Αγία Πετρονίλα, 31 Μαΐου
Δημιούργημα του 1920
Η Αγία καταγόταν από ευγενή οικογένεια, ήταν Χριστιανή και αρνήθηκε να νυμφευθεί έναν ευγενή, ονομαζόμενο Φλάσσο, επειδή ήθελε να αφιερωθεί στο Νυμφίο της Χριστό. Για τον λόγο αυτό συνελήφθη και τελειώθηκε μαρτυρικά.
Η παράδοση θεωρεί, λόγω του ονόματός της, ότι ήταν θυγατέρα του Αποστόλου Πέτρου ή αφοσιωμένη μαθήτρια του Αποστόλου, που τον βοηθούσε στο έργο του. Όμως η παράδοση αυτή αναφέρεται σε διάφορα βιβλία των Γνωστικών του 6ου αιώνος μ.Χ. και οι περισσότεροι μελετητές - αγιολόγοι δεν αποδέχονται την άποψη αυτή.
Βιογραφία
Αγία Πετρονίλλα (Αυρηλία Πετρονίλλα) είναι μια από τις πρώτες χριστιανές αγίες. Τιμάται ως παρθένος από την Καθολική Εκκλησία. Πέθανε στη Ρώμη στα τέλη του 1ου αιώνα ή πιθανόν τον 3ο αιώνα.
Η Πετρονίλλα παραδοσιακά ταυτιζόταν με την κόρη του Αποστόλου Πέτρου, αν και αυτό πιθανόν να οφείλεται απλώς στην ομοιότητα των ονομάτων. Πιστεύεται ότι ίσως ήταν μεταστραφείσα από τον Πέτρο (και επομένως "πνευματική κόρη"), ή ακόλουθος ή υπηρέτρια του. Λέγεται πως ο Πέτρος την θεράπευσε από παράλυση. Η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια του 1913 εκτιμά ότι μπορεί να είχε συγγένεια με την Δομιτίλλα. Αν και αρχικά τιμώταν ως κόρη του Πέτρου, νεότερες μελέτες δείχνουν ότι ανήκε στην ρωμαϊκή οικογένεια των Αυρηλλίων. Το λάθος προέκυψε από παρερμηνεία μιας επιγραφής.
Ιστορίες που συνδέονται με την Αγία
Υπάρχουν παραδόσεις που λένε ότι ήταν τόσο όμορφη, ώστε ο Πέτρος την έκλεισε σε έναν πύργο για να την προστατεύσει από τους κατάλληλους άνδρες· ότι ένας ειδωλολάτρης βασιλιάς ονόματι Φλάκκος, που ήθελε να την παντρευτεί, την οδήγησε σε απεργία πείνας από την οποία πέθανε.
Λιτανείες και εορτασμοί
Στον 4ο αιώνα, στον ρωμαϊκό κατάλογο των εορτών των μαρτύρων, που χρησιμοποιείται στο Μαρτυρολόγιον του Ιερωνύμου, το όνομά της φαίνεται να μην έχει καταγραφεί. Εμφανίζεται σε μεταγενέστερα μαρτυρολόγια, αλλά μόνο ως αργότερη προσθήκη. Η μνήμη της αναφέρεται στις 31 Μαΐου, και τα μαρτυρολόγια του Βέδα και των μιμητών του υιοθετούν την ίδια ημερομηνία.
Η απουσία του ονόματός της από το 4ο αιώνα ρωμαϊκό εορτολόγιο υποδηλώνει ότι η Πετρονίλλα πέθανε στο τέλος του πρώτου ή κατά τη διάρκεια του δεύτερου αιώνα, καθώς εκείνη την περίοδο δεν τελούνταν ειδικές εορτές για μάρτυρες. Μετά την ανέγερση βασιλικής πάνω στα λείψανά της και εκείνα των Νηρέως και Αχιλλέως τον 4ο αιώνα, ο λατρευτικός της κύκλος επεκτάθηκε, και το όνομά της προστέθηκε αργότερα στο μαρτυρολόγιο.
Μια παράδοση, η οποία υπήρχε ήδη τον 6ο αιώνα όπως αποδεικνύεται από την παρουσία της σε λίστα τάφων ρωμαϊκών μαρτύρων που συνέταξε ο ηγούμενος Ιωάννης προς το τέλος του αιώνα, θεωρεί την Πετρονίλλα ως πραγματική κόρη του αποστόλου Πέτρου. Στα απόκρυφα Πράξεις του Πέτρου, του 2ου αιώνα, αναφέρεται κόρη του Πέτρου, αν και χωρίς να αναφέρεται το όνομά της.
Η Πετρονίλλα ταυτίστηκε στη Ρώμη με αυτήν την υποτιθέμενη κόρη του Πέτρου, πιθανόν λόγω του ονόματός της και της μεγάλης αρχαιότητας του τάφου της. Εμφανίζεται στις θρυλικές Πράξεις των μαρτύρων Νηρέως και Αχιλλέως και στο Liber Pontificalis, όχι ως μάρτυς αλλά ως παρθένος. Από αυτή την παράδοση για τους Νήρεο και Αχίλλειο, ανάλογη αναφορά εισήχθη στα ιστορικά μαρτυρολόγια του Μεσαίωνα και κατόπιν στο σύγχρονο Ρωμαϊκό Μαρτυρολόγιο.
Λατρεία
Σχεδόν όλες οι λίστες του 6ου και 7ου αιώνα με τους τάφους των πλέον ευλαβών ρωμαϊκών μαρτύρων αναφέρουν τον τάφο της Πετρονίλλας να βρίσκεται στην Οδό Αρδεατίνα κοντά στους Νήρεο και Αχίλλειο. Αυτές οι αναφορές έχουν πλήρως επιβεβαιωθεί από τις ανασκαφές στην Κατακόμβη της Δομιτίλλας. Μία τοπογραφία των τάφων των ρωμαϊκών μαρτύρων, το Epitome libri de locis sanctorum martyrum, τοποθετεί στην Οδό Αρδεατίνα μια εκκλησία της Αγίας Πετρονίλλας, όπου ήταν θαμμένοι οι Νήρεος, Αχίλλειος και Πετρονίλλα.
Αυτή η εκκλησία, χτισμένη μέσα στην προαναφερθείσα κατακόμβη, έχει ανακαλυφθεί, και τα ευρήματα που βρέθηκαν σε αυτήν απομάκρυναν κάθε αμφιβολία ότι οι τάφοι των τριών αγίων τιμώνταν εκεί.
Μια τοιχογραφία, όπου η Πετρονίλλα απεικονίζεται να υποδέχεται στον ουρανό έναν αποθανόντα (ονομαζόμενο Βενεράντα), βρέθηκε στην πέτρινη πλάκα που έκλεινε έναν τάφο σε υπόγειο κρυφό ναό πίσω από το ιερό της βασιλικής. Δίπλα στην εικόνα της αγίας αναγράφεται το όνομά της: Petronilla Mart. (yr). Το ότι η τοιχογραφία έγινε λίγο μετά το 356 αποδεικνύεται από μια επιγραφή που βρέθηκε στον τάφο.
Έτσι καθιερώνεται σαφώς ότι η Πετρονίλλα τιμούνταν στη Ρώμη ως μάρτυς ήδη από τον 4ο αιώνα, και αυτή η μαρτυρία πρέπει να γίνει αποδεκτή ως ιστορική, παρά την μεταγενέστερη παράδοση που την αναγνωρίζει μόνο ως παρθένο (βλ. παρακάτω). Ένα ακόμη γνωστό, αλλά δυστυχώς μη διασωθέν, μνημείο ήταν ο μαρμάρινος σαρκοφάγος που περιείχε τα λείψανά της, ο οποίος επί Πάπα Παύλου Α΄ μεταφέρθηκε στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Στην περιγραφή του σαρκοφάγου στο Liber Pontificalis αναφέρεται η επιγραφή χαραγμένη πάνω του ως εξής: Aureae Petronillae Filiae Dulcissimae («της χρυσής Πετρονίλλας, της γλυκύτατης κόρης»). Ο σαρκοφάγος βρέθηκε στο παρεκκλήσι αφιερωμένο σε αυτήν στην Παλαιά Βασιλική του Αγίου Πέτρου, επί Πάπα Σίξτου Δ΄, ο οποίος έσπευσε να ενημερώσει τον Λουδοβίκο ΙΑ’ της Γαλλίας.
The Burial of Saint Petronilla, by Guercino, 1621–22
Υπάρχουν ειδοποιήσεις του 16ου αιώνα για τον σαρκοφάγο, που υποστηρίζουν ότι η πρώτη λέξη ήταν Aur (Αυρηλία), οπότε το όνομα της μάρτυρος ήταν Αυρηλία Πετρονίλλα. Το δεύτερο όνομα προέρχεται από το Πέτρο ή Πετρώνιο, και δεδομένου ότι το όνομα του προπάππου του χριστιανού κονσούλου Τίτου Φλάβιου Κλήμεντος ήταν Τίτος Φλάβιος Πέτρος, είναι πολύ πιθανό η Πετρονίλλα να ήταν συγγενής των χριστιανών Φλαβίων, που κατάγονταν από την οικογένεια των Αυρηλλίων, της γερουσιαστικής τάξης. Αυτή η θεωρία εξηγεί επίσης γιατί η Πετρονίλλα ετάφη στην κατακόμβη της Φλαβιανής Δομιτίλλας. Όπως και η Δομιτίλλα, η Πετρονίλλα μπορεί να υπέστη μαρτύριο κατά τη δίωξη του Δομιτιανού, ίσως όμως και αργότερα.
Παρεκκλήσιο της Αγίας Πετρονίλλας
Το 757 το φέρετρο που περιείχε τα λείψανα της Πετρονίλλας μεταφέρθηκε σε ένα παλαιό κυκλικό κτίριο (το μαυσωλείο του αυτοκράτορα Ονώριου, που χρονολογείται από τα τέλη του 4ου αιώνα) κοντά στην Παλαιά Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Το κτίριο αυτό τροποποιήθηκε και έγινε το Παρεκκλήσιο της Αγίας Πετρονίλλας.
Το παρεκκλήσι της έγινε ο τόπος ταφής των βασιλέων της Γαλλίας. Η σύνδεση της με τη γαλλική βασιλική δυναστεία προέρχεται από το γεγονός ότι ο Καρλομάγνος και ο Καρλομάν θεωρούνταν υιοθετημένα παιδιά του Πέτρου μετά το 800. Η Πετρονίλλα έγινε η προστάτιδά τους καθώς και των συνθηκών που υπογράφηκαν μεταξύ της Αγίας Έδρας και των Φράγκων αυτοκρατόρων.
Όταν η Βασιλική του Αγίου Πέτρου ξανακτίστηκε τον 16ο αιώνα, το παλαιό παρεκκλήσιο και το προηγούμενο μαυσωλείο κατεδαφίστηκαν και τα λείψανα της Πετρονίλλας μεταφέρθηκαν σε ένα τέμπλο αφιερωμένο σ’ αυτήν στο ανώτερο άκρο της δεξιάς πλευρικής στοάς της νέας βασιλικής (κοντά στον τρούλο). Το παρεκκλήσι περιλαμβάνει διακοσμήσεις από τον Μιχαήλ Άγγελο και τον Μπραμάντε.
Ο Γκουερτσίνο ζωγράφισε έναν επιτάφιο πίνακα με τίτλο Η Ταφή της Αγίας Πετρονίλλας το 1623. Το 1730 ο πίνακας μεταφέρθηκε στο Παλάτι του Κουρινάλι. Τη θέση του πάνω από το τέμπλο πήρε ένα ωραίο ψηφιδωτό αντίγραφο που εκτέλεσε ο Πιέτρο Παόλο Κριστοφάρι (1685–1743). Το πρωτότυπο του Γκουερτσίνο στάλθηκε στο Παρίσι το 1797, επέστρεψε στη Ρώμη το 1815 και σήμερα βρίσκεται στα Καπιτώλια Μουσεία. Ο πίνακας απεικονίζει ταυτόχρονα την ταφή και την υποδοχή στον ουρανό της μαρτυρημένης Αγίας Πετρονίλλας. Το τέμπλο είναι αφιερωμένο στην αγία και φιλοξενεί τα λείψανά της.
Η εορτή της είναι στις 31 Μαΐου. Τη μέρα αυτή στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου τελείται λειτουργία για τη Γαλλία και παρευρίσκονται οι Γάλλοι κάτοικοι της Ρώμης.
Η Πετρονίλλα θεωρείται προστάτιδα των δωφίνων (dauphins) της Γαλλίας, επειδή, κατά παράδοση, βρέθηκε ένα δελφίνι (στα γαλλικά dauphin) χαραγμένο στον σαρκοφάγο της. Ο Αμβρόζιος Λορέντζετι ζωγράφισε ένα τέμπλο με την Αγία Πετρονίλλα τη δεκαετία του 1340. Η Θεραπεία της Αγίας Πετρονίλλας είναι ο τίτλος μιας ταπισερί που κατασκευάστηκε για τον Γκιγιόμ ντε Ελάνδη, επίσκοπο Μποβέ, τον 15ο αιώνα.
Αγία Πετρονίλλα, Whepstead
Η μόνη αγγλικανική εκκλησία αφιερωμένη στην Πετρονίλλα είναι η ενοριακή εκκλησία του χωριού Whepstead στο Suffolk. Κατά την περίοδο της Αγγλικής Μεταρρύθμισης, μέρος των εσόδων του λεπροκομείου της Αγίας Πετρονίλλας στο Bury St Edmunds προερχόταν από ιδιοκτησίες στο Whepstead, κάτι που ίσως εξηγεί την ασυνήθιστη αφιέρωση του χωριού. Στο Γκλούτσεστερ, παρεκκλήσι και τέμπλο αφιερωμένα στην Αγία Πετρονίλλα κατασκευάστηκαν στην Αβαεία που έκτισε ο Όσρικ, πρίγκιπας των Μέρσιαν, το 679 μ.Χ. Πιθανότατα αυτό το παρεκκλήσι βρίσκεται σήμερα κάτω από το Παρεκκλήσι της Παναγίας στην παρούσα Νορμανδική Αβαεία.
Αγία Πετρονίλλα, Handorf
Η εκκλησία της Αγίας Πετρονίλλας στο Handorf, που ανήκει στο Münster της Γερμανίας, με το σημερινό κτίριο που χρονολογείται περίπου από το 1700, είναι αφιερωμένη στην Αγία από τη δεκαετία του 1030.
