Άγιοι Μύριοι Μάρτυρες, 18 Μαρτίου
Τμηθέντες Ἄνδρες Μύριοι τοὺς αὐχένας,.
Ἀπῆλθον ἔνθα μυριόμματοι Νόες.
Οι Άγιοι Μύριοι (10.000) Μάρτυρες μπορεί να αναφέρονται είτε στους δέκα χιλιάδες Πατέρες που μαρτύρησαν στις ερήμους και τις σπηλιές της Σκήτης από τον Θεόφιλο Αλεξανδρείας, είτε στους δέκα χιλιάδες μάρτυρες του όρους Αραράτ, οι οποίοι – σύμφωνα με έναν μεσαιωνικό θρύλο – ήταν Ρωμαίοι στρατιώτες. Αυτοί, με αρχηγό τον Άγιο Ακάκιο, ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό και σταυρώθηκαν στο όρος Αραράτ με διαταγή του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Η ιστορία αποδίδεται στον λόγιο του 9ου αιώνα Αναστάσιο Βιβλιοθηκάριο.
Το Ρωμαϊκό Μαρτυρολόγιο περιλαμβάνει δύο ξεχωριστές μνήμες. Η πρώτη είναι στις 18 Μαρτίου, ημερομηνία που αντιστοιχεί και στη μνήμη των «Μυριάδων Αγίων Μαρτύρων, διά σπάθης, εν Νικομηδεία» στο ελληνικό Ορθόδοξο Συναξάρι. Ο Francis Mershman ταυτίζει αυτούς τους μάρτυρες με τους 20.000 Μάρτυρες της Νικομηδείας, οι οποίοι σκοτώθηκαν κατά τη Διοκλητιανή δίωξη.
Η δεύτερη καταγραφή στο Ρωμαϊκό Μαρτυρολόγιο γίνεται στις 22 Ιουνίου, για τους μάρτυρες στο όρος Αραράτ. Ωστόσο, αυτή βασίζεται σε έναν θρύλο με πολλές ιστορικές ανακρίβειες και τελείως απίθανες λεπτομέρειες. Το Ορθόδοξο Συναξάρι περιλαμβάνει επίσης δεύτερη μνήμη, την 1η Ιουνίου, για τους «Αγίους Δέκα Χιλιάδες Μάρτυρες» στην Αντιόχεια, επί αυτοκράτορα Δεκίου. Δεν είναι όμως σαφές αν πρόκειται για το ίδιο γεγονός που αναφέρεται στο Ρωμαϊκό Μαρτυρολόγιο στις 22 Ιουνίου.
Παρά την αμφισβητούμενη ιστορικότητά του, το γεγονός υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές στην αναγεννησιακή τέχνη, όπως φαίνεται στον πίνακα «Οι 10.000 μάρτυρες του όρους Αραράτ» του Βενετσιάνου ζωγράφου Βιττόρε Καρπάτσιο, ή στο έργο «Το Μαρτύριο των Δέκα Χιλιάδων» του Γερμανού καλλιτέχνη Άλμπρεχτ Ντύρερ.
