Ανακομιδή και μετακομιδή του ιερού λειψάνου του Αγίου Νικολάου επισκόπου Μύρων της Λυκίας του Θαυματουργού, 20 Μαΐου

Λαέ λογικέ, παρών, εὐφημησώμεν ὁμοφώνως,

Νικόλαον, ὑμνούντες τὸν Ἀρχιποίμενα, τοῦ ὁποίου

ἡ Τιμία Σορός διέρχεται τῇ δεκάτῃ·

Ἐν Ἀνατολῇ εὑρέθη τὸ σῶμα σου, ὦ θεοφρόνως βιώσας,

καὶ ἐν Δυσμῇ ἐφανερώθη θαυματουργῶν ἐν δυνάμει.

Τον 11ο αιώνα, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία περνούσε πολύ δύσκολες στιγμές. Οι Τούρκοι είχαν περιορίσει την επιρροή της στη Μικρά Ασία, κατέστρεφαν πόλεις και χωριά, σκότωναν αμάχους και συνοδεύαν τις σφαγές με βεβήλωση ναών, ιερών λειψάνων, εικόνων και βιβλίων. Οι μουσουλμάνοι προσπάθησαν επίσης να καταστρέψουν τα λείψανα του Αγίου Νικολάου, που τιμόταν σε όλον τον χριστιανικό κόσμο.

Το 792, ο χαλίφης Αρ-Ρασίντ έστειλε τον Χουμέιντ επικεφαλής στόλου να λεηλατήσει τη Ρόδο. Αφού κατέστρεψε το νησί, πήγε στα Μύρα της Λυκίας με σκοπό να λεηλατήσει τον τάφο του Αγίου Νικολάου. Όμως μπέρδεψε τους τάφους και σύλησε άλλον. Τη στιγμή που διέπρατταν τη βεβήλωση, σηκώθηκε τρομερή τρικυμία και σχεδόν όλα τα πλοία τους βυθίστηκαν.

Η βεβήλωση των ιερών πραγμάτων σόκαρε όχι μόνο τους χριστιανούς της Ανατολής αλλά και της Δύσης. Οι Ιταλοί χριστιανοί, μεταξύ τους και πολλοί Έλληνες, ανησυχούσαν ιδιαίτερα για την τύχη των λειψάνων του Αγίου. Οι κάτοικοι του Μπάρι, πόλης στις ακτές της Αδριατικής, αποφάσισαν να τα σώσουν.

Το 1087, έμποροι από το Μπάρι και τη Βενετία πήγαν στην Αντιόχεια για εμπόριο. Καθ’ οδόν πρότειναν να πάρουν τα λείψανα του Αγίου και να τα φέρουν στην Ιταλία. Οι Βαρινοί έπεισαν τους Βενετούς να τους μεταφέρουν στα Μύρα. Πρώτα έστειλαν δυο άντρες για αναγνώριση και εκείνοι επέστρεψαν λέγοντας πως όλα ήταν ήσυχα. Στην εκκλησία του Αγίου υπήρχαν μόνο τέσσερις μοναχοί.

Στη συνέχεια, 47 άντρες, οπλισμένοι, μπήκαν στην εκκλησία. Οι μοναχοί τούς έδειξαν την υπερυψωμένη κατασκευή κάτω από την οποία βρισκόταν ο τάφος του Αγίου, και το σημείο απ’ όπου έπαιρναν το μύρο. Εκείνοι αποκάλυψαν στους μοναχούς την πρόθεσή τους και τους πρόσφεραν 300 χρυσά νομίσματα. Οι μοναχοί αρνήθηκαν και θέλησαν να ειδοποιήσουν την πόλη, αλλά οι Βαρινοί τούς έδεσαν και έβαλαν δικούς τους φρουρούς στην πόρτα.

Άρχισαν να διαλύουν την κατασκευή. Ένας νεαρός, ο Ματθαίος, βιάστηκε και έσπασε το καπάκι του τάφου. Μέσα βρήκαν το λείψανο του Αγίου μέσα σε μύρο. Οι ιερείς Λούπος και Δρόγος έκαναν δέηση και το σημείο άρχισε να αναβλύζει ακόμα περισσότερο μύρο. Ήταν 20 Απριλίου 1087.

Καθώς δεν υπήρχε ειδικό κουτί, ο ιερέας Δρόγος τύλιξε τα λείψανα με ύφασμα και μαζί με τους υπόλοιπους τα μετέφερε στο πλοίο. Όταν οι μοναχοί ελευθερώθηκαν, ειδοποίησαν την πόλη πως ξένοι είχαν αρπάξει τα λείψανα. Ο κόσμος μαζεύτηκε στην ακτή, αλλά ήταν ήδη αργά.

Στις 8 Μαΐου τα πλοία έφτασαν στο Μπάρι και η είδηση γέμισε χαρά όλη την πόλη. Την επόμενη μέρα, 9 Μαΐου 1087, τα λείψανα μεταφέρθηκαν πανηγυρικά στον ναό του Αγίου Στεφάνου, κοντά στη θάλασσα. Η μεταφορά συνοδεύτηκε από πολλές θεραπείες ασθενών, και η φήμη του Αγίου μεγάλωσε ακόμη περισσότερο. Έναν χρόνο μετά, χτίστηκε ναός στο όνομά του και καθαγιάστηκε από τον Πάπα Ουρβανό Β΄.

Αυτή η μεταφορά ενίσχυσε την τιμή και την αγάπη προς τον Άγιο και καθιερώθηκε εορτή στις 9 Μαΐου. Αρχικά η γιορτή τελούνταν μόνο στο Μπάρι. Δεν διαδόθηκε άμεσα στην υπόλοιπη Ανατολή ή Δύση, κυρίως γιατί οι περιοχές τότε τιμούσαν κυρίως τα λείψανα των δικών τους αγίων. Η Ελληνική Εκκλησία επίσης δεν καθιέρωσε αυτή τη γιορτή, καθώς θεωρούσε πως η απομάκρυνση των λειψάνων ήταν απώλεια.

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, όμως, καθιέρωσε γρήγορα την εορτή στις 9 Μαΐου. Ο Άγιος Νικόλαος τιμούνταν ήδη βαθιά από τους Ρώσους, καθώς η τιμή του είχε έρθει από την Κωνσταντινούπολη μαζί με τη χριστιανική πίστη. Τα θαύματά του στη στεριά και τη θάλασσα είχαν γίνει γνωστά σε όλο το ρωσικό λαό και η δύναμή τους φανέρωνε τη βοήθεια που ο Άγιος έδινε σε κάθε πονεμένο.

Γράφτηκαν πολλά κείμενα στη ρωσική γλώσσα για τα θαύματά του. Λίγο μετά τη μεταφορά των λειψάνων, γράφτηκε βιογραφία του Αγίου στα ρωσικά. Ακόμα και πριν από αυτό, είχε γραφτεί εγκώμιο. Κάθε Πέμπτη, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά ιδιαίτερα τη μνήμη του.

Χτίστηκαν πολλοί ναοί και μοναστήρια προς τιμήν του και οι Ρώσοι έδιναν το όνομά του στα παιδιά τους στη βάφτιση. Υπάρχουν πολλές θαυματουργές εικόνες του στη Ρωσία — οι πιο γνωστές: της Μοζάισκ, της Ζαράισκ, της Βολοκολάμσκ, της Ουγκρέσσκ και της Ράτνυ. Δεν υπήρχε σπίτι ή ναός στη Ρωσία χωρίς εικόνα του Αγίου Νικολάου.

Ο βιογράφος του Αγίου γράφει πως ο Νικόλαος έκανε πολλά και μεγάλα θαύματα: βοήθησε πονεμένους, έσωσε ναυαγούς, απελευθέρωσε φυλακισμένους, γλίτωσε ανθρώπους από θάνατο, θεράπευσε αρρώστους, φώτισε τυφλούς, θεράπευσε χωλούς και βουβούς, βοήθησε φτωχούς, έθρεψε πεινασμένους — πάντα έτοιμος να βοηθήσει και να σώσει όσους ζητούν την βοήθειά του. Όλη η Ανατολή και η Δύση τον γνωρίζουν· όλος ο κόσμος έχει ακούσει για τα θαύματά του.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα, τιμάει την μνήμη της ανακομιδής και μετακομιδής στις 20 Μαΐου.