Άγιος Αρδαλίων ο Μίμος, 14 Απριλίου

Νῦν Μῖμος ὄντως Ἀρδαλίων ἢ πάλαι.

Μιμούμενος γὰρ Μάρτυρας, τὸ πῦρ στέγει.

Ο Άγιος Αρδαλίων ο Μίμος, με τη σημερινή ορολογία ήταν ηθοποιός, στα χρόνια του Διοκλητιανού (298). Εργαζόταν στα θέατρα και έπαιζε κωμωδίες και δράματα. Μια μέρα λοιπόν του ήλθε η ιδέα, να μιμηθεί την αντίσταση των χριστιανών μπροστά στους τυράννους. Κρεμάστηκε ψηλά, επάνω στη σκηνή, και δήθεν ξεσχιζόταν επειδή δεν ήθελε να προσφέρει θυσία στους θεούς. Η παράσταση ήταν - σα δράμα- τόσο καταπληκτική, ώστε ο λαός άρχισε να χειροκροτεί θερμά την επιδεξιότητα του Άρδαλίωνα και τη γενναιοκαρδία των χριστιανών. Τότε ο Αρδαλίων φώναξε δυνατά και είπε στο λαό να σωπάσει, διότι και αυτός ήταν στ' αλήθεια χριστιανός. Όταν το άκουσε αυτό ο άρχοντας, του είπε ν' αλλάξει γνώμη. Αλλά επειδή ο Αρδαλίων επέμενε στην ομολογία του Χρίστου, τον έριξαν μέσα στη φωτιά και έτσι έλαβε το στεφάνι του μαρτυρίου.

Από τον Πρωτοπρεσβύτερο π. Γεώργιο Παπαβαρνάβα

Ο Άγιος Αρδαλίων έζησε στα τέλη του τρίτου αιώνα και ασκούσε το επάγγελμα του μίμου, δηλαδή του ηθοποιού. Ήταν πράγματι ένα μεγάλο «ταλέντο», γι’ αυτό και η παρουσία του στο θέατρο προκαλούσε συνωστισμό. Σε μία επίσημη ημέρα, όπου το θέατρο ήταν κατάμεστο και παρών ήταν και ο Τοπικός Άρχοντας, καθώς και άλλοι Κρατικοί αξιωματούχοι, ο Αρδαλίων «ανέβασε» τη δική του παράσταση, κάνοντας αναφορά στους Χριστιανούς και αναδεικνύοντας το φανερό θάρρος με το οποίο εξέφραζαν την πίστη τους ενώπιον των κρατικών αρχών, την υπομονή που είχαν κατά τη διάρκεια φρικτών βασανιστηρίων, καθώς και την αγάπη που έδειχναν ακόμη και στους δημίους τους. Ο ίδιος υποδυόταν έναν Χριστιανό, ο οποίος βασανιζόταν σκληρά, και παρ’ όλα όσα υπέφερε, διατηρούσε γαλήνη και ειρήνη. Έτσι, τον κρέμασαν ψηλά και φαινόταν ότι βασανιζόταν και υπέφερε, αφού δήθεν του είχαν ξεσκίσει τις σάρκες και αιμορραγούσε σαν ποτάμι. Η απόδοσή του ήταν τόσο ζωντανή και εντυπωσιακή, που οι θεατές από κάτω άρχισαν να χειροκροτούν με ενθουσιασμό την δεξιοτεχνία του καλλιτέχνη, ο οποίος κατάφερε να εμπνεύσει τη συμπάθεια και τον θαυμασμό για τους Χριστιανούς.

Όταν τελείωσε η παράσταση, ο Αρδαλίων, αφού κάλεσε τους θεατές να ηρεμήσουν, φώναξε μεγαλόφωνα ότι ήταν πραγματικά Χριστιανός και ότι ο Χριστός είναι ο αληθινός Θεός. Το κοινό πάγωσε και ο Τοπικός Άρχοντας, εμφανώς ενοχλημένος, διέταξε να τον φέρουν ενώπιόν του. Προσπάθησε να τον μεταπείσει, πρώτα με κολακείες και ύστερα με σκληρά και απάνθρωπα βασανιστήρια, αλλά εκείνος «έμεινε πιστός μέχρι θανάτου και έλαβε τον στέφανο της ζωής», αφού τελικά ο τύραννος διέταξε να τον ρίξουν στη φωτιά.

Η ζωή και τα έργα του μας δίνουν την ευκαιρία να τονίσουμε τα εξής:

Πρώτον, ένας ηθοποιός, όπως και ένας συγγραφέας, έχει σπουδαίο έργο στην κοινωνία, αφού απευθύνεται στους άλλους και ασφαλώς επηρεάζει κατά κάποιον τρόπο τη ζωή και τη σκέψη. Για τον λόγο αυτό χρειάζεται να είναι υπεύθυνος, σοβαρός και πάνω απ’ όλα ηθικός, διότι συνήθως ο άνθρωπος προσφέρει αυτό που έχει και κυρίως αυτό που είναι. Συνεπώς, σκοπός και στόχος του πρέπει να είναι, πρώτιστα, να εμπνέει τον θεατή ή τον αναγνώστη και να τον βοηθά να ανυψώνεται σε υψηλότερο επίπεδο σκέψης και ζωής. Με άλλα λόγια, ο εμπνευσμένος ηθοποιός και ο ευσυνείδητος συγγραφέας οφείλουν να λένε στους ανθρώπους την αλήθεια «άνευ φόβου και πάθους». Να υπηρετούν συνειδητά το έργο τους, χωρίς συμβιβασμούς και χωρίς να προσκυνούν δουλικά κάθε εφήμερη εξουσία.

Η τέχνη όμως και η συγγραφή δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός για τον καλλιτέχνη και τον συγγραφέα, αλλά μέσο για την επίτευξη του στόχου, που είναι η προσφορά έργου ποιοτικού. Αυτό, άλλωστε, είναι το γνώρισμα του μεγάλου καλλιτέχνη και του διακεκριμένου συγγραφέα. Δηλαδή, «να σκάβουν μέσα στην ψυχή των άλλων και να υψώνουν λίγο-λίγο την ανθρωπιά τους», όπως λέει ο μεγάλος ποιητής μας Κωστής Παλαμάς, αναφερόμενος στον εξίσου μεγάλο ποιητή και συγγραφέα Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Το ήθος αυτών των δύο σπουδαίων καλλιτεχνών και συγγραφέων ήταν αξιοθαύμαστο και άξιο μίμησης, όπως και το έργο τους, που ζωογονεί, ευφραίνει και εμπνέει όσους αγαπούν το αυθεντικό και το ωραίο. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης μάλιστα δείχνει και προσφέρει ένα υγιές πρότυπο ζωής, που είναι απολύτως απαραίτητο, ιδιαίτερα στις μέρες μας, όπου η χώρα μας μαστίζεται από κρίση αξιών και προτύπων.

Πριν από λίγα χρόνια, εδώ στη Ναύπακτο, ένας καταξιωμένος ηθοποιός ενσάρκωσε με έναν θαυμάσιο μονόλογο τον μεγάλο αγωνιστή του 1821, Γιάννη Μακρυγιάννη. Στην ουσία παρουσίασε με ασύγκριτο τρόπο τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη. Καθήλωσε το κοινό για περίπου δύο ώρες και στο τέλος, αυτό που προσωπικά ένιωσα - και πιστεύω και πολλοί άλλοι - ήταν πως, εκτός από την εναλλαγή χαράς και λύπης, υπήρχε ένα υπέροχο άρωμα ορθόδοξου ήθους, ρωμαίικης λεβεντιάς και καθαρής, ανόθευτης πίστης. Και θυμήθηκα τα παραπάνω λόγια του Κωστή Παλαμά, διότι είμαι βέβαιος πως αυτό το έργο και η εξαιρετική ερμηνεία βοήθησαν να υψωθεί «λίγο-λίγο η ανθρωπιά μας».

Δεύτερον, δεν μπορεί κανείς να στέκεται ενώπιον των ανθρώπων και να πιστεύει ότι με την παρουσία και το έργο του – λογοτεχνικό, καλλιτεχνικό ή οποιοδήποτε άλλο – θα αγγίξει τις ευαίσθητες χορδές της ψυχής τους, εάν η συνείδησή του δεν του επιτρέπει να τους κοιτάξει στα μάτια ή εάν φοβάται τον θάνατο. Διότι αυτός που δεν έχει αγαθή συνείδηση και δεν είναι αφοσιωμένος σε κάθε στιγμή στη θυσία για ό,τι πραγματικά αγαπά, είναι καταδικασμένος να αποτύχει. Και αυτό διότι είναι ανίκανος να κατανοήσει τους άλλους, ούτε και να αισθανθεί τη χαρά, τον πόνο και την αγωνία τους. Δεν είναι δυνατόν να κατανοήσεις και να νιώσεις τον άλλον, εάν δεν τον αγαπάς ή τουλάχιστον δεν μπορείς να μοιραστείς μαζί του τη χαρά και τη λύπη του. Και στην περίπτωση αυτή, είσαι πραγματικά μόνος, ακόμη κι αν σε περιβάλλουν χιλιάδες άνθρωποι. Προσπάθησε να κατανοήσεις τους άλλους, να συμμετάσχεις στον πόνο τους, να χαρείς μαζί τους και να κλάψεις μαζί τους, και τότε θα νιώσεις πως η μοναξιά δεν υπάρχει. Διότι αυτός που αγαπά αληθινά, είναι εσωτερικά πλήρης και ενώνεται με τους ανθρώπους και όλη την κτίση. Και όπως γράφει ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, κανείς δεν μπορεί να αγαπήσει χωρίς το Άγιο Πνεύμα.

Ο Άγιος Αρδαλίων είναι πρότυπο γνήσιου καλλιτέχνη και αληθινού ανθρώπου, ο οποίος με «λόγο και έργο» στηρίζει, ευφραίνει και εμπνέει τον θαυμασμό και τη μίμηση για κάθε τι ωραίο και αληθινό, που σχετίζεται με τη ζωή, την αιώνια και αληθινή ζωή «εν Φωτί».