Το Ελληνικό Προξενείο στις Σέρρες διαμαρτυρήθηκε για αυθαίρετη έρευνα στις Σέρρες για υπόθεση λαθρεμπορίου καπνού, 7 Μαΐου 1885
Η Οθωμανική Εταιρια Καπνού (Καπνά των Βασιλικών Επαρχιών), μεικτής ωφελείας (τουρκ. Memalik-i Şahane Duhanları Müşterekül Menfaa Reji Şirketi, ή απλώς «Rejie ή Rejie Company»), ήταν μία ιδιωτική εταιρεία μεικτού κερδοσκοπικού χαρακτήρα με μονοπωλιακά προνόμια στο εμπόριο του καπνού στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ιδρύθηκε στις 27 Μαΐου 1883 με σύμβαση μεταξύ της Οθωμανικής Κυβέρνησης, της Διοίκησης των Δημοσίων Οφειλών (Düyun-u Umumiye) και τριών τραπεζικών ομίλων: της αυστριακής Die Österreichische Kreditanstalt (Βιέννη), του γερμανικού οίκου Banker S. Bleichröder (Βερολίνο) και της Τράπεζας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Bank-ı Osmani-i Şahane, Κωνσταντινούπολη). Η λειτουργία της διήρκεσε από το 1883 έως το 1925. Άλλες ονομασίες της εταιρείας ήταν: στα γαλλικά Société de la Régie Cointeressée des Tabacs de l'Empire Ottoman, και στην οθωμανική τουρκική Müşterek-ül Menfaa İnhisarı Duhanı Devlet-i Aliye-i Osmaniye (مُشْتَرَكِ المَنْفَعَةِ انْحِصَارِ دُخَانِ دَوْلَةِ عَلِيَة عُثْمَانِيَة).
Ιστορικό
Ως απόρροια της Κριμαϊκής Πολέμου, η Οθωμανική Αυτοκρατορία μπήκε σε μια περίοδο εσωτερικού και εξωτερικού δανεισμού. Το 1875, αδυνατώντας να εξυπηρετήσει τα χρέη της, η οθωμανική κυβέρνηση δήλωσε στάση πληρωμών, προκαλώντας την έντονη δυσαρέσκεια των δανειστών της, οι οποίοι απέρριψαν κάθε πρόταση αποπληρωμής. Μη έχοντας εμπιστοσύνη στο οθωμανικό φορολογικό σύστημα, οι δανείστριες χώρες απαίτησαν τη σύσταση ενός διεθνούς οργανισμού για την είσπραξη των φόρων – την Διοίκηση των Δημοσίων Οφειλών (Düyun-u Umumiye).
Στο πλαίσιο αυτό, τα δικαιώματα φορολογικής εκμετάλλευσης του καπνού, του αλατιού και του καφέ, δηλαδή οι σημαντικότερες πηγές εσόδων της Αυτοκρατορίας, παραχωρήθηκαν στην εταιρεία Réji για 30 χρόνια. Η Reji ανέλαβε τη φορολόγηση μέσω δικών της υπαλλήλων και ένοπλων φρουρών (οι γνωστοί «κολτζήδες»), και τα εισπραττόμενα ποσά αφαιρούνταν απευθείας από το δημόσιο χρέος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Οι Οθωμανοί παραγωγοί ήταν υποχρεωμένοι να παραδίδουν όλον τον παραγόμενο καπνό, το αλάτι και το αλκοόλ στη Reji, σε τιμές που καθόριζε η ίδια. Οι αγρότες δεν είχαν δικαίωμα να κρατήσουν ούτε ποσότητα καπνού για προσωπική χρήση χωρίς άδεια· έπρεπε πρώτα να πουλήσουν τον καπνό τους στη Reji για 3 γρόσια και στη συνέχεια να τον ξαναγοράσουν για 10. Η μεταφορά καπνού ή αλατιού από χωριό σε χωριό χωρίς άδεια τιμωρούνταν αυστηρά. Η Reji διέθετε δικούς της ένοπλους φρουρούς για την επιτήρηση και καταστολή της λαθρεμπορίας. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, οι φρουροί της Reji φέρονται να έχουν σκοτώσει πάνω από 20.000 Οθωμανούς αγρότες.
Η μεταβίβαση της διοίκησης του καπνού από τη Διοίκηση των Δημοσίων Οφειλών στην εταιρεία Reji, για την απευθείας εξόφληση των χρεών του κράτους μέσω της φορολογίας, θεωρείται ένα ενδιαφέρον πρώιμο παράδειγμα ιδιωτικοποίησης με βάση το ξένο κεφάλαιο. Οι ιδρυτικές επενδύσεις προήλθαν από την Αυστρία, τη Γερμανία, την Αγγλία και τη Γαλλία, όλες συνδεδεμένες με τον Οίκο Ρότσιλντ.
Η πρώτη σύμβαση της Reji είχε διάρκεια 30 ετών. Σύμφωνα με αυτήν, για κάθε νομική ή εμπορική διαφορά που προέκυπτε, αρμόδια για την επίλυση ήταν τα οθωμανικά δικαστήρια.
Οι παραγωγοί υποχρεώνονταν να διαθέτουν άδεια από τη Reji και να πωλούν αποκλειστικά σ’ αυτήν τα προϊόντα τους. Ελλείψει εναλλακτικών αγοραστών, αναγκάζονταν να πωλούν τον καπνό τους σε εξευτελιστικές τιμές. Η λαθραία παραγωγή και διακίνηση επεκτάθηκε, αλλά αντί το κράτος να επιβλέπει την τήρηση της νομιμότητας, ανέλαβε τον ρόλο αυτό η ίδια η Reji, μέσω των ένοπλων κολτζήδων της, που πολλές φορές καταπίεζαν τους αγρότες. Κατά την 42χρονη λειτουργία της Reji, ο αριθμός των θυμάτων από τις συγκρούσεις μεταξύ λαθρεμπόρων, φρουρών και αστυνομίας λέγεται ότι έφθασε τους 20.000. Ο γνωστός «Ζεϊμπέκικος της Χήρας» ή «Τραγούδι του Τσερκέζη» λέγεται ότι αφηγείται μία τέτοια ιστορία.
Το 1911 αποφασίστηκε η κατάργηση της Reji και η ίδρυση «Κρατικού Μονοπωλίου» για 7 έτη. Το 1912 κατατέθηκε σχετικό νομοσχέδιο. Όμως οι δυσμενείς εξελίξεις των Βαλκανικών Πολέμων και του πολέμου στη Λιβύη (Τριπολιτανο-Ιταλικός) ανέτρεψαν τα σχέδια. Η Reji, προκειμένου να εξασφαλίσει την παράταση των προνομίων της, δάνεισε στην Οθωμανική Κυβέρνηση 1.500.000 λίρες, και έτσι, το 1914, τα προνόμιά της παρατάθηκαν για επιπλέον 15 έτη
