Άγιος Αγαπητός πάπας Ρώμης, 17 Απριλίου

Θνῄσκων τὶ κράζεις; Σῶτερ, ἠγάπησά σε.

Ἀλλ' ἠγαπήθης, Ἀγαπητέ, καὶ πλέον.

Υπήρξε 58ος στη σειρά των Πάπων της Ρώμης και κλήθηκε στον ποντιφικό θρόνο το 535 μ.Χ. Ήταν ασκητικός τύπος και άνθρωπος μεγάλης αρετής. Για την αίρεση των μονοφυσιτών πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου καθήρεσε τον Πατριάρχη Άνθιμο Α' από την Τραπεζούντα, για τα όχι καλά φρονήματα του, και με σύνοδο υπό την προεδρία του ανέδειξε Πατριάρχη τον Πρεσβύτερο Μήνα, κληρικό ευσεβέστατο και Ορθόδοξο. Στην Κωνσταντινούπολη έτυχε μεγάλης υποδοχής από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, τον κλήρο και τον λαό. Στους Συναξαριστές βρίσκουμε και τις εξής διηγήσεις γι' αυτόν: Ότι κατά το ταξίδι του, σ' ένα Ελληνικό λιμάνι βρήκε κάποιο άνθρωπο άλαλο από τη γέννηση του και ανίκανο να βαδίζει. Το θέαμα ήταν ελεεινό και η καρδιά του Πάπα Αγαπητού ελέησε τον πάσχοντα. 

Μόνο με την αφή του, του απόδωσε την υγεία των ποδιών του, κατόπιν έβαλε στο στόμα του τη θεία Κοινωνία και έλυσε και τα δεσμά της γλώσσας του. Άλλο θαύμα έκανε στην Κωνσταντινούπολη, με το να θεραπεύσει έναν τυφλό, που συνάντησε στη Χρυσή πύλη. Ο Πάπας Αγαπητός πέθανε το 536 στην Κωνσταντινούπολη, ένα χρόνο μετά την ενθρόνιση του. Το ιερό λείψανό του ενταφιάσθηκε στο ναό των Αγίων Αποστόλων, όπου και ετελείτο η Σύναξή του.

Βιογραφία

Πάπας Αγαπητός Α΄ (489/490 – 22 Απριλίου 536) ήταν επίσκοπος Ρώμης από τις 13 Μαΐου 535 μέχρι τον θάνατό του. Ο πατέρας του, Γορδιανός, ήταν ιερέας στη Ρώμη και πιθανόν να είχε συγγένεια με δύο άλλους πάπες, τον Φήλικα Γ΄ και τον Γρηγόριο Α΄.

Το 536, ο Αγαπητός ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη, κατόπιν αιτήματος του βασιλιά των Οστρογότθων Θεοδάτου, και προσπάθησε ανεπιτυχώς να πείσει τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄ να ματαιώσει τη βυζαντινή εισβολή στο βασίλειο των Οστρογότθων. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Κωνσταντινούπολη, καθαίρεσε τον Πατριάρχη Άνθιμο Α΄ και προσωπικά χειροτόνησε τον διάδοχό του, Μηνά. Από την περίοδο εκείνη έχουν διασωθεί τέσσερις επιστολές του Αγαπητού: δύο προς τον Ιουστινιανό, μία προς τους επισκόπους της Αφρικής και μία προς τον Επίσκοπο Καρχηδόνας.

Ο Αγαπητός αγιοποιήθηκε τόσο από τη Ρωμαιοκαθολική όσο και από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Η μνήμη του τιμάται στις 22 Απριλίου.

Οικογένεια

Ο Αγαπητός γεννήθηκε στη Ρώμη, αν και η ακριβής ημερομηνία γέννησής του δεν είναι γνωστή. Ήταν γιος του Ρωμαίου ιερέα Γορδιανού, ο οποίος σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια ταραχών στις μέρες του πάπα Συμμάχου (θητεία 498–514). Το όνομα του πατέρα του ενδεχομένως να δείχνει συγγενική σχέση με τον πάπα Φήλικα Γ΄ (483–492) και τον Γρηγόριο Α΄ (590–604).

Πατριαρχία – Θητεία

Ο ιστορικός Jeffrey Richards τον περιγράφει ως "τον τελευταίο επιζώντα της παλαιάς φρουράς του πάπα Συμμάχου", καθώς είχε χειροτονηθεί διάκονος ίσως ήδη από το 502, κατά το Σχίσμα του Λαυρεντίου. Το 535 αναδείχθηκε από αρχιδιάκονος σε πάπα. Η πρώτη του επίσημη πράξη ήταν να κάψει, μπροστά σε συγκεντρωμένο κλήρο, τον αναθεματισμό που είχε εκδώσει ο πάπας Βονιφάτιος Β΄ κατά του νεκρού τότε αντιπάλου του Διόσκορου με την ψευδή κατηγορία της simonia, και που είχε διαταχθεί να φυλαχθεί στα αρχεία της Ρώμης.

Ο Αγαπητός βοήθησε τον Κασσιόδωρο στην ίδρυση της μονής του στο Βιβάριο. Επιβεβαίωσε τα διατάγματα της Συνόδου της Καρχηδόνας, μετά την ανάκτηση της Βόρειας Αφρικής από τους Βανδάλους, σύμφωνα με τα οποία οι προερχόμενοι από τον Αρειανισμό δεν μπορούσαν να γίνουν κληρικοί, και όσοι είχαν ήδη χειροτονηθεί επιτρεπόταν να μεταλαμβάνουν μόνο ως λαϊκοί. Επίσης, δέχθηκε έφεση από τον επίσκοπο Ριέζ Κοντουμελιόζο, ο οποίος είχε καταδικαστεί για ανηθικότητα από τη Σύνοδο της Μασσαλίας, και διέταξε τον Καίσαριο της Αρελάτης να του παραχωρήσει νέα δίκη ενώπιον παπικών απεσταλμένων.

Την ίδια περίοδο, ο στρατηγός Βελισάριος ετοίμαζε τη βυζαντινή εισβολή στην Ιταλία. Ο βασιλιάς Θεοδάτος των Οστρογότθων παρακάλεσε τον Αγαπητό να ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη και να χρησιμοποιήσει την προσωπική του επιρροή για να καθησυχάσει τον Ιουστινιανό, μετά τον θάνατο της Αμαλασούνθας. Για να καλύψει τα έξοδα του ταξιδιού, ο Αγαπητός υποθήκευσε ιερά σκεύη της Εκκλησίας της Ρώμης. Έφυγε καταχείμωνο με πέντε επισκόπους και μεγάλη συνοδεία. Τον Φεβρουάριο του 536 έφτασε στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ιουστινιανός αρνήθηκε να αναστείλει την εισβολή, καθώς οι προετοιμασίες είχαν ήδη προχωρήσει πολύ.

Ο Αγαπητός στράφηκε τότε σε εκκλησιαστικό ζήτημα. Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως εκείνη την εποχή ήταν ο Άνθιμος Α΄, ο οποίος είχε αφήσει τη μητροπολιτική του έδρα στην Τραπεζούντα. Παρά τις διαμαρτυρίες των ορθοδόξων, η αυτοκράτειρα Θεοδώρα εγκατέστησε τον Άνθιμο στον πατριαρχικό θρόνο. Όταν έφτασε ο Αγαπητός, μέλη του κλήρου κατήγγειλαν τον Άνθιμο ως σφετεριστή και αιρετικό. Ο πάπας τού ζήτησε να υπογράψει ομολογία πίστεως και να επιστρέψει στην έδρα του, και όταν αυτός αρνήθηκε, τον καθαίρεσε.

Ο αυτοκράτορας απείλησε τον Αγαπητό με εξορία. Ο Αγαπητός φέρεται να απάντησε: «Με μεγάλη προσμονή ήλθα να αντικρίσω τον ευσεβέστατο αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Αντ’ αυτού βρίσκω έναν Διοκλητιανό, του οποίου οι απειλές δεν με φοβίζουν». Για πρώτη φορά στην ιστορία της Εκκλησίας, ο Πάπας χειροτόνησε προσωπικά τον νόμιμα εκλεγμένο διάδοχο του καθαιρεθέντος πατριάρχη, τον Μηνά.

Ο Ιουστινιανός παρέδωσε στον Αγαπητό έγγραφη ομολογία πίστεως, την οποία ο πάπας αποδέχθηκε, με τη διευκρίνιση ότι «αν και δεν αναγνωρίζει σε λαϊκούς το δικαίωμα να διδάσκουν την πίστη, εντούτοις παρατηρεί με χαρά ότι ο ζήλος του αυτοκράτορα συμφωνεί πλήρως με τις αποφάσεις των Πατέρων».

Από την εποχή εκείνη διασώζονται τέσσερις επιστολές του Αγαπητού: δύο απευθυνόμενες στον Ιουστινιανό (η δεύτερη είναι απάντηση σε επιστολή του αυτοκράτορα, στην οποία ο πάπας αρνείται να αναγνωρίσει τις χειροτονίες Αρειανών), μία προς τους επισκόπους της Αφρικής για το ίδιο θέμα, και μία προς τον επίσκοπο Καρχηδόνας Ρεπαράτο, που του είχε στείλει συγχαρητήρια για την ανάληψη του παπικού θρόνου.

Λίγο αργότερα, ο Αγαπητός ασθένησε και πέθανε στις 22 Απριλίου 536, έπειτα από θητεία μόλις δέκα μηνών. Η σορός του μεταφέρθηκε σε μολύβδινο φέρετρο στη Ρώμη και ενταφιάστηκε στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Στον λόφο του Καίλιου (Clivus Scauri) σώζεται αρχαιολογικά το «αψιδωτό Μέγαρο της Βιβλιοθήκης του πάπα Αγαπητού Α΄», κοντά στον παλαιό ναό του Αγίου Ανδρέα.

Τιμή και Αγιοκατάταξη

Ο Αγαπητός Α΄ έχει ανακηρυχθεί άγιος τόσο από την Καθολική όσο και από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Το Ρωμαϊκό Μαρτυρολόγιο τιμά τη μνήμη του στις 22 Απριλίου, ημέρα της κοιμήσεώς του, όπως και οι Ανατολικές Εκκλησίες. Ωστόσο, κάποιες καθολικές πηγές αναφέρουν και την 20ή Σεπτεμβρίου, ημερομηνία της καθαίρεσης του Άνθιμου, ως εναλλακτική ημέρα εορτής.