Άγιος Αντίπατρος επίσκοπος Βόστρων, 13 Ιουνίου
Tον Aντίπατρον πλούσιον Σώτερ δέχη,
Tων αρετών φέροντα κορβανάν μέγαν.
Ο Άγιος Αντίπατρος επίσκοπος Βόστρων απεβίωσε ειρηνικά.
Βιογραφία
Αντίπατρος Βόστρης ήταν Έλληνας ιεράρχης, μητροπολίτης της Βόστρας στη ρωμαϊκή επαρχία της Αραβίας, και ένας από τους σημαντικότερους πολέμιους του Ωριγένη. Έζησε κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ.
Ελάχιστα είναι γνωστά για τη ζωή του Αντιπάτρου. Γεννήθηκε στις αρχές του 5ου αιώνα και ήταν Μητροπολίτης Βόστρης τουλάχιστον από το 457, διαδεχόμενος τον Κωνσταντίνο, ο οποίος είχε συμμετάσχει στις Συνόδους της Εφέσου Β΄ (449) και της Χαλκηδόνας (451). Ο Αντίπατρος διατηρούσε δεσμούς με τον παλαιστινιακό μοναχισμό, ιδιαίτερα μέσω του Ευθυμίου του Μεγάλου και των μαθητών του. Υπήρξε έντονος αντίπαλος του Ωριγένη, χαίροντας μεγάλης εκτίμησης τόσο στον εκκλησιαστικό όσο και στον πολιτικό χώρο της εποχής του. Κατατάχθηκε μεταξύ των αυθεντικών εκκλησιαστικών συγγραφέων από τους Πατέρες της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου (787).
Στις πράξεις της Συνόδου αυτής διασώζονται μόνο λίγα αποσπάσματα από την εκτενή του Καταδίκη της “Απολογίας υπέρ Ωριγένη”, έργο του Παμφίλου και του Ευσέβιου Καισαρείας (περ. 309). Το έργο του Αντιπάτρου θεωρήθηκε εξαιρετικό και, ακόμη και το 540 μ.Χ., είχε διαταχθεί να αναγιγνώσκεται στις εκκλησίες της Ανατολής ως αντίδοτο στη διάδοση των ωριγενιστικών αιρέσεων (Cotelier, Monumenta Ecclesiae Graecae, τόμ. III, σ. 362).
Έγραψε επίσης πραγματεία κατά των Απολιναριστών, γνωστή μόνο από σύντομα αποσπάσματα, καθώς και ορισμένες ομιλίες, δύο εκ των οποίων σώζονται ακέραιες. Η ημερομηνία θανάτου του είναι άγνωστη. Η μνήμη του τιμάται στις 13 Ιουνίου.
Αντι-Ωριγενισμός
Η σημαντικότερη θεολογική προσφορά του Αντιπάτρου υπήρξε η σθεναρή αντίθεσή του στον Ωριγενισμό. Ο Κύριλλος Σκυθοπολίτης, στη «Βιογραφία του Οσίου Σάββα», αναφέρει πως κατά την κρίση του 6ου αιώνα για τον Ωριγενισμό, ο Αντίπατρος θεωρείτο κορυφαία δογματική αυθεντία.
Στην Καταδίκη της Απολογίας υπέρ Ωριγένη, στηλιτεύει με δογματική ακρίβεια τις διδασκαλίες περί προΰπαρξης των ψυχών και αποκατάστασης πάντων (ἀποκατάστασις). Επιπλέον, απορρίπτει την αλληγορική ερμηνεία του Ωριγένη για τη δημιουργία του ανθρώπου στη Γένεση.
Αποδίδονται στον Αντίπατρο αρκετές μαριανές ομιλίες, οι οποίες αντανακλούν το θεολογικό κλίμα της Συνόδου της Εφέσου. Δύο εξ αυτών, «Εἰς τὸν Ἅγιον Ἰωάννην τὸν Πρόδρομον» και «Εἰς τὸν Εὐαγγελισμόν», είναι καταχωρισμένες στην Patrologia Graeca. Στις γνήσιες ομιλίες, συναντάται η παραδοσιακή παράλληλη αναφορά Εύας – Μαρίας, καθώς και ο χαρακτηρισμός της Παναγίας ως Θεοτόκου. Εξυμνεί τον ρόλο της Θεοτόκου στο σχέδιο της σωτηρίας, και χρησιμοποιεί ήδη από τότε πρώιμη μορφή της λέξης "Μεσίτρια" (Mediatrix).
Τον 19ο αιώνα, ανακαλύφθηκε αρχαία ελληνική επιγραφή που μνημονεύει την ανέγερση μεγάλης εκκλησίας αφιερωμένης στην Παναγία στη Βόστρα. Ο Waddington ανασυνθέτει το όνομα του κτήτορα ως [Ἀντίπατρ]ος. Ο Sartre συμφωνεί, και, βασιζόμενος στις μαριανές του ομιλίες, υποστηρίζει ότι ο Αντίπατρος είχε ιδιαίτερη ευλάβεια προς την Παναγία, γεγονός που τον οδήγησε να αφιερώσει ναό στο όνομά της. Η επιγραφή την αποκαλεί «πολυύμνητη» και «ἄμωμον θαυματουργῶν χαρισμάτων διανομέα».
Σώζονται αρκετές ομιλίες που αποδίδονται στον Αντίπατρο, είτε σε μετάφραση είτε αποσπασματικά. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται τέσσερις για τη Γέννηση του Χριστού σε αρμενική μετάφραση, δύο για τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, μία για τη Σιωπή του Ζαχαρία, μία για τον Χαιρετισμό της Θεοτόκου, ομιλίες για τη Θεοφάνεια, την Έναρξη της Νηστείας, καθώς και λατινική ομιλία για την Κοίμηση της Θεοτόκου. Ο O’Carroll θεωρεί αρκετές από αυτές αμφιβόλου γνησιότητας.
