Όσιος Γαβριήλ ο Ίβηρας, 13 Μαΐου
Ω της χάριτος, ης έτυχες τρισμάκαρ!
Ο Όσιος Γαβριήλ καταγόταν από την Ιβηρία και έζησε κατά τον 9ο αιώνα μ.Χ. Αυτός, ενώ ασκήτευε μέσα σε σπήλαιο, επάνω από τη μεθόριο των μονών Ξηροποτάμου και Αγίου Παντελεήμονος του Αγίου Όρους, την Τρίτη της Διακαινησίμου του 829 μ.Χ., με την υπόδειξη θεϊκής φωνής, κατήλθε στην παραλία, όπου βρήκε και ανέσυρε από τη θάλασσα την εικόνα της Παναγίας, την αποκαλούμενη «της Πορταϊτίσσης», η οποία σήμερα βρίσκεται στο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, κοντά στη μονή και ανατολικά αυτής. Την ιερή εικόνα είχε εμπιστευθεί στη θάλασσα, ευσεβής Χριστιανός από τη Νίκαια, για να τη σώσει από την μανία των εικονομάχων.
Όταν έφυγαν, η χήρα πήγε με τον γιο της στο παρεκκλήσι, πήρε την εικόνα με δάκρυα στα μάτια και την μετέφερε στη θάλασσα. Εκεί προσευχήθηκε στην Παναγία να τη σώσει από την οργή του αυτοκράτορα και να την οδηγήσει με ασφάλεια στη θάλασσα. Έπειτα την έριξε στο νερό, και με θαυμαστό τρόπο την είδε να στέκεται όρθια και να κατευθύνεται προς τα δυτικά. Η Θεοτόκος τότε εμφανίστηκε στη χήρα και της είπε πως στέλνει την εικόνα σε ένα μοναστήρι όπου θα τιμάται για αιώνες, και ότι θα πάρει και τον γιο της μαζί, ενώ η ίδια η χήρα θα φύγει από αυτή τη ζωή. Με αυτά τα λόγια, η χήρα ετοιμάστηκε για τον θάνατό της και έστειλε τον γιο της στη Θεσσαλονίκη. Από εκεί, καθοδηγούμενος από τον Θεό, πήγε στο Άγιο Όρος, στη Μονή Ιβήρων. Έγινε μοναχός, έζησε θεάρεστα και εκοιμήθη ειρηνικά. Πριν πεθάνει, διηγήθηκε στους μοναχούς την ιστορία της μητέρας του και της εικόνας, ζητώντας να καταγραφεί μαζί με την ημερομηνία.
Τον Απρίλιο του 1004, με θαυμαστό τρόπο, η εικόνα, περιβαλλόμενη από στύλο φωτός που έφτανε ως τον ουρανό, πλησίασε την ακτή του Άθω. Μοναχοί από τη Μονή Ιβήρων και άλλοι από το Άγιο Όρος έτρεξαν να δουν το θαύμα. Προσπαθούσαν να την προσεγγίσουν με βάρκες, αλλά η εικόνα απομακρυνόταν. Αυτό συνεχίστηκε για αρκετές ημέρες. Τότε οι μοναχοί συγκεντρώθηκαν στον καθολικό ναό της μονής και προσευχήθηκαν στην Παναγία επί τρεις ημέρες να τους επιτρέψει να παραλάβουν τη θαυματουργή εικόνα.
Εκείνη την εποχή ζούσε στη Μονή ο Γέροντας Γαβριήλ, Γεωργιανός στην καταγωγή, γνωστός για τη διάκρισή του και την ασκητικότητά του. Είχε σκάψει κελί σε βράχο κοντά στην κορυφή του βουνού και εκεί έμενε το φθινόπωρο. Τον χειμώνα κατέβαινε κοντά στη θάλασσα ή ζούσε μέσα στο μοναστήρι. Φορούσε τρίχινο ένδυμα, έτρωγε μόνο λαχανικά και έπινε απλό νερό. Σε αυτόν εμφανίστηκε η Παναγία περιβεβλημένη με ουράνιο φως και του είπε: «Πήγαινε στη μονή και πες στον ηγούμενο και στους μοναχούς ότι παραδίδω την εικόνα μου για βοήθεια και προστασία τους. Εισήλθε στη θάλασσα και περπάτησε πάνω στα κύματα, ώστε να φανερωθεί το θέλημά μου. Σε διάλεξα γιατί φέρεις το όνομα του Αρχαγγέλου του Ευαγγελισμού μου, Γαβριήλ· εσύ θα ανακτήσεις την εικόνα μου». Ο Γέροντας υπάκουσε και ενημέρωσε τον ηγούμενο.
Την επόμενη ημέρα, οι μοναχοί πήγαν όλοι στην ακτή με κεριά και λιβάνι. Ο Γέροντας Γαβριήλ, με βαθιά ευλάβεια, γονάτισε και μπήκε στη θάλασσα, περπατώντας θαυματουργικά πάνω στα νερά, μέχρι που έφτασε στην εικόνα και την πήρε στην αγκαλιά του. Όταν βγήκε στην ακτή, τον υποδέχθηκαν με μεγάλη χαρά και τότε ανέβλυσε εκεί κοντά μια πηγή γλυκού νερού, μόλις είκοσι βήματα από τη θάλασσα, η οποία ρέει μέχρι και σήμερα και θεραπεύει όσους την πίνουν με πίστη. Η εικόνα μεταφέρθηκε με τιμές στο μοναστήρι, όπου για τρεις ημέρες και νύχτες προσφέρονταν προσευχές ευχαριστίας. Τοποθετήθηκε στο ιερό του καθολικού ναού.
Την επόμενη μέρα, όταν ο νεωκόρος πήγε να ανάψει τα καντήλια για τον Όρθρο, η εικόνα είχε εξαφανιστεί. Έψαξαν και τη βρήκαν δίπλα στον πύργο της πύλης. Την επέστρεψαν στο ναό, αλλά το ίδιο συνέβη ξανά και για τρίτη φορά. Τότε η Παναγία εμφανίστηκε στον Γέροντα Γαβριήλ και του είπε: «Πήγαινε και πες στον ηγούμενο και στους μοναχούς να μην προσπαθούν να με φυλάξουν· δεν εμφανίστηκα για να με φυλάνε, αλλά για να είμαι εγώ η φύλακάς τους, όχι μόνο σ’ αυτή τη ζωή αλλά και στην αιώνια. Και πες τους επίσης ότι όλοι οι μοναχοί αυτού του Όρους που ζουν ενάρετα και με φόβο Θεού, πρέπει να ελπίζουν στο έλεος του Υιού μου και Κυρίου των πάντων· αυτή τη χάρη ζήτησα και έλαβα από Αυτόν για χάρη τους. Και να το σημάδι: όσο βλέπετε την εικόνα μου στο μοναστήρι, η χάρη και το έλεος του Υιού μου δεν θα σας εγκαταλείψουν».
Το μήνυμα αυτό γέμισε τους μοναχούς με ανείπωτη χαρά. Έκλεισαν τότε την είσοδο της πύλης και έχτισαν εκεί παρεκκλήσι, όπου τοποθετήθηκε η θαυματουργή εικόνα σε προσκυνητάρι. Μέχρι σήμερα η εικόνα παραμένει εκεί και ονομάστηκε «Πορταΐτισσα», δηλαδή «Φυλάκισσα της Πύλης». Καθημερινά τελείται Θεία Λειτουργία στο παρεκκλήσι αυτό. Η εικόνα είναι πηγή αναρίθμητων θαυμάτων, θεραπεύοντας δαιμονιζόμενους, χωλούς, τυφλούς και πάσχοντες από κάθε ασθένεια. Επίσης, στο σημείο όπου η εικόνα ακούμπησε πρώτη φορά τη γη, οι Ιβηρίτες μοναχοί έκτισαν παρεκκλήσι πάνω από την αγία πηγή, και κάθε Λαμπρή Τρίτη — αφού τότε έφτασε η εικόνα — γίνεται λιτανεία της Πορταΐτισσας από το παρεκκλήσι της πύλης μέχρι το παρεκκλήσι στην ακτή, όπου τελείται Θεία Λειτουργία.
