Σύναξη Υπεραγίας Θεοτόκου της Ρωμαίας εν Ρωσίᾳ, 26 Ιουνίου

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Λύδδας ή «Ρωμαία» ονομάζεται επίσης Λυδδιώτισσα και Ρωμάνα, ονομασίες που σχετίζονται με τους τόπους όπου βρέθηκε ή τιμήθηκε η ιερή εικόνα.

Σύμφωνα με την παράδοση, οι Απόστολοι Πέτρος και Ιωάννης κήρυτταν στη Λύδδα (αργότερα ονομαζόταν Διόσπολις), κοντά στα Ιεροσόλυμα. Εκεί έχτισαν μια εκκλησία αφιερωμένη στην Υπεραγία Θεοτόκο. Κατόπιν πήγαν στα Ιεροσόλυμα και την παρακάλεσαν να έρθει και να ευλογήσει με την παρουσία της τον ναό. Η Παναγία τούς απάντησε: «Πηγαίνετε εν ειρήνη και θα είμαι μαζί σας».

Όταν οι Απόστολοι επέστρεψαν στη Λύδδα, βρήκαν στον τοίχο της εκκλησίας μια εικόνα της Θεοτόκου που είχε αποτυπωθεί με χρώμα (κατά άλλους πάνω σε κίονα). Τότε εμφανίστηκε η ίδια η Παναγία, χάρηκε για τον πλήθος των πιστών και ευλόγησε την εικόνα, χαρίζοντάς της τη δύναμη να επιτελεί θαύματα. Η εικόνα αυτή δεν ήταν φτιαγμένη από ανθρώπινο χέρι, αλλά δημιουργήθηκε με θεία ενέργεια.

Ο Ιουλιανός ο Παραβάτης (αυτοκράτορας 361–363) άκουσε για την εικόνα και θέλησε να την καταστρέψει. Τεχνίτες στάλθηκαν να την ξύσουν και να τη σβήσουν, αλλά το χρώμα και τα χαρακτηριστικά της εικόνας φαίνονταν να εισχωρούν βαθύτερα στην πέτρα. Όσοι προσπάθησαν, δεν κατάφεραν να τη φθείρουν. Όταν διαδόθηκε αυτό το θαύμα, πλήθος κόσμου συνέρρεε για να την προσκυνήσει.

Τον 8ο αιώνα, ο Άγιος Γερμανός, μελλοντικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, περνώντας από τη Λύδδα στο προσκύνημά του στους Αγίους Τόπους, παρήγγειλε ένα αντίγραφο της εικόνας. Στο πίσω μέρος του έβαλε να ζωγραφιστεί και ο Άγιος Γεώργιος (που καταγόταν από τη Λύδδα). Αυτή την εικόνα την είχε μαζί του κατά τη διάρκεια της Πατριαρχίας του, και όταν εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον θρόνο, την πήρε μαζί του.

Προς το τέλος της ζωής του, το 733, έστειλε την εικόνα στη Ρώμη, εν μέσω της Εικονομαχίας, μαζί με μια επιστολή προς τον Πάπα Γρηγόριο Γ΄, όπου εξηγούσε ότι λόγω του διωγμού των εικόνων έστελνε αυτό το ιερό κειμήλιο. Λέγεται ότι η εικόνα έφτασε με θαυματουργό τρόπο μόνη της στη Ρώμη, έγινε δεκτή από τον Πάπα, διαβάστηκε η επιστολή και τοποθετήθηκε στον ναό του Αγίου Πέτρου, όπου και επιτέλεσε πολλά θαύματα.

Κατά την περίοδο του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ και της μητέρας του, της Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστας –που αποκατέστησε την τιμή των εικόνων– και όταν Πάπας ήταν ο Σέργιος Β΄, το 842, το αντίγραφο της εικόνας επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και έγινε γνωστό ως «Ρωμαία Εικόνα». Αυτό έγινε με θαυματουργό τρόπο: η εικόνα μετακινούνταν και στεκόταν όρθια από μόνη της, ιδίως κατά τη διάρκεια του Όρθρου και του Εσπερινού, αλλά και κατά τη Θεία Λειτουργία. Κάποτε, η εικόνα ανυψώθηκε πάνω από τα κεφάλια των πιστών σαν να την κρατούσαν άγγελοι, βγήκε από την εκκλησία και έφτασε την επόμενη μέρα στην Κωνσταντινούπολη. Η Αγία Θεοδώρα την τοποθέτησε στον ναό των Χαλκοπρατείων. Η εικόνα αυτή τιμούνταν τότε από τους πιστούς στις 8 Σεπτεμβρίου.

Η εικόνα παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη έως τον 15ο αιώνα. Στις 31 Μαρτίου 1401, ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ΄ Παλαιολόγος την έστειλε ως δώρο στον ηγεμόνα της Μολδαβίας Αλέξανδρο τον Καλό, ως ένδειξη συμφιλίωσης με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αρχικά τοποθετήθηκε στον ναό Μιραούτσι στη Σουτσεάβα, και αργότερα ο γιος του Αλεξάνδρου, Στέφανος Β΄, την χάρισε στη Μονή Νεάμτς.

Παρότι η εικόνα πέρασε πολλές περιπέτειες –κάποτε θάφτηκε για να προστατευτεί από τους Τούρκους– διατηρήθηκε σε πολύ καλή κατάσταση.

Η εικόνα ονομάζεται και «Προσκυνήτρια» ή «Η Σεπτή», επειδή πολλές φορές έφευγε από τα χέρια ιερέων και αρχιερέων και αιωρούνταν στον αέρα. Καθώς ο λαός έπεφτε και την προσκυνούσε, της δόθηκε το όνομα αυτό.

Η εορτή της εικόνας τελείται στις 26 Ιουνίου.