Άγιος Νεόφυτος ο Κρητικός Ιερομάρτυς, 16 Ιουνίου
Ο Άγιος Νεόφυτος ήταν Μητροπολίτης ελληνικής καταγωγής, γεννήθηκε περίπου το 1690 στην Κρήτη και κοιμήθηκε στις 16 Ιουνίου 1753 στο Βουκουρέστι.
Πήγε στη Βλαχία όταν ήταν ιερομόναχος, στην αυλή του Κωνσταντίνου Μαυροκορδάτου (στην τρίτη του βασιλεία: 1735-1741), ως δάσκαλος των παιδιών του. Ο Κωνσταντίνος Μαυροκορδάτος, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη από τη φαραωνική οικογένεια των Μαυροκορδάτων, διαδέχθηκε τον πατέρα του Νικόλαο Μαυροκορδάτο ως ηγεμόνας της Βλαχίας το 1730, μετά από υποστήριξη των βογιάρων.
Με τη βοήθεια και υποστήριξη του πρίγκιπα, ο Νεόφυτος έγινε τιμητικά Μητροπολίτης Μύρων της Λυκίας (χειροτονήθηκε στο Βουκουρέστι στις 27 Ιανουαρίου 1737) και, ένα χρόνο μετά, εκλέχθηκε Μητροπολίτης Βλαχίας στις 7 Νοεμβρίου 1738, όπου υπηρέτησε ως ποιμένας του ποιμνίου του Χριστού μέχρι τον θάνατό του.
Για την τήρηση της κανονικής πειθαρχίας μεταξύ κληρικών και μοναχών, το 1739 ο Άγιος Νεόφυτος απηύθυνε στους ιερείς, μοναχούς και πιστούς ποιμαντική επιστολή με αφορμή την έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, στην οποία τους παρότρυνε να εξομολογούνται συχνότερα και, με την ευλογία του ιερέα, να κοινωνούν, δείχνοντας ότι από την αμέλεια των Ιερών Μυστηρίων «έρχονται πάντοτε σε αυτή τη γη τόσα πολλά δεινά, ανάγκες και ταχεία θάνατος· και αν υπάκουαν στις θεϊκές εντολές και διδασκαλίες, έχοντας πάντοτε στον νου τους τον φόβο του Κυρίου, αποφεύγοντας κάθε κακό και ψυχονηπτικό, τότε όλες οι ασθένειες και δοκιμασίες που μας στέλνει ο Θεός θα μας περνούσαν και θα ζούσαμε ειρηνικά.»
Αν και Έλληνας, ο Νεόφυτος ταυτίστηκε γρήγορα με τις ανάγκες των Ρουμάνων πιστών και έγινε πιο Ρουμάνος από τους ίδιους. Όταν ο πρίγκιπας πρότεινε την αναμόρφωση της χώρας, ο Μητροπολίτης τον στήριξε. Συμμετείχε στο κίνημα του 1746 για την κατάργηση της δουλοπαροικίας. Στις 5 Αυγούστου 1746 βοήθησε τον πρίγκιπα να ξεκινήσει την κατάργηση της δουλοπαροικίας στη Βλαχία, λέγοντας: «Όλοι γνωρίζουμε ότι το να έχουμε Ορθόδοξους χριστιανούς, που μοιράζονται την πίστη μας, ως δούλους, δεν είναι χριστιανικό, αλλά μεγάλη βλάβη για τις ψυχές μας.» Μάλιστα, πριν από αυτή τη μεταρρύθμιση, στις 15 Μαρτίου 1746, απελευθέρωσε από τα κτήματα της Μητρόπολης όλους τους δουλοπάροικους της Ρουμανίας, πληρώνοντας ο ίδιος για τις ζημιές που προκλήθηκαν.
Την ίδια χρονιά ίδρυσε σχολείο στο χωριό Πάτροαια της κομητείας Νταμβόβιτα, όπου όλα τα παιδιά των χωρικών μπορούσαν να μάθουν γράμματα δωρεάν.
Όσον αφορά τη πολιτιστική του δραστηριότητα, πέρα από την έκδοση πάνω από 30 εκκλησιαστικών βιβλίων, την ίδρυση και τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης της Μητρόπολης, συμμετείχε στην αναδιοργάνωση και αναμόρφωση της Εκκλησίας. Υπό την επίβλεψή του, ο εφημέριος έγινε υποχρεωμένος να συμμετέχει ενεργά στην καθημερινή ζωή των πιστών, ως σύμβουλος, μεσολαβητής και παρηγορητής. Το καλοκαίρι του 1746 και 1747 έκανε δύο αποστολές στο εσωτερικό της χώρας για να εκπαιδεύσει τους ιερείς και να γνωρίσει το ποιμνίον του. Τον Ιούνιο του 1746, μετά τη θεία Λειτουργία, τέλεσε αγιασμό υδάτων και έκανε δεήσεις κατά της ξηρασίας, ενώ διέταξε τους ιερείς να εξομολογούν τους πιστούς και να τους κοινωνούν στα Άγια Μυστήρια.
Στήριξε επίσης την ησυχαστική ανανέωση που ξεκίνησε ο Άγιος Βασίλειος ο Ποιμενάρχης, και φρόντισε τους Ρουμάνους ορθοδόξους στην Τρανσυλβανία, που δεν είχαν επισκοπική παρουσία, χειροτονώντας ιερείς γι’ αυτούς.
Για την προσφορά του, το Οικουμενικό Πατριαρχείο του απένειμε τον τίτλο του αναπληρωτή του θρόνου της Καισαρείας στην Καππαδοκία, τίτλο που από το 1776 καθιερώθηκε ως μόνιμος για τους Μητροπολίτες της Βλαχίας.
Το 1753 βρέθηκε αναμεμειγμένος, παρά τη θέλησή του, σε μια σύγκρουση ανάμεσα στους τοπικούς βογιάρους και τους Έλληνες Φαναριώτες. Ο πρίγκιπας Ματέι Γκίκα, Φαναριώτης, άρχισε να διώκει τους τοπικούς βογιάρους. Τρεις μέρες αφότου ο Μητροπολίτης βοήθησε να παραδοθεί παράπονο των βογιάρων στον Σουλτάνο, αρρώστησε. Ο γιατρός που κλήθηκε να τον περιθάλψει είχε δωροδοκηθεί από τους Φαναριώτες, και μετά τη θεραπεία ο Μητροπολίτης έπαθε παράνοια. Αποδείχθηκε ότι τον δηλητηρίασαν, όμως οι Φαναριώτες ισχυρίστηκαν ότι είχε τρελαθεί.
Φαίνεται πως δηλητηριάστηκε σε συνομωσία κατά του πρίγκιπα Ματέι Γκίκα τον Μάιο-Ιούνιο του 1753 και τελικά κοιμήθηκε στις 16 Ιουνίου 1753. Λόγω των ταραγμένων καιρών, η κηδεία του έγινε γρήγορα και διακριτικά, ώστε να μη τραβήξει την προσοχή των σύγχρονων.
Στις 28 Οκτωβρίου 2022, η Ιερά Σύνοδος της Ρουμανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αποφάσισε την αγιοκατάταξη του Ιερομάρτυρα Νεοφύτου του Κρητικού, με εορτή στις 16 Ιουνίου.
Την Κυριακή 21 Μαΐου 2023, κατά τα εγκαίνια του Πατριαρχικού Καθεδρικού Ναού στο Βουκουρέστι, ανακοινώθηκε επίσημα η αγιοκατάταξή του.
