Ανακομιδή Ιερών Λειψάνων του Αγίου Βασιλείου του Ιερομάρτυρα και Θαυματουργού Επισκόπου Μανγκαζίας Σιβηρίας, 6 Ιουνίου

Ο πρώτος που βρήκε το φέρετρο του Αγίου ήταν ο Στεπάν Σιριάεφ, κάτοικος της Μανγκαζίας (Μανγκαζέγια), το 1642, και ο Τιμόθεος Σετσένοφ έχτισε ένα παρεκκλήσι πάνω από τον τάφο του Οσίου Βασιλείου.

Το 1659, με την ευλογία του Μητροπολίτη Τομπόλσκ Συμεών, εξετάστηκαν τα λείψανα του δίκαιου Βασιλείου και έκτοτε η τιμή του ως αληθινού Αγίου του Θεού έχει εξαπλωθεί σε όλη τη Σιβηρία. Το 1670, ο οικοδόμος της Μονής Τριάδας Τουρουχάνσκ, Ιερομόναχος Τύχων, μετέφερε τον Άγιο Βασίλειο στο μοναστήρι του.

Το 1703, ο Σεβασμιότατος Φιλόθεος, ο οποίος είχε πρόσφατα ανέβει στον επισκοπικό θρόνο, βίωσε το θαυματουργό αποτέλεσμα των προσευχών του νεοσύστατου πάθος και αποφάσισε να μεταφέρει τα λείψανα του Αγίου Βασιλείου από το Τουρουχάνσκ στο Τομπόλσκ. Στάλθηκε επιστολή στην Αγία Πετρούπολη ζητώντας την ύψιστη άδεια για να γίνει αυτό, αλλά ο Πέτρος Α΄ απαγόρευσε αυτό το αίτημα. Η απάντηση ήρθε από την πρωτεύουσα: «Τα ιερά λείψανα από τη Μονή Τουρουχάνσκ δεν πρέπει να μεταφερθούν».

Κι όμως, το καλοκαίρι του 1719, τα λείψανα μεταφέρθηκαν, αλλά, λαμβάνοντας υπόψη τη θέληση του μονάρχη, εντός του μοναστηριού. Οι μοναχοί της Μονής Τριάδας προετοιμάστηκαν για αυτό το γεγονός για μια ολόκληρη εβδομάδα, νηστεύοντας και προσευχόμενοι, και την καθορισμένη ημέρα τέλεσαν την τελετή, τοποθετώντας τα λείψανα σε μια νέα ευρύχωρη εκκλησία που χτίστηκε προς τιμήν του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Η λειτουργία τέλεσε ο ίδιος ο Μητροπολίτης Φιλόθεος, ο οποίος εργάστηκε σκληρά για να δοξάσει τον Άγιο Βασίλειο. Από τότε και στο εξής, η ημέρα της μεταφοράς των λειψάνων (10 Μαΐου) έγινε αργία στη Μονή Τουρουχάνσκ.

Αλλά τα λείψανα δεν ήταν προορισμένα να κείτονται εν ειρήνη για πολύ. Ο διάδοχος του Φιλόθεου, Μητροπολίτης Αντώνιος (Σταχόφσκι), διέταξε να κρυφτούν τα σεβάσμια λείψανα του Βασιλείου στο έδαφος, όπου και κείτονταν για περισσότερα από εξήντα χρόνια. Ένα παρεκκλήσι ανεγέρθηκε πάνω από τον τόπο ταφής.

 Με το έλεος του Θεού προς τους τιμώμενους της μνήμης του Αγίου Βασιλείου, το φέρετρο με τα λείψανά του αποκαλύφθηκε ξανά στον κόσμο εκατόν σαράντα χρόνια αργότερα: ο νέος τάφος του μάρτυρα και το παρεκκλήσι από πάνω του βρίσκονταν σε έναν λόφο κοντά στον γκρεμό. Το 1788, η γη από τον γκρεμό άρχισε να θρυμματίζεται και το φέρετρο του θαυματουργού Μανγκαζέγια εμφανίστηκε μπροστά στα μάτια του Ορθόδοξου λαού. Ο ηγούμενος της Μονής Αγίας Τριάδας, Μιχαήλ, μετέφερε το φέρετρο στην νεόκτιστη πέτρινη εκκλησία προς τιμήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου.

Ο Άγιος Ιερομάρτυς Βασίλειος γεννήθηκε στην πόλη του Γιαροσλάβ της Ρωσίας το έτος 1587 μ.Χ. Εξελέγη Επίσκοπος Μανγκαζίας της Σιβηρίας και μαρτύρησε το έτος 1602 μ.Χ. Η Εκκλησία εορτάζει στις 6 Ιουνίου την ανακομιδή των ιερών λειψάνων αυτού και στις 10 Μαΐου τη μετακομιδή αυτών από τη Μανγκαζία στο Τουρουχάνσκ.

Ο πατέρας του ήταν έμπορος, αλλά η οικογένεια ήταν πολύ φτωχή. Ως παιδί, ο Βασίλειος περνούσε μεγάλο μέρος του χρόνου του στην εκκλησία, προσευχόμενος με θέρμη και συμμετέχοντας στις ιερές ακολουθίες.

Όταν ήταν δώδεκα ετών, ξεκίνησε να βγάλει τα προς το ζην. Μετά από ένα δύσκολο ταξίδι μέσα από άγρια δάση, έφτασε στο ρωσικό χωριό Μανγκαζέα, στη Σιβηρία, στον ποταμό Τάζ. Αυτή ήταν μια περιοχή που κατοικούνταν από Μογγόλους και αυτόχθονες πληθυσμούς της Σιβηρίας.

Αφού σταμάτησε να προσευχηθεί στην εκκλησία του χωριού, ο Άγιος Βασίλειος βρήκε δουλειά κοντά σε έναν τοπικό έμπορο. Ο έμπορος ήταν άνθρωπος χαμηλού ηθικού χαρακτήρα και δεν πίστευε στον Θεό. Αν και εκτιμούσε τη δουλειά του Βασιλείου, δεν ανεχόταν την αφοσίωσή του στη θρησκεία. Γρήγορα άρχισε να τον μισεί και να τον κακομεταχειρίζεται.

Κατά τη διάρκεια του Όρθρου του Πάσχα, κλέφτες λήστεψαν το κατάστημα του εμπόρου. Όταν ο έμπορος ανακάλυψε τη ληστεία, πήγε στον κυβερνήτη της περιοχής και κατηγόρησε ψευδώς τον Βασίλειο ως έναν από τους κλέφτες. Ο κυβερνήτης δεν μπήκε καν στον κόπο να ερευνήσει τις κατηγορίες, αλλά συνέλαβε τον Βασίλειο και τον υπέβαλε σε βασανιστήρια για να τον κάνει να ομολογήσει την ενοχή του. Παρά τα φρικτά βασανιστήρια, ο άγιος έλεγε συνεχώς: «Είμαι αθώος».

Εξοργισμένος από την αντοχή και την πραότητά του, ο έμπορος τον χτύπησε στο κεφάλι με ένα δαχτυλίδι με κλειδιά. Ο Άγιος Βασίλειος έπεσε στο έδαφος και παρέδωσε την ψυχή του στον Θεό. Ο κυβερνήτης διέταξε να τοποθετηθεί το σώμα του σε ένα φέρετρο και να ταφεί σε έναν βάλτο.

Μετά από αρκετά χρόνια, οι υπηρέτες που είχαν πετάξει το σώμα άρχισαν να μιλούν για τη δολοφονία του παιδιού. Σύντομα όλοι οι κάτοικοι του Μανγκαζέα γνώριζαν πως τα λείψανα του αγίου βρίσκονταν στον βάλτο. Λόγω των πολλών θαυμαστών σημείων που συνέβαιναν, οι άνθρωποι άρχισαν να προσεύχονται στον Άγιο Βασίλειο. Σαράντα δύο χρόνια μετά τον άδικο θάνατό του, το φέρετρό του ανασύρθηκε από τον βάλτο και τα ιερά λείψανά του βρέθηκαν άφθαρτα. Πάνω από τον τάφο του χτίστηκε ένα παρεκκλήσι και το 1670 τα λείψανα τοποθετήθηκαν στην εκκλησία της Ιεράς Μονής της Αγίας Τριάδας, κοντά στο Τουραχάνοβο.

Το 1719, ο Άγιος Φιλάρετος, Μητροπολίτης Σιβηρίας (τιμάται στις 31 Μαΐου), έστειλε μια ξυλόγλυπτη λειψανοθήκη στη μονή. Εκεί συνέβησαν πολλά θαύματα, και ο Άγιος Βασίλειος βοήθησε τον Μητροπολίτη Φιλάρετο σε πολλές περιπτώσεις.

Το 1787, ανεγέρθηκε ένας νέος πέτρινος ναός στη Μονή της Αγίας Τριάδας και τα λείψανα του Αγίου Βασιλείου μεταφέρθηκαν εκεί.

Η Εκκλησία εορτάζει στις 6 Ιουνίου την ανακομιδή των ιερών λειψάνων αυτού και στις 10 Μαΐου τη μετακομιδή αυτών από τη Μανγκαζία στο Τουρουχάνσκ, ενώ τιμάται στις 22 Μαρτίου.

Λειτουργικά κείμενα
Τροπάριον — Ἦχος πλ. δ’
Θείᾳ προνοίᾳ ἐξ Ἰαροσλάβου πόλεως εἰς τὴν Σιβηρικὴν χώραν ἐλθών, / καὶ ὑπὸ τοῦ κυρίου σου ἐν Μανγκαζείᾳ διὰ σωφροσύνην ὑπομείνας τὰ παθήματα, / μακάριε Βασίλειε, τιμῶμέν σε, / ὅτι Χριστὸς ὁ Θεὸς σὲ ἐστεφάνωσεν ἐν οὐρανοῖς στεφάνῳ μαρτυρικῷ, / καὶ ἐδόξασέν σε ἐπὶ τῆς γῆς διὰ τῆς ἀφθαρσίας καὶ τῶν θαυμάτων. / Ὅσιε Μάρτυς, διατήρησον τὴν χώραν ἡμῶν ἐν εἰρήνῃ, καὶ πρέσβευε ὑπὲρ σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Κοντάκιον — Ἦχος δ’
Θείᾳ χάριτι πεφωτισμένος, ὦ Θεοφίλη, / ἐν σωφροσύνῃ, ὑπομονῇ καὶ μαρτυρίῳ τὸν δρόμον τοῦ βίου σου ἐτελείωσας· / διὸ καὶ μετὰ θάνατον ἡ τοῦ βίου σου λαμπρότης ἐφανερώθη, / θαύματα γὰρ ἐκχέεις τοῖς πίστει προστρέχουσιν προσκυνεῖν τὸν σὸν τάφον, βοῶσιν· / «Χαῖρε, Ἅγιε Βασίλειε, θαυματουργὲ τῆς Μανγκαζείας καὶ πάσης Σιβηρίας.»