Τρεις Κιρκάσιοι ληστέψαν άτομα που επέστρεφαν από το παζάρι της Νιγρίτας στο Χούμκος, 28 Ιανουαρίου 1878
Στις 28 Ιανουαρίου 1878, ημέρα Σάββατο, τρεις Κιρκάσιοι, έφιπποι και οπλισμένοι, μισή ώρα πριν το χωριό Χούμκος (Χουμνικό), συνέλαβαν Χουμκιώτες (Χουμνικιώτες), Τζιτζινούς (Σιτοχωρίτες) και Ζερβοχωριανούς, οι οποίοι επέστρεφαν από το εβδομαδιαίο παζάρι της Νιγρίτας, και τους λήστεψαν. Μεταξύ των συλληφθέντων βρισκόταν και ο γιατρός Νικόλαος Βυρβισριστόπουλος, του οποίου η ζωή τέθηκε σε σοβαρό κίνδυνο.
Από την δηπλωματική εργασία του Μαυρίδη Δημήτρη "Η εθνολογική σύσταση του σαντζακίου Σερρών (1890-1912): ο πόλεμος των στατιστικών" :
Η εγκατάσταση αυτή των Τσερκέζων στα Βαλκάνια γινόταν αντιληπτή από ορισμένους ως μέρος της λύσης του Ανατολικού Ζητήματος. Μεταξύ αυτών και ο Νουσρέτ πασά, βαλής της Θεσσαλονίκης το 1877, φοβούμενος εξέγερση των χριστιανών κατά των μουσουλμάνων έβλεπε ως μοναδική λύση του Ανατολικού Ζητήματος την εκδίωξη όλων των χριστιανών που κατοικούσαν στα ευρωπαϊκά εδάφη της αυτοκρατορίας και την αντικατάκτησή τους με Τσερκέζους και άλλους εποίκους από την Μικρά Ασία.
Υπάρχουν σκόρπιες πληροφορίες και αριθμοί αναφορικά με την τσερκεζική διασπορά εντός της οθωμανικής επικράτειας, ως αποτέλεσμα της εκδίωξής τους από τον Καύκασο. Αναφέρονται πριν το 1878 στην Σόφια περίπου 12.000, στην πεδιάδα του Κοσόβου 40.000, ενώ πολλοί εγκαταστάθηκαν στην Ανατολία, την Συρία, την Τραπεζούντα και άλλα μέρη.
Στην περιοχή υπό εξέταση και συγκεκριμένα στο νότιο σαντζάκι των Σερρών, οι Τσερκέζοι εμφανίζονται μερικά χρόνια μετά το 1864. Τσερκέζοι εγκαταστάθηκαν στις Σέρρες το 1874404, ενώ στο "Ντεμίρ Χισάρ" και σε μερικά τσιφλίκια κοντά σε αυτό περί το 1866.
Είναι ανάγκη να γίνει λόγος για την περίοδο του Ρωσο-οθωμανικού πολέμου (1877-1878) και τον αντίκτυπο στον πληθυσμό των Τσερκέζων. Οι προσφάτως εγκατεστημένοι Τσερκέζοι στο νότιο σαντζάκι Σερρών, στα πλαίσια της αναταραχής του πολέμου και εμφορούμενοι από αισθήματα μίσους τόσο προς τους χριστιανούς, όσο και προς τους υποστηρικτές των διωκτών τους, Ρώσων, προβαίνουν σε εκτεταμένες λεηλασίες και πλιάτσικο εκκλησιών στις Σέρρες, το Ρούπελ και άλλα μέρη, ενώ επιτίθονταν σε πολλούς χριστιανούς αμάχους. Μαζί με αυτούς, προς το τέλος του πολέμου αναφέρονται πολλοί Τσερκέζοι να κατακλύζουν τις Σέρρες και άλλες περιοχές, είτε ως λιποτάκτες από το μέτωπο απέναντι στους Ρώσους και τους Σέρβους ή ως πρόσφυγες, που έφυγαν από κυρίως από την πλέον απελευθερωμένη Βουλγαρία407. Όπως, όμως, φαίνεται από τις σχετικές πηγές, δεν πρέπει να
εγκαταστάθηκαν Τσερκέζοι μετά το 1878 στη περιοχή, ενώ οι ίδιοι που προϋπήρχαν του πολέμου, δεν επηρεάστηκαν. Το μόνο ενδεχόμενο είναι να μετοίκησαν ελάχιστοι, ανάμικτοι στον πληθυσμό των μουσουλμάνων «Μουχατζίρηδων» (ενν. προσφύγων), οι οποίοι σχημάτισαν μια συνοικία έξω από τις Σέρρες
.
Αναλυτικά στο σαντζάκι Σερρών, αυτοί εγκαταστάθηκαν σε ένα προάστιο της πόλης των Σερρών, αντίστοιχα στο Ντεμίρ Χισάρ, και στις δύο περιπτώσεις σχηματίζοντας ξεχωριστή συνοικία. Πέρα από τις παραπάνω πόλεις, Τσερκέζοι συναντιόνταν στα χωριά Βέτερνα και Μπαρακλή (καζά Ντεμίρ Χισάρ) και στα χωριά Καρλί-κιοΐ, Χόμοντος, Δράνοβα, Ερνί-κιοΐ, Μπούτκοβο, Ξυλοτρός (ή Σούχα-μπάνια) και Τσερκέζ-μαχαλά (καζά Σερρών).
Η μοναδική αναφορά για Τσερκέζους στο Νευροκόπι, προερχόμενη από τον Γάλλο δημοσιογράφο Παγιαρέ, δεν είναι αρκετή για να στηρίξει ένα επιχείρημα υπέρ της παρουσίας τους εκεί και να απορρίψει την σχετική σιωπή των πηγών
.
Δυστυχώς, όμως, εκεί που η πλειοψηφία των πηγών κάνει λόγο για μουσουλμάνους, χωρίς καμιά περαιτέρω εξήγηση, πολλές ολιγάριθμες ομάδες μη Τούρκων εξαφανίζονται ή άτυπα εντάσσονται από τον εκάστοτε συγγραφέα στην κυρίαρχη ομάδα μουσουλμάνων της εκάστοτε περιοχής: Τούρκοι αν πρόκειται για την κεντρική και ανατολική Μακεδονία και Αλβανοί αν πρόκειται για την δυτική
