Άγιος Ναυκράτιος, 8 Ιουνίου
Γην Nαυκράτιος εκπερών επιτρέπει,
Tην ψυχικήν ναυν τω κυβερνήτη Λόγω.
Ο Άγιος Ναυκράτιος γεννήθηκε το 332 και ήταν γιος του Μεγάλου Βασιλείου του Πρεσβυτέρου και της Αγίας Εμμελείας της Καισαρείας. Διακρίθηκε τόσο στη μόρφωση όσο και στην αφοσίωση στον Χριστό, ζώντας ως ερημίτης και αποτελώντας ζωντανό παράδειγμα για τα αδέλφια του, τον Μέγα Βασίλειο και τον Γρηγόριο Νύσσης. Ήταν ο δεύτερος από τους τέσσερις αδελφούς και πέθανε νέος, το 358, σε ένα τραγικό δυστύχημα κατά τη διάρκεια ψαρέματος.
Ο αδελφός του, Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, μας δίνει την βιογραφία του στο έργο του Περί του Βίου της Μαρτυρίας Μακρίνας, όπου αναφέρει:
«Ο δεύτερος από τα τέσσερα αδέλφια, ονομαζόμενος Ναυκράτιος, που ερχόταν αμέσως μετά τον Μέγα Βασίλειο, υπερείχε των άλλων σε φυσικά χαρίσματα και κάλλος, σε δύναμη, ταχύτητα και επιδεξιότητα σε κάθε εργασία. Όταν έφθασε στο εικοστό πρώτο έτος της ηλικίας του και αφού είχε αποδείξει τις γνώσεις του με δημόσιες ομιλίες που συνεκίνησαν το κοινό, οδηγήθηκε από θεία πρόνοια να περιφρονήσει όλα όσα είχε κατακτήσει και, παρακινημένος από ακαταμάχητη έλξη, αποσύρθηκε σε βίο μοναχικό και πτωχό. Δεν πήρε τίποτε μαζί του, εκτός από τον εαυτό του, παρά μόνο έναν υπηρέτη ονόματι Χρυσάπιο, που τον ακολούθησε από αγάπη και πρόθεση να ζήσει τον ίδιο βίο. Βρήκε ένα μοναχικό μέρος στις όχθες του ποταμού Ίριδος, που διαρρέει τον Πόντο. Εκεί, μέσα στη φύση και μακριά από τους θορύβους της πόλης και των στρατιωτικών ή δικανικών υποχρεώσεων, έζησε σε ησυχία. Με τα ίδια του τα χέρια φρόντιζε ηλικιωμένους φτωχούς, θεωρώντας αυτό το έργο σύμφωνο με το πνευματικό του φρόνημα. Ψάρευε και με την επιδεξιότητά του εξασφάλιζε τροφή για αυτούς, αλλά ταυτόχρονα με τέτοιους κόπους τιθάσευε και τον εαυτό του.»
Εκτός από την ασκητική του ζωή, ο Ναυκράτιος υπάκουε με προθυμία στις εντολές της μητέρας του και, όπως λέει ο Άγιος Γρηγόριος, «με τον τρόπο αυτόν καθοδηγούσε τον βίο του, υποτάσσοντας τη φύση του με μόχθους και φροντίζοντας ακατάπαυστα για τη μητέρα του, και έτσι τηρώντας τις εντολές του Θεού πορευόταν προς Εκείνον.»
Έτσι πέρασε πέντε έτη φιλοσοφικού βίου, κάνοντας τη μητέρα του να χαίρεται για την εγκράτειά του και για την αφοσίωσή του προς εκείνη.
Όμως, όπως σημειώνει ο Άγιος Γρηγόριος, επήλθε «μία θλιβερή και τραγική συμφορά, επινοημένη, πιστεύω, από τον Αντικείμενο, που έφερε θλίψη και πένθος σε όλη την οικογένεια.» Πράγματι, ο Ναυκράτιος πέθανε αιφνιδίως, χωρίς προηγούμενη αρρώστια ή κάποιο γνωστό ατύχημα. Ξεκινώντας ένα από τα συνηθισμένα του ψαρέματα, για να εξασφαλίσει τροφή για τους πτωχούς, βρέθηκε νεκρός, μαζί με τον Χρυσάπιο. Η μητέρα του, που βρισκόταν τρεις ημέρες μακριά, όταν άκουσε το θλιβερό νέο, κατέρρευσε από τη θλίψη.
Τότε φανερώθηκε η ανδρεία της Αγίας Μακρίνας. Αντιμετώπισε τη συμφορά με φρόνηση, στάθηκε στήριγμα στην καταρρακωμένη μητέρα της και με τα λογικά της επιχειρήματα και τη σταθερότητα του ήθους της την παρηγόρησε, βοηθώντας τη να ξεπεράσει το πένθος. Έτσι, η μητέρα δεν λύγισε, ούτε έδειξε συμπεριφορά απελπισίας ή θρήνου, αλλά με τη βοήθεια της κόρης της νίκησε τον πόνο και εστίασε στη χαρά για τις ευλογίες που είχε λάβει.
Σύμφωνα με το Συναξάριον της Κωνσταντινουπόλεως, κάποιος Όσιος Ναυκράτιος τιμάται στις 8 Ιουνίου, χωρίς να δίνονται περισσότερες πληροφορίες για την ταυτότητά του. Γι’ αυτό ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης υποθέτει ότι πρόκειται για τον αδελφό του Μεγάλου Βασιλείου. Ωστόσο, στο Συναξάριον του Μαυρακίου αναφέρεται ότι είναι ο Όσιος Ναυκράτιος ο Στουδίτης. Γι’ αυτό, είναι δυνατόν να τιμώνται και οι δύο την ίδια ημέρα, αν και άλλες πηγές αναφέρουν τον Στουδίτη στις 18 Απριλίου.
