Όσιος Νήφων ο Αθωνίτης, 14 Ιουνίου

Νήφων ὁ Νήφων ἐστιν ἐκ τῶν πραγμάτων·

Νήψει νοὸς γὰρ διέδραμε τὸν βίον.

Νήφων παρῆλθεν, ἀρεταῖς νῦν τοὺς πάντες.

Κἂν τοῖς χρόνοις ἤσκησε νῦν τοῖς ἐσχάτοις.

Τετάρτῃ δεκάτῃ ἀπέπτη Νήφων βιότοιο.

Ο Όσιος Νήφων ήταν γιος Ιερέα και γεννήθηκε στο χωριό Λούκοβο του Αργυροκάστρου. Νεαρός στην ηλικία, εισήλθε στη Μονή του Μεσοποτάμου, όπου εκπαιδεύτηκε και χειροτονήθηκε ιερέας. Έπειτα αναχώρησε στο Άγιον Όρος, όπου στα όρια της Μεγίστης Λαύρας, αφού άλλαξε αρκετά κελιά, κατέληξε στα Βουλευτήρια και εκεί ασκήτευε περί το 1330 μ.Χ. Κατόπιν πήγε και κατοίκησε στη Μεταμόρφωση, αλλά επειδή έρχονταν πολλοί μοναχοί, έφυγε από τον τόπο εκείνο και πήγε σαν υποτακτικός στον Όσιο Μάξιμο τον Καυσοκαλυβίτη. Μετά από μικρό χρονικά διάστημα και με την ευλογία του γέροντα του, εγκαταστάθηκε σε σπηλιά κοντά στα Καυσοκαλύβια, όπου με αυστηρή άσκηση πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του. Έζησε συνολικά 96 χρόνια.

Βιογραφία

Ο Νήφων Καυσοκαλυβίτης (1316–1411) είναι Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς και Έλληνας Χριστιανός Ορθόδοξος. Υπήρξε μοναχός και η μνήμη του εορτάζεται από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία στις 14 Ιουνίου.

Ο Νήφων γεννήθηκε στο χωριό Λούκοβο που βρισκόταν τότε ανάμεσα στα σημερινά χωριά Δημόκορη και Λάβδανη, στο όρος Κασιδιάρης του νομού Ιωαννίνων. Οι κάτοικοι του Λούκοβου, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό τους και να εγκατασταθούν στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το Λούκοβο Αγίων Σαράντα, γύρω στο 1790, όπως αναφέρει ο Κ.Δ.Παπανικολάου στο βιβλίο του "Η ΛΑΚΚΑ ΠΩΓΩΝΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΨΗΛΟΚΑΣΤΡΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ". Από μικρή ηλικία μετέβαινε στο μοναστήρι του Γηρομερίου (κοντά στις Φιλιάτες), όπου και έγινε ησυχαστής. Λίγο καιρό αργότερα, εισήλθε στο γειτονικό μοναστήρι του Μεσοποτάμου, όπου και έγινε μοναχός.

Ο Νήφων μετέβη στο μοναστικό κράτος του Αγίου Όρους κάποια χρονική περίοδο μετά το 1335, όπου και αφιερώθηκε στον ασκητισμό, υπό την πνευματική καθοδήγηση των μοναστικών Πατέρων, Νείλου Εριχιώτη, Θεογνώστου και Μάξιμου Καυσοκαλυβίτη. Το 1345, ο Νίφων ανέλαβε πρώτος του Αγίου Όρους. Εκείνη την περίοδο, το Όρος Άθως πέρασε υπό τον έλεγχο του Σέρβου Τσάρου Στέφανου Ντούσαν, ο οποίος τον κατηγόρησε ως αιρετικό και Βογόμιλο, ωστόσο κατάφερε να αμυνθεί με επιτυχία των κατηγοριών αυτών, χάρη στην συμβολή και του Γρηγορίου Παλαμά. Την περίοδο 1347-8, ο Νίφων δικάστηκε και αποπέμφθηκε των καθηκόντων του ως πρώτος από τους υπόλοιπους μοναχούς ως αιρετικός. Τον διαδέχθηκε ο Σέρβος μοναχός Αντώνιος. Η απομάκρυνσή του θεωρείται είτε μέρος των συγκρούσεων μεταξύ των διαφορετικών θρησκευτικών παρατάξεων που προηγήθηκαν της επιβολής των Σέρβων στην Αθωνίτικη μοναστική κοινότητα είτε μέρος των προσπαθειών του Στέφανου Ντούσαν προκειμένου να αποκτήσει τον έλεγχο του Αγίου Όρους, μέσω του ορισμού Σέρβου αξιωματούχου ως επικεφαλής του. Η παρέμβαση αυτή είχε ως αποτέλεσμα σημαντικές αντεγκλήσεις μεταξύ των Ελλήνων αξιωματούχων και των Σέρβων της Μονής Χιλανδαρίου στο Άγιο Όρος.

Κατά την περίοδο μεταξύ 1355-63 κατηγορήθηκε εκ νέου ως αιρετικός, όταν ο υπηρέτης του, Βαρδάριος, αποκάλυψε λίγο καιρό πριν τον θάνατό του πως είχε προσχωρήσει στο θρησκευτικό κίνημα των Ευχιτών, ωστόσο την υπεράσπισή του ανέλαβε ο Πατριάρχης Κάλλιστος. Παραμένει αδιευκρίνιστο, με βάση τις πηγές της εποχής εκείνης, κατά πόσο ο Νίφων ήταν Ευχίτης ή Ησυχαστής εκείνη την περίοδο. Ο Νίφων έζησε το υπόλοιπο της ζωής του ως ησυχαστής, έως τον θάνατό του το 1411.

Ο Νίφων ήταν, επίσης, ο συγγραφέας της πρώτης βιογραφίας του Μάξιμου Καυσοκαλυβίτη, του πνευματικού του δασκάλου.

Λειτουργικά κείμενα

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.

Τῆς Ἠπείρου τὸν γόνον καὶ τοῦ Ἄθωνος ὄρπηκα, καὶ τῶν ἱερέων τὴν δόξαν, τὸν θεόληπτον Νήφωνα, τιμήσωμεν ἐν ὕμνοις ἱεροὶς ἀσκήσει γὰρ ὅσιων ἀρετῶν, οὐρανίων χαρισμάτων ἀξιωθεῖς, λαμπρύνει τοὺς κραυγάζοντας δόξα τῷ δεδωκότι σοὶ ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐκπληρούντι διὰ σου, πάντων τὰ αἰτήματα.

Έτερον Ἀπολυτίκιον

Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε.

Παθῶν κατεδούλωσας, σαρκὸς τὸ φρόνημα, τὸ χεῖρον ὑπέταξας, πάτερ τῷ κρείττονι, Νήφων θεσπέσιε θῦτα, ἔθραυσας τῶν δαιμόνων τὴν ὀφρὺν ἐν ἀσκήσει, ἔλλαμψας ἐν τῷ Ἄθῳ, ὥσπερ ἥλιος ἄλλος, τὴν κτίσιν πᾶσαν δαδουχῶν ξένως τοῖς ἔργοις σου.

Κοντάκιον

Ἦχος πλ. δ΄. Τῇ Ὑπερμάχῳ.

Τῷ ὑπερμάχῳ ἐν δεινοῖς καὶ ἀντιλήπτορι, τῆς μετανοίας τὰς ὁδοὺς πᾶσι γνωρίσαντι, συνελθόντες μοναζόντων ἡ πληθὺς πᾶσα, ἐγκωμίων ἀναπλέξωμεν τὸν στέφανον, καὶ Θεῷ χαριστηρίους ὕμνους ἄδοντες, ἀνακράξωμεν: Χαίροις Νήφων Πατὴρ ἡμῶν.

Έτερον Κοντάκιον

Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.

Ἐν τῷ Ἄθῳ ἔλαμψας ὡς ἑωσφόρος, Μοναστῶν τὸν σύλλογον, ταῖς σαῖς λαμπρύνων ἀρεταῖς, Ὅσιε Νήφων Πατὴρ ἡμῶν· διὸ στεφάνῳ τῆς δόξης κεκόσμησαι.

Μεγαλυνάριον

Νήψει ἀνενδότῳ ἀεὶ τρυφῶν, τῆς αΰλου δόξης, ἐχρημάτισας θεωρός· ἧς νῦν ἀπολαύων, ὦ Νήφων θεοφόρε, προλήψεων ματαίων, ῥῦσαί με δέομαι.

Έτερον Μεγαλυνάριον

Χαίροις ὁ τῆς νήψεως φρυκτωρὸς, καὶ τῶν ἰαμάτων ὁ ἀστείρευτος ποταμός, Νήφων θεοφόρε, τοῖς εὐλαβῶς τελοῦσιν, τὴν μνήμην σου παράσχου, νήψεως νάματα.

Έτερον Μεγαλυνάριον

Τῆς Ἠπείρου χαῖρε θεῖε βλαστέ, πόλεως Λουκώβης, πολυτίμητε θησαυρέ, Ἄθω δὲ τοῦ ὄρους, φρουρὲ Νήφων θεόφρον, καὶ Καυσοκαλυβίων σκήτεως ἔρεισμα.

Έτερον Μεγαλυνάριον

Χαίροις Ἐκκλησίας θεῖος λαμπτήρ, καὶ τῶν μοναζόντων ἐτοιμότατος ἀρωγός· χαίροις θείας δόξης, ὁ μέτοχος καὶ μύστης, τῶν ἱερῶν θαυμάτων, ὦ Νήφων ἔνδοξε.

Ὁ Οἶκος

Ἄσαρκος ὤσπερ Πάτερ καὶ ἀσώματος ὤφθης, σὺν ὕλῃ καὶ σαρκὶ καὶ τῇ φύσει· τοὺς γὰρ ὑπερφυεῖς καὶ λαμπροὺς καὶ γενναίους ἄθλους, θεωρῶν Ἅγιε, ἐξίσταμαι, ἐκπλήττομαι, καὶ θαυμάζω, βοῶν σοι ταῦτα·

Χαῖρε δι’ οὗ ὁ Χριστὸς ηὐφράνθη,

Χαῖρε δι’ οὗ Σατὰν ἐπλήγη.

Χαῖρε ἀρετῶν ὑποθήκη καὶ γνώρισμα,

Χαῖρε πολιτείας ἀρίστης διδάσκαλε.

Χαῖρε ὕψος τὸ ἀκρότατον ἀνελθῶν τῆς πρακτικῆς,

Χαῖρε βάθος δυσανάβατον, θεωρίας κατιδών.

Χαῖρε ὅτι θαλάσσας τῶν παθῶν ἀπεδύσω,

Χαῖρε ὅτι τὴν δόξαν τοῦ Χριστοῦ ἐνεδύσω.

Χαῖρε φωστὴρ τοῦ Ἄθω φαιδρότατε,

Χαῖρε ἀστὴρ ἀστέρων λαμπρότατε.

Χαῖρε δεικνὺς μετανοίας τὰς τρίβους,

Χαῖρε φυγὼν τοὺς τοῦ βίου θορύβους.

Χαῖρε Νήφων Πατὴρ ἡμῶν.

Κάθισμα

Ἦχος πλ. α΄. Τὸν Συνάναρχον Λόγον.

Ἀποθέμενος πᾶσαν σχέσιν ἐπίγειον, τὸ πολίτευμα δὲ σου εἰς οὐρανοὺς ἐσχηκώς, καθυπέταξας σοφῶς σάρκα τῷ πνεύματι· ὅθεν ἐδόξασε Χριστός, μετ’ Ἀγγέλων σε φαιδρῶν, καὶ γῆν σοι τὴν τῶν πραέων, ἀναφαίρετον ὥσπερ κλῆρον, Νήφων δωρεῖται πᾶσι νέμων ζωήν.