Γεωργία και κτηνοτροφία στην περιφέρεια του Δεμίρ -Χισσάρ. 1914

Γεωργία και κτηνοτροφία στην περιφέρεια (Καζα) του Δεμίρ -Χισσάρ (Σιδηροκάστρου) με στοιχεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του 1906. σε έκδοση του 1914

XIV

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΕΝ ΤΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ (ΚΑΖΑ) ΔΕΜΙΡ-ΧΙΣΣΑΡ

ΕΚΘΕΣΙΣ

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΚΑΖΑ ΔΕΜΙΡ-ΧΙΣΣΑΡ

[Σιδηροκάστρου)

Γεωγραφικὸς καὶ ἐδαφικὸς προσδιορισμός. Η περιφέρεια της ἐπαρχίας Δεμίρ-Χισσὰρ κατὰ τὰ 2]8 τῆς ἐκτάσεως αὐτῆς ὀρεινή, περι- λαμβάνει τὴν πρὸς ᾿Ανατολὰς τοῦ Καζά Δοϊράνης καὶ μεταξὺ τῶν βορείων ὀροσειρῶν τῶν Κρουσίων (Καραδάγ) καὶ τῶν μεσημβρινῶν τοῦ ὄρους Μπέλες κειμένην στενὴν πεδινὴν λωρίδα (παρὰ τὰ Πορόϊα), καὶ ἐπεκτείνεται ἀνατολικῶς κατέχουσα τὴν βορείως τῆς Σιδηροδρομικής γραμμής (Θεσσαλονίκης Δεδέαγατς) κειμένην ἐπιφάνειαν, μέχρι τοῦ πρὸ τῆς γεφύρας τοῦ Στρυμώνος (Καρα-Σου) Σιδηροδρομικού Σταθ μου Χατζή-Μπελίκ, οπόθεν προχωρεί μεσημβρινώς, περιλαμβάνουσα μέρος τῆς πεδιάδος τοῦ Στρυμώνος, καὶ παρὰ τὴν Κάτω Τζουμαγιάν κλίνει βορειανατολικῶς, ὅπως συμπεριλάβῃ τὰς ὁρολοφοσειρὰς τῶν Σαρ- λιγγίων καὶ Τσιγγελίων ὀρέων μέχρι τῶν βουλγαρικῶν συνόρων.

Ορίζεται πρὸς ἀνατολὰς καὶ μεσημβρίαν μὲ Καζάν Σερρῶν, δυτι κῶς μὲ Καζᾶν Δοϊράνης, καὶ πρὸς βορρᾶν μὲ βουλγαρικά σύνορα Καζά Πετριτσίου καὶ Μελενίκου.

Τὰ ἐδάφη τῆς μὲν ὀρεινῆς περιφερείας ἐπικλινῆ τὸ πλεῖστον, ἀβαθῆ, ἐξ ἀποσαρρθώσεως παραχθέντα, καὶ μικρᾶς γονιμότητος, χρησιμο- ποιοῦνται διὰ τὴν καλλιέργειαν τῶν δημητριακών καρπών, πρὸς ἱκανο- ποίησιν ἐπιτοπίων ἀναγκῶν, ὀλίγον τοῦ βάμβακος (ποικιλία Κοζάκι) καὶ περισσότερον τῶν καπνῶν, διὰ τὴν καλλιέργειαν τῶν ὁποίων ὡς καὶ τῶν δενδρωδών καλλιεργειῶν φαίνονται μᾶλλον κατάλληλα.

Τὰ ἐδάφη τῆς πεδινής περιφερείας, ἰδίᾳ τὰ πλησιάζοντα πρὸς τὰς ὄχθας τοῦ Στρυμώνος, εἶναι βαθέα, ἀλούβια, μέσης φυσικής συστά σεως καὶ εὐφορώτατα ἀνανεουμένης εἰς πολλὰ μέρη τῆς γονιμότητος

αὐτῶν διὰ τῆς πλημμυρίσεως τοῦ Στρυμώνος, ὅστις καὶ πολλὰς ζημίας ἐπιφέρει.

Ιδιοκτησία καὶ σύστημα μορτῆς. Ἐκ τῶν 50 χωρίων τοῦ δια μερίσματος τὰ ἑξῆς 14 εἶναι μεγάλαι ιδιοκτησίας (τσιφλίκια).

1) Λιπός

8) Λάτροβο

2) Τζεφερλή

9) Τσιφλιτζίκ

8) Μαδρατζίκ 278 4) Χατζή-Μπεηλίκ

10) Ραϊκόφτσα 112 11) Χότζα-Τσιφλίκ

5) Κεσισλίκ

12) Σπάτοβον 218

18) Δραγωτό

6) Μπαϊρακλή

14) Τζιουμα! Μαχαλε

7) Καμαρότο

Τα τσιφλίκια ταῦτα ἀνήκουσιν εἰς τὸ πεδινὸν μέρος τοῦ Καζά καλ λιεργοῦνται δὲ ὑπὸ χριστιανῶν ἐπὶ μορτῇ. Ο Κολλήγος (επίμορτος καλλιεργητής) λαμβάνει παρὰ τοῦ ἰδιοκτήτου τόσην έκτασιν ἀγρῶν ὅσην δύναται νὰ καλλιεργήσῃ. (Τοῦτο ἐξαρτᾶται ἐκ τῶν ζῴων τὰ ὁποῖα δια θέτει). Συνήθως λαμβάνει 40 στρεμμάτων ἔκτασιν ἐξ ὧν τὰ 20-25 καλλιεργεῖ μὲ φθινοπωρινά προϊόντα (σίτον, κριθήν, βρώμην, ὅπιον), τὰ δὲ 15-20 μὲ ἄνοιξιάτικα (αραβόσιτον, βάμβακα, σησάμι). Η δια μοίρασις τοῦ προϊόντος μετὰ τὴν ἀφαίρεσιν τοῦ σπόρου καὶ τῆς Δεκά της γίνεται εἰς τὸ ἥμιου.

Καλλιέργεια τῶν ἀγρῶν καὶ χρησιμοποιούμενα εργαλεία. Η καλλιέργεια τῶν ἀγρῶν ἐξαιρέσει τῆς ὑπὸ ἐλαχίστων ἐπιμελῶν Οθω μανών γεωργών τῆς πεδιάδος, καὶ ταύτης ἀτελοῦς, γίνεται εκτάκτως πλημμελής μ' ὅλον ὅτι τὰ ἐδάφη εἶναι ἀρίστης φυσικής συστάσεως καὶ θὰ ἡδύναντο εὐκολώτατα νὰ κατεργασθῶσι τελείως. Το χρησιμοποιού- μενον ἄροτρον εἶναι τὸ Ησιόδειον, ἀπαντᾶται ὅμως ἐν τῇ πεδιάδι καὶ τὸ σιδηροῦν ἄροτρον συρόμενον ὑπὸ βοῶν. Η κατ᾽ αὐτὰς ἐγκατάστασις Θηβαίων γεωργοεπιχειρηματιών, καλῶν γεωργῶν καὶ διαθετόντων και φάλαια, ὡς ἐνοικιαστῶν τσιφλικίων, προοιωνίζει προοδευτικὴν κατεύ θυνσιν ἐν τῇ καλλιεργείᾳ τῶν ἀγρῶν, καθ᾽ ὅσον οὗτοι σκέπτονται νὰ ἐργασθώσιν ἀποκλειστικῶς μὲ σιδηρὰ ἄροτρα συρόμενα ἀπὸ ἡμιόνους. Το τοιοῦτον θέλει χρησιμεύσῃ ὡς ὑπόδειγμα καλλιεργείας ἐν τῇ περι φερεία.

Η Αγρανάπαυσις ἐφαρμόζεται μόνον εἰς τὴν ὀρεινὴν περιφέρειαν, εἰς τὴν πεδινὴν ὅμως λόγῳ τῆς πλουσιότητος τῶν γαιῶν εἶναι ἄγνωστος. Ἡ ἐναλλαγὴ τῶν καλλιεργειών γίνεται ὡς ἑξῆς: Τον ὅπως σίτος, τον κριθή ή βρώμη, δεν βάμβαξ ή αραβόσιτος, 4ον σίτος ή κριθή.

Λίπανσις. Ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ οἱ ἐν τῇ πεδιάδι ἀγροὶ ἀρκετῆς γονιμό

τητος δὲν λιπαίνονται, χρησιμοποιείται ὅμως ἡ κόπρος τῶν ζῴων πρὸς

λίπανσιν τῶν ἀγρῶν τῶν προωρισμένων διὰ τὴν καλλιέργειαν τοῦ ἐπίου

παρ᾽ ἐπιμελῶν ἐπιοκαλλιεργητῶν ἐπίσης πρὸς λίπανσιν τῶν πλησίον

τῶν χωρίων κειμένων ἀγρῶν τῆς ὀρεινής περιφερείας. Τα χημικά λιπά

σματα ἄγνωστα.

Καλλιεργούμενα προϊόντα καὶ ἀπόδοσις. Τὰ ἐν τῇ ἐπαρχία καλ λιεργούμενα προϊόντα εἶναι. Τα σιτηρά, τὰ δαπριοειδῆ, ὁ βάμβας, τὸ ὅπιον, ο καπνός, ἡ ὄρυζα, τὸ σησάμι, ὁ κέγχρος κλπ.

Τα Ρεβένια (ἀγροὶ ἐπικλινεῖς καὶ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον τῆς ὀρεινῆς περιφερείας) ἀποδίδουσι 2-4 κοιλὰ (44 δκ.) σίτου καὶ 3-6 κοιλά κρι θῆς κατὰ στρέμμα (στρέμμα 50-60% 50-60 πήχεις, ἐν ᾧ τὰ πεδινὰ 5-10 κοιλὰ σίτου καὶ 10-15 κοιλὰ κριθῆς. ῾Ο ῥιπτόμενος σπόρος εἰς μὲν τὰ βεβένια ἀνέρχεται εἰς ἥμισυ (1/2) κοιλόν κατά στρέμμα εἰς δὲ τὰ πεδινὰ ἓν (1) κοιλὸν κατὰ στρέμμα. Ὁ ἀραβόσιτος εἰς μὲν τὰ ὀρεινὰ μέρη καλλιεργείται ποτιστικὸς τὸ πλεῖστον εἰς δὲ τὰ πεδινὰ ξηρικός. ῾Η ἀπόδοσις ποικίλλει ἀπὸ 6-10 κοιλὰ κατὰ στρέμμα, εἰς δὲ τοὺς παρὰ τὰς ὄχθας τοῦ Στρυμῶνος ἀγροὺς ἡ ἀπόδοσις φθάνει μέχρι 15 κοιλῶν κατὰ στρέμμα. Ο βόμβαξ ξηρικός καλλιεργούμενος (ποικιλίας Χίντικο *Αμερικανική ποικιλία) εἰς τὰ πεδινὰ ἀποδίδει 250 εκ. κατά στρέμμα (100-300) πωλείται δὲ 50-60 λεπτά κατ᾿ ἐκᾶν ἐπὶ τόπου. Εἰς τὰ ὀρεινά μέρη καλλιεργείται ποικιλία τις βάμβακος ονομαζομένη ὑπὸ τῶν ἐγχωρίων Κοζάκι, ἥτις ἔχει τὴν ἰδιότητα νὰ μὴ ἀφίνῃ τὸν βάμβακα νὰ ἐκχύνεται ἔξω τῶν περιβλημάτων μετὰ τὴν ὡρίμανσιν καὶ τὸ ἄνοιγμα τῶν καρύων, ὅσον καὶ ἂν μείνῃ οὗτος ἀσυγκόμιστος ἐπὶ τοῦ ἀγροῦ. Η ποικιλία αὕτη συγκομίζεται άπαξ, ἀφ᾽ οὗ ἀνοίγωσιν ὅλα τὰ κάρυα, συγκομίζεται δὲ μετὰ τῶν περικαλυμμάτων καὶ ἀποχωρίζεται κατ' ολ κον. Ο οὕτως ἐπιτυγχανόμενος βάμβαξ φέρει προσκεκολλημένα ξηρά φύλλα, ἅτινα αποχωρίζονται ἀφ᾽ οὗ διέλθωσι διά τινος ἐγχωρίου κατα σκευής μηχανήματος Ιπποκινήτου ή χειροκινήτου. Ἡ ἀπόδοσις τούτου ἀνέρχεται εἰς 100-300 οκάδ. κατὰ στρέμμα μετὰ τῶν κελύφων τῶν καρύων τοῦ μικτοῦ τούτου βάρους περιλαμβάνοντος 20 ολο καθαρού βάμβακος. Το γλυκάνισσον ἀποδίδει ἀπὸ 50-120 οκάδ. κατὰ στρέμμα.

Τὰ ἐν τῇ ἐπαρχία Δεμίρ-Χισσάρ, καλλιεργούμενα προϊόντα κατ' εξα δος, ἔκτασιν, καὶ παραγωγὴν συμφώνως τῇ Στατιστικῇ 1906 του * Υπουργείου Δασών Μεταλλείων καὶ Γεωργίας της Οθωμανικής Αυτο κρατορίας εἶναι τὰ ἑξῆς :

Στατιστική Οθωμανικού Υπουργείου Γεωργίας 1906

Σημείωσης. Στρέμμα - 919 0 μ. και 0,302 Κοιλόν - 40 λίτρας.

Η παραγωγὴ τοῦ καπνού ἐφέτος μ᾿ ὅλον τὸ ἀνώμαλον τῆς καταστάσεως ἥτις ἐπέδρασεν ἐπιβλαβῶς ἐπ᾿ αὐτῆς ἔχει κατὰ στατιστικὴν συνταχθεῖσαν παρὰ τοῦ ἐνταῦθα Διοικητικοῦ ᾿Επιτρόπου ὡς ἑξῆς: 1) Σιδηρόκαστρον (Δεμίρ-Χισσάρ, μετά τῶν πέριξ καλλιεργηθέντα στρέμ. 250 παραγωγή 25,000 εκ. ἐπωλήθησαν 2-3 δραχμὰς εἰς Σανδάλι κατ' δκᾶν. (Ποιότης μετρία)

2) Κρούσοβον 200 στρέμ. καλλιεργηθέντα μὲ παραγωγὴν 20,000 εκ. (ποιότης μετρία ἐπωλήθησαν εἰς τιμὴν 1.50-1.80 δρ. κατ' ἐκᾶν εἰς Σανδάλι,

3) Λέχοβον καλλιεργούμενα στρέμ. 150 μὲ παραγωγὴν 15,000 εκ. πωληθέντων πρὸς 4 δραχμὰς κατ᾽ ἐκᾶν εἰς Μαξούλι καὶ 50 λεπτά κατ᾿ ὁρᾶν τὸ Ροφούζο (Σκάρτο) παραδοτέον εἰς δέματα τοῦ δικαιών

ματος τοῦ Μονοπωλείου βαρύνοντος τὸν ἀγοραστήν. 

4) Λάτροβον καλλιεργούμενα στρέμ. 30, μὲ παραγωγὴν 3,000 διάδ. πωληθέντων πρὸς 1.80-3.40 εἰς Σανδάλι (ασυσκεύαστον ὅπως

εἶναι εἰς ὀρμαθούς).

5) Βέτερνα καλλιεργηθέντα στρέμματα 60 μὲ παραγωγὴν 6,000 δικά- δων, καλής ποιότητος, πωληθέντων πρὸς 3-3.40 δρ. κατ' ἐκᾶν εἰς Σανδάλι.

6) Ράμνα καλλιεργηθέντα στρέμματα 150 μὲ παραγωγής 150,000 οκάδων, πωληθέντων 4-0 δραχ. κατ᾽ ἐκῖν εἰς Μαξούλι καὶ 0.80 λεπτὰ εἰς Ροφούζο.

Τὰ ἀνωτέρω καπνὰ εἶναι τοῦ εἴδους Μπασμά, ἐξ ὅλων δὲ τῶν ἄνω ῥηθέντων χωρίων προτιμώνται ὑπὸ τῶν ἐμπόρων τὰ τῆς παρα- γωγής Δεμίρ-Χισσάρ (Σιδηρόκαστρον· κωμόπολις).

7) Πορόϊα μετὰ τῆς περιφερείας του καλλιεργηθέντα στρέμ. 1,700 μὲ παραγωγὴν 500,000 εκ. ποιότητας ἐπιτυχούς, μὴ πωληθεῖσαν εἰσέτι.

Τα τελευταῖα εἶναι τοῦ εἴδους Μπαση-Μπαλή, μεγαλόφυλλα καλ λιεργοῦνται δὲ ποτιστικὰ ἐν Ποροίοις καὶ ἀποδίδουσι 250-800 οκάδ. κατὰ στρέμμα. Συνήθως πωλοῦνται ἐπεξειργασμένα παραδοτέα εἰς δέν ματα προς 1,202 δρ. κατ' ἐκᾶν.

Η εφετεινή παραγωγὴ τῶν καπνῶν ἐν τῷ Καζῷ ὑπελείφθη τῆς τῶν προηγουμένων ἐτῶν κατὰ 200.000 οκάδας λόγῳ τῆς ἀνωμάλου κατα στάσεως. Γενικώς αὕτη βαίνει αὐξάνουσα ἀπὸ ἔτους εἰς ἔτος, κατὰ τὰ τελευταία έτη, εκτοπίζουσα εἰς τὰ βεβένια τὰς λοιπὰς καλλιεργείας, όπως ἡ τοῦ βάμβακος καὶ ἐπίου ἐκτοπίζει τὰς λοιπὰς ἐν τῇ πεδιάδι.

Καλλιέργεια τοῦ ἐπίου (ἀρχιονιού). Τὸ ὅπιον εἶναι βιομηχανι κὸν φυτὸν καλλιεργούμενον ἀφ᾽ ἑνὸς διὰ τὴν παραγωγὴν τοῦ ὁμωνύ μου ἀπεξηραμένου ὁποῦ, ὅστις χρησιμοποιεῖται ἐν τῇ φαρμακευτικῇ ὡς ναρκωτικόν, ἀφ' ἑτέρου δὲ διὰ τὴν παραγωγὴν τῶν σπόρων του, ἐξ ὧν ἐξάγεται γλυκύτατον ἔλαιον χρήσιμον ἐν τῇ οἰκιακῇ οἰκονομία. Του το τοῦ τούτου εὐρεῖα γίνεται καλλιέργεια ἐν τῇ πεδιάδι Σερρῶν ἐπεκτεινο- μένη ἀπὸ ἔτους εἰς ἔτος.

᾿Αγροὶ καὶ καλλιέργεια. Οι κοινοί γεωργοί τῆς περιφερείας καλ λιεργοῦσι τὸ φυτὸν εἰς ἐδάφη λεπτόγαια και μετρίας γονιμότητος χρη- σιμοποιοῦντες τὰ μὴ καὶ τόσον κατάλληλα διὰ τὰς λοιπάς καλλιεργείας ἐδάφη. ᾿Αλλοία ὅμως εἶναι ἡ ἀντίληψις τῶν ἐκ συστήματος καλλιεργη τῶν τοῦ ἐπίου καὶ ἰδίᾳ τῶν Οθωμανών, οἵτινες καὶ εἶναι ἄριστοι όπιο καλλιεργηταί. Οὗτοι ἐκλέγουσι τοὺς καλλιτέρους ἀγροὺς καὶ ὡς τοιοῦτοι θεωροῦνται οἱ ἀργιλλοποριτώδεις μετ᾿ ἀρκετῆς δόσεως ασβέστου, οὓς καὶ λιπαίνουσι διὰ καλῶς χωνευμένης κόπρου τῶν σταύλων δίπτοντες 100 φορτία κατά στρέμμα (60x80 πήχεως) καὶ διασκορπίζοντες ταύ- την πρὸ τοῦ τελευταίου ὀργώματος. Η καλλιέργεια γίνεται ὅσον τὸ δυ

νατὸν ἐντελέστερον ἐφαρμοζομένων 4-7 ὀργωμάτων πρὸ τῆς σπορᾶς. Παραλλαγαί. Τοῦ καλλιεργουμένου αυτοῦ ὑπάρχουσι δύο παραλ λαγαὶ διακρινόμενοι ἐκ τοῦ χρώματος του σπόρου. Η μία παράγει λευκὸν σπόρον καὶ εἶναι παραγωγικωτέρα εἰς ὅπιον (κατράμι), ἡ ἑτέρα παράγει μέλανα σπόρον καὶ εἶναι παραγωγικωτέρα εἰς σπόρων (αύχιο νόσπορο). Η προτιμητέα ἐνταῦθα ποικιλία εἶναι ἡ τοῦ λευκοῦ σπόρου ὡς περισσότερον ἱκανοποιητικὴ διὰ τὸν παραγωγόν.

Εκλογή σπόρου. Ο σπόρος εκλέγεται ἐν τῷ ἀγρῷ ὅταν οἱ κάψαι τῶν φυτῶν δὲν ἔχουσι χαραχθῆ εἰσέτι. Τὸ σχῆμα τῶν καψῶν ἔχει την μασίαν ὡς πρὸς τὴν παραγωγικότητα τοῦ φυτοῦ εἰς ὅπιον, δι' δ καὶ δίδεται μεγάλη προσοχὴ κατὰ τὴν ἐκλογὴν τούτων. Τὰ μᾶλλον ἀποδο τικὰ φυτὰ θεωροῦνται τὰ φέροντα κάψαν στρογγύλην σφαιρικήν, ἀπο- φεύγονται δὲ αἱ ἔχουσαι σχῆμα ἀπιδοειδές. Επίσης τὸ ἐκλεχθησόμενον φυτὸν δέον νὰ ἦναι εύρωστον, εὐθυτενὲς καὶ νὰ μὴ φέρῃ διακλαδώσεις. Τὰ φυτὰ ταῦτα σημαδεύονται διὰ προσδόσεως ερυθρού ή μελανού την μαχίου υφάσματος ὑπὸ τοῦ καλλιεργητοῦ, δὲν χαράσσονται δὲ κατὰ τὸ χάραγμα τῶν λοιπῶν καψῶν πρὸς παραγωγὴν τοῦ ἐπίου (ίδε συγκ κομιδή).

Σπορά. Αφ' οὗ ὁ ἀγρὸς ὑποστῇ τὸ τελευταῖον ἔργωμα, ὅπερ εἰ και πυκναύλακον (καλλίτερον ἐὰν ἰσοπεδοῦτο διὰ σβαρνίσματος ὡς κατά τὴν σπορὰν τοῦ τριφυλλίου) σπείρεται τὸ φυτὸν κατὰ φθινόπωρον, ἀπὸ τελευταῖον δεκαήμερον Σβρίου μέχρι τέλους 8βρίου, εἰς τὰ πεταχτὰ ἀνα- μιγνυομένου τοῦ σπόρου μετὰ τριπλασίας κατ᾿ ὄγκον ποσότητος στά στης ἢ ἄμμου πρὸς κανονικωτέραν διανομὴν ἐπὶ τοῦ ἀγροῦ. Ἡ χρησι μοποιουμένη ποσότης τοῦ σπόρου ποικίλλει από 250 δράμια έως μίαν δκῶν, ἀναλόγως τοῦ ἀγροῦ τῆς κατεργασίας αὐτοῦ καὶ τῆς ἐπιτηδειότη τος τοῦ σπορέως. Μετὰ τὴν σπορὰν ἔπεται ἐλαφρὸν σβάρνισμα διά σα- νίδος πρὸς κάλυψιν τοῦ σπόρου.

Δέκα έως δέκα πέντε ἡμέρας μετὰ τὴν σπορὰν ἐπακολουθεῖ τὸ φύ τρωμα, οπότε τὰ φυτὰ ἀφίενται ν' ἀναπτυχθῶσιν ἡρέμα καὶ πυκνῶς, ὅπως ἀλληλοπροφυλάσσωνται ἐκ τῶν καιρικών επιδράσεων μέχρι τοῦ Μαρτίου.

Σκάλισμα καὶ ἀραίωσις. Κατὰ Μάρτιον γίνεται τὸ πρῶτον σκά- λισμα καὶ ἡ ἀραίωσις τῶν φυτῶν ἀφιεμένων τούτων εἰς τοιαύτην ἀπό στασιν, ὥστε νὰ δύνανται ν' ἀναπτυχθῶσιν ἀνέτως. Κατὰ τὴν ἀραίωσιν ἐφιστάται ἡ προσοχὴ τῶν ἐργατῶν ν' ἀφαιρῶσι τὰ φυτὰ ἐκεῖνα ἅτινα ἔχουσιν ἐρυθρωπὸν φύλλωμα κατά προτίμησιν καθ᾽ ὅσον τὰ τοιαῦτα φυτὰ θεωροῦνται ὑπὸ τῶν πεπειραμένων καλλιεργητών στείρα εἰς ὅπιον,

Είκοσιν ἕως εἰκοσιπέντε ἡμέρας μετὰ τὸ πρῶτον σκάλισμα έπεται δεύτερον τὸ καὶ τελευταῖον τοιοῦτον.

Κατὰ τὸ πρῶτον σκάλισμα, ἐπειδὴ τὰ φυτὰ δὲν ἔχουσι ρίζαν ἀνα πτυγμένην, ὁ ἀγρὸς ἰσοπεδοῦται πληρουμένων τῶν παρὰ τὴν βίζαν μετ νῶν, ἐν ᾧ κατὰ τὸ δεύτερον ἀνασηκώνεται ὀλίγον τὸ χῶμα ἐκ τῶν πέριξ τῆς ῥίζης καὶ συσσωρεύεται εἰς τὴν βάσιν τοῦ στελέχους τοῦ φυτοῦ.

Συγκομιδή (χάραγμα - ὡριμότης διὰ τὸ χάραγμα). Όπως συγκ κομισθῇ τὸ ὅπιον, τὸ ὁποῖον εὑρίσκεται εἰς τοὺς χυμοὺς τοὺς συσσος- ρευομένους εἰς τὴν κάψαν (κεφαλὴ τοῦ ἄνθους μετὰ τὴν πτῶσιν τῶν πετάλων) κατὰ τὴν κατάλληλον στιγμήν, χαράσσεται η κάψα γύρω τρι γύρω κατὰ τὴν ὠρίμανούν της διὰ αἰχμηροῦ μαχαιριδίου, ὅπερ δέον νὰ μὴ διαπερὶ τὰ τειχώματα τῆς κάψης ἀλλὰ νὰ σχίζῃ μόνον τὸν φλοιὸν αὐτῆς. Πρὸς τοῦτο οὐ μόνον τὸ μαχαιρίδιον δέον νὰ εἶναι καταλλήλως κατεσκευασμένον ὥστε ἡ κοπτερὰ αἰχμή του νὰ μὴ εἶναι ἀνεπτυγμένη, ἀλλὰ καὶ ὁ χαράσσων ἐργάτης δέον νὰ ἔχῃ ποιάν τινα εἰδικότητα καὶ νὰ εἶναι προσεκτικός, ἐὰν δὲν ἔχῃ καλὰ συνειθίσῃ τὴν ἐργασίαν.

Η κατάλληλος στιγμή, καθ᾿ ἣν πρέπει νὰ γίνῃ τὸ χάραγμα τῶν καφών (ὡριμότης) εἶναι ὅταν ὁ μίσχος τοῦ ἄνθους τοῦ φέροντος τὴν κάψαν ὠχρανθῇ ἰδίᾳ δὲ ὅταν πάρῃ νὰ κιτρινίσῃ, ὡς κοινώς λέγουσι, μικρά τις στεφάνη εὑρισκομένη παρὰ τὴν βάσιν τοῦ μίσχου τοῦ ἄνθους, σημεῖον τῆς διαχωρίσεως αὐτοῦ ἐκ τοῦ λοιποῦ στελέχους. Η ωρίμαν σις αὕτη εἶναι διαδοχικὴ εἰς τὰς διαφόρους κάψας ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ φυτοῦ ἢ φυτῶν δι' δ καὶ αἱ ἐργασίας τοῦ χαράγματος καὶ συγκομιδής θὰ συντελεσθώσιν ἐντὸς 10-15 ἡμερῶν ἀπὸ τῆς ἐνάρξεως.

Ο χαράκτης ἐργάτης κρατῶν διὰ τῆς δεξιᾶς χειρὸς τὸ μαχαιρίδιον συλλαμβάνει τὴν κάψαν (κεφαλήν) ἀπὸ τοῦ ἄνω μέρους αὐτῆς διὰ τῆς ἀριστερᾶς χειρὸς καὶ τὴν συστρέφει ὀλίγον περὶ ἑαυτὴν καθ᾽ ἂν χρόνον τὸ μαχαιρίδιον διαγράφει κύκλον περιφερικὸν εἰς τὸ κέντρον τῆς κάψης, ὅστις κύκλος ἐνοῦται κανονικῶς ἀφιεμένης τῆς κάρης νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὴν θέσιν της.

Η εργασία τοῦ χαράγματος γίνεται τὰς ἀπογευματινὰς ὥρας μετά την 1ην μ. μ. μέχρις ἑσπέρας, ἵνα ὁ ἐξερχόμενος ἐν εἴδη δακρύων για λακτώδης ἐπὸς πηχθῇ ἠρέμα καὶ οὐχὶ ὑπὸ καυστικὰς ἡλιακὰς ἀκτῖνας, ὁπότε τὸ ἐπιτυγχανόμενον προϊὸν εἶναι ἀρίστης ποιότητος.

Συλλογή. Η συλλογὴ τοῦ ἐπίου (πηχθέντος ὁποῦ δέον νὰ γίνῃ ἀμέσως τὴν ἑπομένην πρωΐαν καὶ δέον νὰ συντελεσθῇ μέχρι της 10ης π. μ., οπότε παύει ἡ ἐργασία τῆς συλλογῆς. Πρὸς τοῦτο ἐργάται κρατ τοῦντες εἰς τὴν δεξιάν μαχαιρίδια φέροντα κοντὸν ἀλλὰ πλατύ χαλύβδι

τον τετραγωνοειδές ἔλασμα καλῶς ἐτροχισμένον, ἀποξέουσι τὸν πηχθέντα ὑπὸν ἐκ τῆς κάψης διὰ καταλλήλου ταύτης συστροφῆς ἐπὶ τοῦ ἔφαπτο μένου συλλεκτικοῦ μαχαιριδίου. Όταν τὸ μαχαίριον πληρωθῇ ἐκ τοῦ συλλεγομένου ὑλικοῦ ἐκκενοῦται εἰς τὸ ἔμπροσθεν τοῦ ἐργάτου καὶ ἐκ τῆς ζώνης του ανηρτημένου χρανοειδούς δοχείου.

Τὸ οὕτω ἐπιτευχθὲν προϊόν μεταφέρεται εἰς δροσερὸν μέρος καὶ ἐκεῖ ἁπλοῦται ἐπὶ ὀλίγας ημέρας (4-5) ὅπως ἀποβάλῃ μέρος τοῦ ὕδατος καὶ εἶτα τοποθετεῖται ἐντὸς τενεκέδων ἢ πλάθεται εἰς σφαίρας καλυπτόμεν νον διὰ ξηρών φύλλων τοῦ ἰδίου φυτού. Αἱ σφαίραι αὗται τοῦ ἐπίου φυλάσσονται εἰς μέρος δροσερὸν μέχρι τῆς πωλήσεως θεωροῦνται δὲ ἀνωτέρας ποιότητος καὶ πωλοῦνται ἀκριβώτερον τοῦ εἰς τενεκέδες τοπο θετημένου προϊόντος, καθ᾽ ὅσον τὸ ἐξ οὗ ἀποτελοῦνται αὗται προϊόν ἀπέβαλεν ὅλον τὸ πλεονάζον ὕδωρ διὰ τῆς ἐξατμίσεως.

Συγκομιδή σπόρου. Μετὰ τὴν συγκομιδὴν τοῦ ὀπίου ἀποκόπτον ται τὰ φυτὰ (τελείως ἀπεξηραμένοι κάψαι) ἐν πρώτοις ὅσα εἶναι σημα δευμένα διὰ σπόρου πρὸς σπορὰν ἅτινα καὶ διατηροῦνται ἰδιαιτέρως, εἶτα δὲ ὅλα τὰ λοιπὰ ἅτινα αλωνίζονται εἰς ὡρισμένον μέρος ἐπιτυγχανομένου τοῦ δευτέρου προϊόντος τοῦ φυτού.

*Απόδοσις. Καλλιέργεια συντελεσθεῖσα ὑπὸ τοὺς προαναφερθέντας ὅρους τῆς ἐκλογῆς τοῦ ἀγροῦ, λιπάνσεως, κατεργασίας, χρήσεως ἔκλε στοῦ ἰδίας παραγωγής σπόρου, αφαιρέσεως κατὰ τὴν ἀραίωσιν τῶν στείρων φυτῶν δύναται ν᾿ ἀποδόσῃ 3 1/2-4 σκάρας οπίου (κατράμι) καὶ μέχρι 450 οκάδων σπόρου κατὰ στρέμμα (στρ. 60x60 πήχεις). Γενικῶς ἐνταῦθα ἡ ἀπόδοσις ποικίλλει ἀπὸ 1-2 1/2 οκάδας οπίου καὶ 80-100 οκάδας σπόρου.

Τὸ ὅπιον πωλεῖται εἰς ἐμπόρους ἐπὶ τόπου εἰς τιμὴν ἀπὸ 30-50 δραχμῶν κατ᾿ ἐκᾶν ἀναλόγως τῆς ποιότητος καὶ τῆς ἐσοδείας τοῦ ἔτους.

Ο σπόρος πωλείται 45-50 λεπτά κατ᾽ ἐκᾶν χρησιμοποιούμενος πρὸς παραγωγὴν ἐλαίου χρησίμου ἐν τῇ οἰκιακῇ οἰκονομίᾳ καὶ πώλου- μένου 1.80 -2 δραχμάς κατ᾿ ἐκᾶν. Υπολογίζεται ὅτι 3 οκάδες σπόρου παράγουσι 1 ἐκᾶν ἐλαίου. Τὰ ὑπολείμματα τῆς ἐλαιοπαραγωγής (όπιος λαιοπλακοῦντες) χρησιμοποιοῦνται πρὸς διατροφὴν τῶν ζῴων ἰδίᾳ βοῶν καὶ προβάτων καὶ πωλοῦνται 5-7 λεπτά κατ᾽ ἐκᾶν.

Πρὸς ἐξαγωγὴν τοῦ ἐλαίου ἐκ τῶν σπόρων οὗτοι καβουρδίζονται πρὸς ἐξάτμισιν τοῦ περιεχομένου ὕδατος, ὡς γίνεται καὶ διὰ τὸ σησάμιον μεθ᾽ οὗ πολλάκις ἀναμιγνύονται πρὸς τὸν αὐτὸν σκοπόν, λειοτρίβονται δὲ εἶτα δι᾽ ἱπποκινήτων ἢ πετρελαιοκινήτων μυλοπετρῶν τῶν σησαμε λαιοτριβείων ἐξ ὧν πολλὰ ὑπάρχουσιν εἰς διάφορα σημεῖα τῆς περιφερείας.

ἀμειψοσπορᾶς τῶν σιτηρῶν καὶ τοῦ βάμβακος, σίτος δὲ καλλιεργούμενος ἐπὶ ἀγροῦ σπαρέντος τὸ προηγούμενον ἔτος μὲ ὅπιον ἐπιτυγχάνει θαυ μασίως. Εν τούτοις τὸ ὅπιον δύναται νὰ καλλιεργῆται ἐπὶ σειρὰν ἐτῶν καὶ μέχρι 50, ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἀγροῦ ὅστις καθίσταται καλλίτερος ἀπὸ ἔτους εἰς ἔτος, ὅπως δεχθῇ τὸ προϊόν, ἀρκεῖ ὁ ἀγρὸς νὰ λιπαίνηται ἀφθόνως.

* Οπωροφόρα δένδρα καὶ ἄμπελοι. Οπωροφόρα δένδρα δὲν καλ λιεργούνται συστηματικῶς· εἰς τοὺς πέριξ τῆς πόλεως Δεμίρ-Χισσάρ καλ λιεργουμένους καὶ ποτιστικοὺς ἀγροὺς διακρίνει τις υπωροφόρα τινὰ καλῆς ἀναπτύξεως μὴ κλαδευμένα δὲ καὶ περιποιημένα καταλλήλως. Εἰς τὰς ὀρεινὰς περιφερείας απαντώνται συνήθως τὰ πυρηνοφόρα πρὸς δὲ ὀλίγαι μηλέαι καὶ πολλαὶ ἀπιδέαι. Η μορέα ἀπαντᾶται συνηθέστερον καλλιεργουμένη κατὰ γραμμὸς μὴ περιποιουμένη δὲ καταλλήλως δὲν παρουσιάζει κανονικὴν ἀνάπτυξιν. Ποῦ καὶ ποῦ τῆς περιφερείας απαν τᾶται ἡ ἐλαία, ἥτις φαίνεται νὰ εὐδοκιμῇ εἰς τὰς ὁρεινὰς καὶ ἀγόνους πλὴν προφυλαγμένας τοποθεσίας.

Ἡ ἄμπελος ἐκαλλιεργεῖτο ἄλλοτε ευρύτερον εἰς τὰς ὑπωρείας τῶν λοφοσειρῶν καὶ τὰ ἐλαφρὰ ἐδάφη, ἐγκατελείφθη όμως περιωρισθεῖσα καὶ ἀντεκατεστάθη ὑπὸ τοῦ καπνού.

Φυλλοξήρα δὲν ὑφίσταται ἐν τῇ περιφερεία, προσβάλλεται όμως ἡ ἄμπελος ὑπὸ περονοσπόρου καὶ ὠιδίου οὐδενὸς μέσου καταπολεμή στους ἐφαρμοζομένου.

῾Η ἀπόδοσις τῶν ἐπωροφόρων καὶ τῆς ἀμπέλου κατὰ τὴν ἰδίαν

στατιστικὴν τοῦ 1906 ἔχει ὡς ἑξῆς διὰ τὸν Καζάν Δεμίρ-Χισσάρ

Λαχανόκηποι. Απαντώνται πέριξ τῆς πόλεως Δεμίρ- Χισσάρ, πλέον τῶν 260 στρεμμάτων ποτιζόμενοι ἐκ τοῦ ὕδατος χειμάρρου διερχομέν του διὰ τῆς πόλεως. Τα προϊόντα καὶ λαχανικά χρησιμοποιοῦνται διὰ τὴν θεραπείαν οἰκιακῶν ἀναγκῶν τῆς περιφερείας, τὸ δὲ περισσεύον πωλεῖται εἰς τὴν ἀγορὰν Θεσσαλονίκης.

Λειμώνες. Τεχνητοί λειμῶνες δὲν ὑφίστανται ἐκτὸς τῶν ἐδῶ καὶ ἐκεῖ εἰς μικρὰν ἔκτασιν ἀπαντωμένων ἐλαχίστων τοιούτων Μηδικής. *Απαντώνται ὅμως εὐρεῖαι εκτάσεις φυσικών λειμώνων ἐξ ὧν συγκομί

ζεται τὸ λεγόμενον Τσαϊρίσιο χόρτον, καλής ποιότητος· εἰς πολλὰς περιφερείας τὸ χόρτον τοῦτο συγκομίζεται δὲς ἐτησίως. Κτηνοτροφία. Ενταῦθα λόγῳ τῆς εὐρείας ὀρεινῆς ἐκτάσεως, ή περι φέρεια εἶναι αἰγοτρόφος. Εξετρέφετο ὅμως καὶ ἀρκετὸς ἀριθμὸς προ- βάτων καὶ ἐντοπίων καὶ μεταβατικῶν, ἅτινα τελευταία παραχειμάζουσι συνήθως εἰς τοὺς πεδινούς λειμῶνας τοῦ Καζά. Γενικῶς ἡ ἐπιτόπιος κτηνοτροφία κατεστράφη κατὰ τοὺς δύο πολέμους καὶ ἰδίᾳ κατὰ τὴν βουλγαρικὴν κατοχήν. Μέρος τῶν ζῴων ἔχει ἀντικατασταθῆ πληρωθέν των μερικών κενών δι᾿ ἀγορᾶς, θὰ παρέλθωσι δὲ τρία καὶ τέσσαρα ἔτην ὅπως ἡ κτηνοτροφία ἐπανέλθῃ εἰς τὴν προτέραν αὐτῆς κατάστασιν.

Τὰ ἐν τῷ Καζὶ κατὰ τὰ παρελθόντα ἔτη διατηρούμενα ζώα συμπ φώνως τῇ ἰδίᾳ ὡς ἄνω στατιστικῇ 1908 ἔχουσιν ὡς ἑξῆς:

Ιπποι 500. Φορβάδες 800.- Ημίονοι 417. — Όνοι 4,500. *Αγελάδες 1,700.Ταύροι 1,500. Βόες ἀροτῆρες 10,000. - Θήλεις βούβαλοι 541. -- Βούβαλοι ἀροτήρες 400.- Πρόβατα 48,191. -- Αίγες 40,222.-Κάμηλοι 150. - Χοίροι 3,188,

Τὰ ἐκ τῶν αἰγοπροβάτων ἐπιτυγχανόμενα προϊόντα ἦσαν κατὰ τὸ Έτος 1906. Ερια προβάτων 15,000 εκ. - Βρια αἰγῶν 10,000 8κ. - Γάλα

350,000. -- Βούτυρον 18,000.- Διάφοροι τυροί 8,000.

Γεωργικοί βιομηχανίαι

Σηροτροφία. Αὕτη ἐξεμεταλλεύετο ἄλλοτε εἰς μεγαλειτέραν κλέ μακα, κατὰ τὰ τελευταῖα ὅμως ἔτη ἠλαττώθησαν αἱ ἐκτροφαὶ ἀφ' ἑνὸς μὲν προσβαλλόμεναι ὑπ᾽ ἀσθενειῶν ἐκ κακῆς περιποιήσεως καὶ ἀκαταλ

λήλου μεταξοσπόρου ἀφ' ἑτέρου ἐκ τῆς μικρᾶς τιμῆς τοῦ προϊόντος. Τὰ τὸν μεταξοσκώληκα ἐκτρέφοντα χωρία εἶναι :

Πορόϊα, Τζουμά, Σάτοβον, Ράμνα, Μάτνιτσα.

Συμφώνως τῇ στατιστικῇ 1906 εξετράφησαν κατὰ τὸ ἔτος ἐκεῖνο 1960 αυτία κοκουλοσπόρου μὲ παραγωγὴν 36,644 Κλ. χλωρῶν βομ βυκίων.

Μελισσοκομία. Αὕτη διενεργείται κατὰ τὸν ἀρχέγονον τρόπον. Δια τηροῦνται πολλαὶ χιλιάδες κυψελῶν εἰς διάφορα σημεῖα τῆς περιφερείας. Τα περισσοτέρας κυψέλας διατηροῦντα χωρία εἶναι :

Κρούσοβο, Κίρσοβο, Χότζα-Τσιφλίκ, Μάτνιτσα, Παλμίς. Α' διατηρούμενοι κυφέλαι (συμφώνως τῇ στατιστικῇ 1906) ἐν τῇ περιφερεία είναι 2,000, μὲ ἐτησίαν παραγωγὴν 8.000 δε μέλιτος καὶ 400 οκ. κηρού.

Δασικαὶ περιφέρειαι. Αἱ ἐν τῇ ἐπαρχία υπάρχουσαι δασικοί περι φέρεται ἔχουσιν ὡς ἑξῆς:

Ἡ ἀνώμαλος κατάστασις ἐπέδρασε δυσμενῶς ἐπὶ τῆς γεωργίας καὶ κτηνοτροφίας ἐν γένει, δι' ἧς τῆς μὲν κτηνοτροφίας καταστραφείσης τὸ πλεῖστον ἐκ τῆς ἐπισυμβάσεως τῶν δύο πολέμων, τῆς δὲ γεωργίας μὴ θεραπευθείσης καταλλήλως. Πολλὰ κτήματα ἔμειναν ἀδέσποτα καὶ πολλὰ τούτων ἀπέδωσαν μόλις κατὰ τὸ ἥμισυ ἐκείνων ὅσα θὰ ἐδύναντο ν' ἀπο-

δύσωσι τὸ μὲν μὴ περιποιηθέντα καὶ ἐπιβλεφθέντα καταλλήλως, τὸ δὲ μὴ ἐγκαίρως συγκομισθέντα. Τὴν συγκομιδὴν τῶν ἀδεσπότων διενήργησεν ἡ ἐνταῦθα οικονομική υπηρεσία.

Συγκοινωνία. Πολλαὶ περιφέρεται τοῦ Καζά συγκοινωνοῦσι διὰ τῆς Σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης Δεδέαγατς μετὰ τῶν κέντρων. Ο Σιδηροδρομικός Σταθμὸς τῆς γραμμῆς ἐν τῇ πόλει Δεμίρ-Χισσάρ ( Σιδηρόκαστρον) ἀπέχει ταύτης ἡμίσειαν ὥραν ἐπικοινωνεῖ δὲ δι᾽ ἅματ ξετῆς ὁδοῦ. "Αμαξιτὴ ὁδὸς ἄγει ἀπὸ Σερρῶν εἰς ῎Ανω Τζουμαγιὼν καὶ Βίστριτσαν διὰ Κάτω Τζουμαγιᾶς καὶ Δεμίρ-Χισσάρ. Ἡ ἐντεῦθεν τοῦ Στρυμώνος περιφέρεια Επικοινωνεῖ μὲ τὴν ἀντίπεραν ὄχθην διὰ τῆς σιδηρᾶς γεφύρας τῆς σιδηρ. γραμμῆς καὶ μιᾶς προχείρον ξυλίνης, κατα- σκευασθείσης διὰ τὴν διέλευσιν τῶν ἡμετέρων στρατευμάτων κατὰ τὸν τελευταῖον πόλεμον, πρὸς δὲ καὶ διὰ σχεδίας.

*Αλλοτε ἐπὶ τουρκοκρατίας ἐγένετο μεταφορὰ τῶν προϊόντων διὰ καμήλων, αίτινες ἐξετέλουν τὴν μεταξύ Δεμίρ-Χισσάρ-Μελενίκου καὶ *Ανω Τζουμαγιάς συγκοινωνίαν. Τοιαῦται κάμηλοι ὑπάρχουσιν ἤδη ἐν Δεμίρ-Χισσάρ περὶ τὰς 50 κεφαλάς.

Πρόσφυγες. Εν τῇ κωμοπόλει Δεμίρ-Χισσὰρ ὑπάρχουσιν ήδη περί τοὺς 1150 πρόσφυγας ἐκ Μελενίκου μεταξὺ τῶν ὁποίων συγκαταλέγον ται καὶ 350 τουρκόγυφτοι ὡς ἀναπόσπαστα μέλη τῶν Μελενικιωτών. Οἱ τελευταῖοι ἐξ ἐπαγγέλματος ἀμπελουργοὶ ἐπιθυμοῦσι νὰ μετοικήσει σιν εἰς Κιλκὶς διαγνώσαντες τὸ καταλληλότερον τοῦ ἐδάφους καὶ κλίμα τος ἐκεῖ διὰ τὴν καλλιέργειαν τῆς ἀμπέλου.

Πηγή:

Γεωργική έρευνα της Μακεδονίας ήτοι μελέτη της γεωργικής καταστάσεως του κτηνοτροφικού πλούτου, των δασών και της βιομηχανικής παραγωγης κατά περιφερείας Α' της Δυτικής Μακεδονίας Β' της Ανατολικής Μακεδονίας. Εν Αθήναις: χ.ε., 1914.