Χαλκιόπουλου "Η Μακεδονία : εθνολογική στατιστική των βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου" εμποτισμένο με την χαρακτηριστική νοοτροπία περί Ορθόδοξων Σλαβόφωνων, αλβανόφωνων, βλαχόφωνων και ελληνόφωνων Ελλήνων. Το θεώρησα αναγκαίο να συμπεριληφθεί στο παρόν ημερολόγιο του Μακεδονικού Αγώνα στη περιοχή, καθώς αναφέρονται ορισμένες πληροφορίες για χωριά που βρίσκονταν "υπό την βουλγαρικήν τρομοκρατίαν". Τάσσεται υπέρ των ελληνικών θέσεων, διογκώνοντας τα ελληνικά ποσοστά, ενώ παράλληλα συρρικνώνοντας τα υπόλοιπα. Τα στοιχεία για την περιοχή είναι τα εξής:

Καζάς Αβρέτ Χισάρ:
- Θεωδόροβον, χωρίο αμιγώς σχισματικόν, 245 άτομα. (σ.38)
- Ραδίλα, χωρίο μουσουλμανικόν, 277 άτομα (σ. 40)
- Αναδολού, χωρίο μουσουλμανικόν, 418 άτομα (σ. 41)
- Άνω Μαχμουτλή, - // -, 78 άτομα (σ. 41)
- Τσοκόλοβον, - // -, 218 άτομα (σ. 41)

Καζάς Σερρών:
- Τσαΐρ μαχαλέ, 100 Μουσουλμάνοι (σ. 50)
- Δελή-Πασά, 80 ορθόδοξοι Έλληνες (σ. 50)
- Μπούτκοβον, 520 ορθόδοξοι Έλληνες (σ. 50)
- Σταυρόσοβον, 56 ορθόδοξοι Έλληνες, 125 σχισματικοί Βούλγαροι (σ. 50)

Καζάς Δεμίρ-Ισαρίου:
- Λιπόσι, 150 ορθόδοξοι Έλληνες υπό την βουλγαρικήν πίεσιν και 80 Βλαχόφωνοι Ρουμανίζοντες (σ. 54-55)
- Θοδωρίτσι, 100 σχισματικοί Βουλγαρίζοντες και 150 Μουσουλμάνοι (σ. 55)
- Άνω Πορρόϊα, 790 ορθόδοξοι Έλληνες, (ων 725 βλαχόφωνοι), 352 Ρουμανισταί, 1487 σχισματικοί Βουλγαρίζοντες, 306 Μουσουλμάνοι (σ. 55)
- Κάτω Πορρόϊα, 600 σχισματ. Βουλγαρίζοντες, 1060 Μουσουλμάνοι (σ. 55)
- Μάντιτσα, 150 σχισματικοί Βουλγαρίζοντες και 1000 Μουσουλμάνοι (σ. 55)
- Σιούγκοβον, 400 σχισματικοί Βουλγαρίζοντες και 250 Μουσουλμάνοι (σ. 55)
- (Χωρία Μουσουλμανικά): Παρά τα Πορρόϊα η Πάλμη και η Δραμπόφτσα.   

Σχετικά άρθρα
Ο Μακεδονικός Αγώνας στη περιοχή του Μπέλες (1895-1912)
Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΣΕΡΡΩΝ