Άγιος Πρόσπερος από την Ακουιτανία της Γαλλίας, 25 Ιουνίου
Ο Πρόσπερος της Ακουιτανίας (στα Λατινικά: Prosper Aquitanus, περίπου 390 – περίπου 455 μ.Χ.), που ονομάζεται και Πρόσπερος Τίρος, ήταν χριστιανικός συγγραφέας και μαθητής του Αυγουστίνου του Ιππώ, καθώς και ο πρώτος συνεχιστής της Παγκόσμιας Χρονογραφίας του Ιερώνυμου. Ιδιαίτερα, ο Πρόσπερος συνδέεται με το γνωστό αξίωμα «lex orandi, lex credendi, lex vivendi» — «ο νόμος του να προσευχόμαστε είναι ο νόμος που πιστεύουμε και ο νόμος που ζούμε».
Ο Πρόσπερος καταγόταν από την Ακουιτανία και πιθανώς μορφώθηκε στη Μπορντό. Το 417 έφτασε στη Μασσαλία ως πρόσφυγας από την Ακουιτανία, μετά τις επιδρομές των Γότθων στη Γαλλία. Το 429 είχε αλληλογραφία με τον Άγιο Αυγουστίνο. Το 431 εμφανίστηκε στη Ρώμη για να απευθυνθεί στον Πάπα Σελέστινο Α’ σχετικά με τις διδασκαλίες του Αυγουστίνου. Δεν υπάρχουν άλλες μαρτυρίες γι’ αυτόν μέχρι το 440, την πρώτη χρονιά του παπικού θρόνου του Λέοντα Α’, ο οποίος είχε βρεθεί στη Γαλλία και ίσως γνώρισε τον Πρόσπερο εκεί. Σε κάθε περίπτωση, σύντομα ο Πρόσπερος βρέθηκε στη Ρώμη, προσκολλημένος στον Πάπα σε κάποια γραμματειακή ή νοταριακή θέση. Ο Γεννάδιος της Μασσαλίας αναφέρει πως ο Πρόσπερος υπήρξε αυτός που υπέγραφε τις γνωστές επιστολές του Λέοντα Α’ κατά του Ευτύχη.
Η ημερομηνία θανάτου του δεν είναι γνωστή, αλλά η χρονογραφία του φτάνει μέχρι το 455, και το γεγονός ότι ο χρονικογράφος Μαρκελλίνος τον αναφέρει το 463 υποδεικνύει ότι πέθανε λίγο μετά από αυτή τη χρονιά.
Ο Πρόσπερος ήταν λαϊκός, αλλά αφιερώθηκε με ζήλο στις θρησκευτικές διαμάχες της εποχής του, υπερασπιζόμενος τον Αυγουστίνο και διαδίδοντας την ορθοδοξία. Στο έργο του De vocatione omnium gentium («Η κλήση όλων των εθνών»), όπου συζητάται το θέμα της κλήσης των εθνών υπό το φως της διδασκαλίας του Αυγουστίνου για τη Χάρη, εμφανίζεται ως ο πρώτος μεσαιωνικός Αυγουστίνιος.
Τους Πελαγιανούς τους επιτέθηκε με ένα λαμπρό ποιητικό έργο περίπου 1000 στίχων, το Adversus ingratos, γραμμένο γύρω στο 430. Το θέμα του έργου, ένα δόγμα που ... «ο δηλητηριώδης όφις έβγαλε με δηλητηριώδη λόγια», παρουσιάζεται με ζωντάνια και κλασική μέτρηση. Μετά τον θάνατο του Αυγουστίνου έγραψε τρεις σειρές αυγουστινιακών υπερασπίσεων, κυρίως εναντίον του Βίνσεντ του Λερίν.
Το κύριο έργο του ήταν το De gratia Dei et libero arbitrio (432), γραμμένο κατά του Ιωάννη του Κασσιανού. Επίσης, πίεσε τον Πάπα Σελέστινο να δημοσιεύσει μια ανοικτή επιστολή προς τους επισκόπους της Γαλλίας, την Epistola ad episcopos Gallorum, εναντίον ορισμένων μελών της γαλλικής Εκκλησίας. Είχε αρχίσει αλληλογραφία με τον Αυγουστίνο και τον φίλο του Χίλαριο (όχι τον Χίλαριο της Αρλ), και παρότι δεν τον συνάντησε προσωπικά, ο ενθουσιασμός του για τον μεγάλο θεολόγο τον οδήγησε να συντάξει μια περίληψη από το σχόλιό του στα Ψαλμούς και μια συλλογή ρητών από τα έργα του — πιθανότατα η πρώτη τέτοια δογματική συλλογή, με το Liber sententiarum του Πέτρου του Λομβαρδού να είναι το πιο γνωστό παράδειγμα. Επίσης, μετέτρεψε σε επιγράμματα 106 θεολογικά αποφθέγματα του Αυγουστίνου σε ελεγειακό μέτρο.
Πολύ πιο σημαντικό ιστορικά είναι το Epitoma chronicon του Προσπέρου (που καλύπτει την περίοδο 379–455), το οποίο συνέθεσε πρώτα το 433 και ανανέωνε αρκετές φορές, τελευταία το 455. Κυκλοφόρησε σε πολλά χειρόγραφα και σύντομα συνεχίστηκε από άλλους, που με τα αρχικά τους χρονολογικά σημεία δείχνουν τις διάφορες εκδόσεις του Προσπέρου. Η Encyclopædia Britannica του 1911 το θεωρούσε πρόχειρη σύνθεση από τον Ιερώνυμο στα πρώτα μέρη και από άλλους συγγραφείς στα μεταγενέστερα, αλλά η έλλειψη άλλων πηγών το κάνει πολύτιμο για την περίοδο 425-455, που βασίζεται στην προσωπική εμπειρία του Προσπέρου. Σε σύγκριση με τους συνεχιστές του, ο Πρόσπερος καλύπτει λεπτομερώς τα πολιτικά γεγονότα, όπως τις επιδρομές του Αττίλα στη Γαλλία (451) και στην Ιταλία (452). Παρόλο που ο ίδιος ήταν ποιητής, ο μόνος κοσμικός συγγραφέας που αναφέρει είναι ο Κλαύδιος. Υπήρξαν πέντε διαφορετικές εκδόσεις, η τελευταία από αυτές του 455, αμέσως μετά το θάνατο του Βαλεντινιανού Γ’.
Για μεγάλο διάστημα το Chronicon imperiale αποδόθηκε λανθασμένα σε αυτόν, αλλά είναι εντελώς ανεξάρτητο και σε μέρη παρουσιάζει πελαγιανές τάσεις και συμπάθειες.
Τα γραπτά του
Τα πιο γνωστά γραπτά του Προσπέρου της Ακουιτανίας έχουν κλασική ομορφιά, αλλά κάποιοι τα θεωρούν επίπεδα και βαρετά. Η πλειοψηφία τους γράφτηκε στο δεύτερο τέταρτο του πέμπτου αιώνα.
De vocatione omnium gentium (Η κλήση όλων των εθνών)
Αυτό ήταν η προσπάθεια του Προσπέρου να συμφιλιώσει τη διδασκαλία του Αυγουστίνου για τη χάρη, όπου υποστηρίζει ότι ο Θεός θέλει όλοι οι άνθρωποι να σωθούν. Το επιχείρημα είναι ότι, παρόλο που δεν παίρνουν όλοι τη χάρη που σώζει, λαμβάνουν τη γενική χάρη του Θεού. Γράφτηκε το 450 μ.Χ. και ήταν η πιο πρωτότυπη συμβολή του στη θεολογία.
Epitoma Chronicon
Αυτή ήταν η εκδοχή του Προσπέρου για την ιστορία του κόσμου. Εκεί προσπάθησε να δώσει τη δική του άποψη για τη διαμάχη με τους Πελαγιανούς και την πρόσφατη ιστορία. Το χρονικό τελειώνει το 455.
Capitulla
Μια απλή λίστα με δέκα δογματικά σημεία που υποστηρίζουν την αναγκαιότητα και την αποτελεσματικότητα της χάρης του Θεού, το καθένα με υποστήριξη από δηλώσεις του πάπα. Ήταν ισχυρή υπεράσπιση μιας βασικής αυγουστινιανής διδασκαλίας, αλλά μετριοπαθής για την εποχή του. Γράφτηκε μεταξύ 435 και 442.
Sententia και Epigrammata
Η Sententia ήταν μια συλλογή 392 ρητών κατά των γραπτών του Αυγουστίνου. Τα Epigrammata ήταν 106 επιγράμματα σε στίχους. Και τα δύο ήταν για σοβαρούς χριστιανούς, με αυγουστινιανή σκοπιά. Ασχολούνται με τη χάρη και την ενσάρκωση. Το μότο τους ήταν μοναστικό, καλώντας σε υπομονή, αρετή και προσπάθεια για τελειότητα.
Liber contra Collatorem
Αυτή η συγγραφή ήταν η τελική άποψη του Προσπέρου για την ανάγκη της χάρης. Γράφτηκε στην εποχή του πάπα Σικστού Γ’ και ήταν απάντηση στο 13ο συνέδριο των Collationes του Ιωάννη Κασσιανού.
Carmen de Providentia Divina (Ποίημα για τη Θεία Πρόνοια)
Το θέμα της πρόνοιας συζητιέται σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου και τις επιδρομές των Βανδάλων και Γότθων στη Γαλλία. Παλιότερα αποδιδόταν στον Πρόσπερο, αλλά τώρα θεωρείται ότι δεν είναι δικό του.
Η κληρονομιά του
«Ο Πρόσπερος της Ακουιτανίας ήταν πιο γνωστός για όσα έγραψε παρά για όσα έκανε» (Abbé L. Valentin). Πολλοί ιστορικοί όμως θεωρούν ότι η φήμη του στηρίζεται περισσότερο στο θεολογικό του έργο και στην έντονη προώθηση της αυγουστινιανής διδασκαλίας της χάρης.
Τα περισσότερα έργα του στόχευαν στην υπεράσπιση και διάδοση των διδασκαλιών του Αυγουστίνου, ειδικά για τη χάρη και την ελεύθερη βούληση. Μετά το θάνατο του Αυγουστίνου το 430, ο Πρόσπερος συνέχισε να διαδίδει τα διδάγματά του και πέρασε τη ζωή του κάνοντας τα αποδεκτά. Ήταν ο πρώτος χρονικογράφος που πρόσθεσε στην αφήγηση του Ιερώνυμου, ξεκινώντας τη συνέχεια μισό αιώνα αργότερα. Τα επιγράμματά του έγιναν δημοφιλή στα τελευταία του χρόνια, προσφέροντας έναν τρόπο στους μαθητές του Χριστιανισμού να μάθουν ηθικά μαθήματα και στοιχεία της αυγουστινιανής διδασκαλίας.
Ο Πρόσπερος έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στη διαμάχη με τους Πελαγιανούς στη νότια Γαλλία τη δεκαετία του 420. Με τη βοήθεια του Αυγουστίνου και του Πάπα Σελέστινου κατάφερε να καταστείλει τις εξεγέρσεις των πελαγιανών χριστιανών.
Τα έργα του ήταν πολύ δημοφιλή στο Μεσαίωνα: μόνο τα επιγράμματά του έχουν διασωθεί σε πάνω από εκατόν ογδόντα χειρόγραφα.
