Αθανάσιος Χ. Φυλακτός
Χάρη στην ακαδημαϊκή του επίδοση και με τη στήριξη υποτροφίας από το Μπέλλιο κληροδότημα (του Κ. Μπέλλιου), συνέχισε τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου έλαβε το πτυχίο του το 1881. Την 1η Μαΐου 1883, αναγορεύτηκε Διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής, επιβεβαιώνοντας την επιστημονική του συγκρότηση.
Ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία, συγκεκριμένα στις πόλεις Μένα, Μόναχο και Λειψία, κατά την περίοδο 1891–1893, εμβαθύνοντας στους τομείς της Φιλοσοφίας και της Παιδαγωγικής. Η επιστημονική του κατάρτιση συνοδευόταν από ηθική ακμαιότητα, διαυγή πνευματικότητα και βαθιά φιλοσοφημένη σκέψη, και για τον λόγο αυτό εκτιμήθηκε ευρύτατα από τους συγχρόνους του για την πολυμάθεια, την αρετή και τη φιλοπατρία.
Η εκπαιδευτική του σταδιοδρομία υπήρξε πλούσια, μακρόχρονη και γεωγραφικά ευρύτατη, απλωμένη σε περιοχές ζωτικής σημασίας για τον Ελληνισμό. Η δράση του εκτείνεται σε διάστημα τεσσαράκοντα ετών, με σταθερό προσανατολισμό τη διάδοση και διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και παιδείας.
Ξεκίνησε την καριέρα του ως διευθυντής στην Αστική Σχολή Μελενίκου (1881–1882) και στη συνέχεια δίδαξε ως καθηγητής στο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης (1884–1885) και στο Γυμνάσιο Σερρών (1885–1888), αναλαμβάνοντας μάλιστα τη θέση του Γυμνασιάρχη (1888–1890). Ακολούθως υπηρέτησε ως Γυμνασιάρχης στην Αδριανούπολη (1893–1894) και στο Μπάγκειο Γυμνάσιο της Κορυτσάς (1895–1896). Επέστρεψε και πάλι στις Σέρρες ως Γυμνασιάρχης (1896–1900), ενώ από το 1900 έως το 1906 υπηρέτησε στο Μαράσλειο Φιλιππούπολης, διευθύνοντας ταυτόχρονα και τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία – έως και την ημέρα του εκτοπισμού του ελληνικού πληθυσμού από την περιοχή.
Για τρίτη φορά, υπηρέτησε ως Γυμνασιάρχης στο Γυμνάσιο Σερρών (1906–1908), σε μια από τις πιο δύσκολες περιόδους για τον Μακεδονικό Ελληνισμό. Στη συνέχεια υπηρέτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας και στο Διδασκαλείο του (1908–1911), και κατόπιν στη Θήβα (1911–1912) και στη Λαμία (1912–1913). Από το 1913 έως το 1921 υπήρξε καθηγητής στο Α΄ Βαρβάκειο Γυμνάσιο Αθηνών (αργότερα Γυμνάσιο Θηλέων) και στα εκπαιδευτήρια Μακρή.
Η τελευταία φάση της πορείας του τον έφερε ξανά στην Κύπρο, όπου υπηρέτησε εκ νέου ως Γυμνασιάρχης του Παγκυπρίου Γυμνασίου και Διευθυντής του Διδασκαλείου του (1921–1924). Εκεί απεβίωσε στις 10 Οκτωβρίου 1924, αφήνοντας πίσω του σπουδαίο πνευματικό και ηθικό έργο.
Η συμβολή του δεν περιορίστηκε μόνο στην εκπαιδευτική πράξη. Υπήρξε και μέλος του Μακεδονικού Κομιτάτου, διαδραματίζοντας ρόλο στους εθνικούς αγώνες, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, στον οποίο συγκαταλέγεται μεταξύ των προμάχων του. Η πνευματική προετοιμασία της γενιάς του για την «μεγάλη μάχη της εσωτερικής και εξωτερικής ελευθερίας» υπήρξε πολυσήμαντη και καθοριστική.
Εκτός από την εκπαιδευτική του δράση, άφησε πίσω του και σημαντικό συγγραφικό έργο, αν και μεγάλο μέρος αυτού παρέμεινε ανέκδοτο. Συγκεκριμένα:
-
Έγραψε παιδαγωγικές και ιστορικές μελέτες, οι οποίες σήμερα αποτελούν πολύτιμες μαρτυρίες για χαμένες πατρίδες του Ελληνισμού.
-
Μετέφρασε και σχολίασε σημαντικά ξένα έργα, ανάμεσά τους το "Psyche" του Erwin Rohde.
-
Εκφώνησε πανηγυρικούς λόγους, που θεωρούνται λυρικά υποδείγματα ύφους και καθαρού γλωσσικού αισθήματος. Ορισμένοι από αυτούς τυπώθηκαν σε τοπικές εφημερίδες ή ως ξεχωριστά φυλλάδια και αναδημοσιεύθηκαν το 1966 από τον γιο του Αδριανό Φυλακτό, σε έναν τόμο με τίτλο:«Λόγοι εκπαιδευτικοί και πανηγυρικοί», Αθήναι 1966.
Ως ελάχιστη αναγνώριση της προσφοράς του, η γενέτειρά του Ηράκλεια Σερρών τον τίμησε, δίνοντας το όνομά του σε κεντρικό δρόμο της πόλης, ο οποίος οδηγεί προς τα Εκπαιδευτήρια.
Ο Αθανάσιος Φυλακτός υπήρξε μια ακέραιη μορφή, υπόδειγμα παιδαγωγού, λόγιου και εθνικού εργάτη, και άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ιστορία της ελληνικής παιδείας και του πολιτισμού των νεοτέρων χρόνων.
