Όσιος Ιωσήφ ο αναχωρητής, 17 Ιουνίου

Θείος συ κύκνος Iωσήφ εν τω τέλει,

Θνήσκων μετ’ ωδής, ως κύκνους θνήσκειν λόγος.

Ο Όσιος Ιωσήφ ο αναχωρητής υπήρξε διάσημος για την εγκράτεια και την ταπεινοφροσύνη του. Για να αποφεύγει τους επαίνους του κόσμου, αποσυρόταν με τους μαθητές του και προσευχόταν και έψαλλε. Με τέτοιο πνεύμα αρετής, απεβίωσε ειρηνικά. Γι' αυτόν γράφει ο Ευεργετινός.

Βίος

Ο Αββάς Ιωσήφ ζούσε ως ερημίτης στην Πανεφύσι με τους μαθητές του· τον συμβουλεύονταν ο Αββάς Λωτ και ο Αββάς Ποιτηνέν. Η ομάδα τους φαίνεται πως είχε κάποια σημασία, καθώς ο Ιωάννης ο Κασσιανός έμεινε εκεί για κάποιο διάστημα και οι Ομιλίες 11-17 και 19-24 τοποθετούνται εκεί. Στο Συναξάριο αναφέρεται ότι εκοιμήθη ψάλλοντας.

Αποφθέγματα

1. Κάποιοι Πατέρες πήγαν στην Πανεφύσι για να ρωτήσουν τον Αββά Ιωσήφ πώς να υποδέχονται τους αδελφούς που φιλοξενούν. Πριν καν τον ρωτήσουν, ο γέροντας είπε στον μαθητή του: «Πρόσεξε τι θα κάνω σήμερα και μείνε σιωπηλός». Έβαλε δύο ψάθες, μία δεξιά του και μία αριστερά του, και τους είπε: «Καθίστε». Έπειτα μπήκε στο κελί του, φόρεσε ρούχα ζητιάνου και βγήκε πάλι, περπατώντας ανάμεσά τους. Ξαναμπήκε, φόρεσε τα κανονικά του ρούχα και βγήκε ξανά και κάθισε πάλι ανάμεσά τους. Όταν τους ρώτησε: «Καταλάβατε τι έκανα;», απάντησαν: «Ναι». Και τους είπε: «Άλλαξα εγώ με τα ρούχα του ζητιάνου;» Είπαν: «Όχι». Και κατέληξε: «Ούτε αυτά με άλλαξαν ούτε τα κανονικά με ωφέλησαν. Έτσι πρέπει να φερόμαστε όταν δεχόμαστε αδελφούς, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο: “Απόδοτε τα του Καίσαρος τῷ Καίσαρι και τα του Θεού τῷ Θεῷ” (Ματθ. 22,21). Όταν λοιπόν έρχονται αδελφοί, να τους δεχόμαστε και να μιλάμε ελεύθερα· αλλά όταν μένουμε μόνοι, να κλαίμε ώστε να επιμείνουμε στο δρόμο του Θεού». Οι επισκέπτες θαύμασαν γιατί τους απάντησε πριν καν τον ρωτήσουν και δόξασαν τον Θεό.

2. Ο Αββάς Ποιμήν είπε στον Αββά Ιωσήφ: «Πες μου πώς να γίνω μοναχός». Κι εκείνος απάντησε: «Αν θέλεις να βρεις ανάπαυση και σε αυτήν τη ζωή και στην άλλη, σε κάθε περίσταση να λες: “Ποιος είμαι εγώ;” και να μην κρίνεις κανέναν».

3. Ο ίδιος αββάς ρώτησε πάλι τον Ιωσήφ: «Όταν με πολεμούν τα πάθη, τι να κάνω; Να τα πολεμήσω ή να τ’ αφήσω να μπουν;» Ο γέροντας είπε: «Άφησέ τα να μπουν και πολέμησέ τα». Αργότερα κάποιος από τη Θήβα πήγε και ρώτησε τον Ιωσήφ το ίδιο, κι εκείνος του είπε: «Μην τα αφήσεις καν να πλησιάσουν, κόψ’ τα από την αρχή». Όταν το έμαθε ο Ποιμήν, πήγε να τον ρωτήσει: «Γιατί είπες άλλο σε μένα κι άλλο στον Θηβαίο;» Κι ο γέροντας απάντησε: «Δεν μου είπες να σου μιλήσω σαν να μιλώ στον εαυτό μου; Σε σένα είπα την αυστηρή οδό. Ο Θηβαίος όμως δεν μπορεί να ωφεληθεί έτσι· γι’ αυτό του είπα να τα αποκόψει εξ αρχής».

4. Κάποιος αδελφός ρώτησε τον Αββά Ιωσήφ: «Τι να κάνω, που δεν έχω δύναμη ούτε να υπομείνω το κακό, ούτε να δουλέψω για την αγάπη;» Κι εκείνος απάντησε: «Αν δεν μπορείς αυτά, τουλάχιστον φύλαγε τη συνείδησή σου καθαρή απέναντι στον πλησίον, και θα σωθείς».

5. Κάποτε επισκέφθηκα τον Αββά Ιωσήφ στην Ηρακλεούπολη. Στο μοναστήρι υπήρχε μια πολύ καλή μουριά. Μου είπε: «Πήγαινε να φας». Ήταν Παρασκευή και νήστευα, οπότε δεν πήγα. Ντράπηκα όμως που δεν υπάκουσα. Όταν τον ρώτησα τι ήθελε να πει με αυτό, είπε: «Στην αρχή οι Πατέρες δοκιμάζουν τους αδελφούς με διφορούμενα λόγια. Αν δουν ότι υπακούν και πράττουν σωστά, τότε τους μιλούν καθαρά».

6. Ο Αββάς Ιωσήφ είπε στον Αββά Λωτ: «Δεν μπορείς να γίνεις μοναχός, αν δεν γίνεις σαν φωτιά που κατακαίει».

7. Ο Αββάς Λωτ είπε στον Ιωσήφ: «Κάνω ό,τι μπορώ: λέω το μικρό μου κανόνα, νηστεύω λίγο, προσεύχομαι, ησυχάζω, καθαρίζω τις σκέψεις μου. Τι άλλο να κάνω;» Τότε ο γέροντας σήκωσε τα χέρια του στον ουρανό, κι οι δάχτυλοί του έγιναν σαν δέκα φλόγες και του είπε: «Αν θέλεις, μπορείς να γίνεις ολόκληρος φωτιά».

8. Κάποιος αδελφός είπε στον Ιωσήφ: «Θέλω να φύγω από το μοναστήρι και να ζήσω μόνος». Ο γέροντας του απάντησε: «Πήγαινε εκεί που βρίσκει ανάπαυση η ψυχή σου». Κι όταν του είπε ότι αναπαύεται και στα δύο, του είπε: «Βάλε τις δύο σκέψεις στην πλάστιγγα, και δες ποια σε ωφελεί περισσότερο· εκεί πήγαινε».

9. Δύο γέροντες πήγαν να δουν τον Ιωσήφ. Ο ένας είπε στον άλλο: «Πες στον μαθητή σου να σαμαρώσει το γαϊδουράκι». Ο άλλος απάντησε: «Φώναξέ τον, θα κάνει ό,τι θες». «Πώς τον λένε;» — «Δεν ξέρω». «Και είναι μαζί σου δύο χρόνια;» — «Ναι». «Αν δύο χρόνια δεν έμαθες το όνομά του, εγώ γιατί να το μάθω σε μία μέρα;»

10. Μερικοί αδελφοί πήγαν στο κελί του Ιωσήφ. Καθώς μιλούσαν, εκείνος φάνηκε χαρούμενος και είπε: «Σήμερα είμαι βασιλιάς, γιατί κυριεύω τα πάθη».

11. Όταν πλησίαζε ο θάνατός του, ενώ μερικοί γέροντες ήταν δίπλα του, κοίταξε προς το παράθυρο και είδε τον διάβολο να στέκεται εκεί. Κάλεσε τον μαθητή του και του είπε: «Φέρε μου το ραβδί· είναι κάποιος που νομίζει ότι δεν έχω πια δύναμη εναντίον του». Μόλις το πήρε, οι γέροντες είδαν τον διάβολο να φεύγει σαν σκυλί από το παράθυρο.

Από τα αποφθέγματα του Αββά Ευλόγιου του Ιερέα:

1. Κάποιος Ευλόγιος, μαθητής του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ασκητής και ιερέας, νήστευε συνεχόμενες μέρες τρώγοντας μόνο ψωμί και αλάτι. Όλοι τον θαύμαζαν. Πήγε στον Αββά Ιωσήφ ελπίζοντας να βρει μεγαλύτερη άσκηση. Ο Ιωσήφ τον φιλοξένησε με αγάπη. Για τρεις μέρες δεν άκουσαν προσευχή ή ψαλμωδία, γιατί οι μοναχοί ασκούνταν μυστικά. Έφυγαν χωρίς να ωφεληθούν. Αλλά χάθηκαν στο σκοτάδι και γύρισαν πίσω. Τότε άκουσαν ψαλμωδία. Όταν μπήκαν, βρήκαν ένα σταμνί με νερό, αλλά είχε αλμυρό νερό. Ο Ευλόγιος έπεσε στα πόδια του Ιωσήφ και του είπε: «Γιατί τώρα ψάλλατε ενώ πριν όχι; Και γιατί το νερό είναι αλμυρό;» Ο γέροντας του απάντησε: «Το νερό το μπέρδεψε ο αδελφός. Το κρασάκι είναι για φιλοξενία· αυτό το νερό πίνουν οι αδελφοί πάντα». Ύστερα του δίδαξε διάκριση και ταπείνωση. Ο Ευλόγιος κατάλαβε κι έγινε πιο ισορροπημένος, τρώγοντας ό,τι του έφερναν και μαθαίνοντας να εργάζεται κρυφά. Και είπε: «Πραγματικά, ο τρόπος ζωής σου είναι γνήσιος».