Άγιος Κολούμπα ο Απόστολος των Πίκτων της Σκωτίας, 9 Ιουνίου

Ο Άγιος Columba γεννήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου του 521 μ.Χ. στην Ιρλανδία και κοιμήθηκε στις 9 Ιουνίου του 597 μ.Χ. στην Σκωτία.

Άγιος Κολούμπα – Ο Απόστολος των Πίκτων

Ποιητής, προφήτης και μοναχός με βασιλική ιρλανδική καταγωγή, ο άγιος Κολούμπα (Columba), γνωστός και ως Κολούμκιλλ (Columcille), μετέβη στη Σκωτία για να ευαγγελίσει τους ειδωλολάτρες Πίκτες. Μαθητής του Φιννιανού του Κλονάριντ, το όνομά του σημαίνει «Περιστερά της Εκκλησίας».

Ο Κολούμπα γεννήθηκε στο Ντόνεγκαλ της Ιρλανδίας, μέσα σε βασιλική γενεά. Ο ίδιος αποκαλούσε τον Χριστό «δρυΐδη του» — δηλαδή διδάσκαλό του. Ίδρυσε τα μοναστήρια του Ντέρι και του Ντάροου στην πατρίδα του Ιρλανδία, και αργότερα το περίφημο μοναστήρι της Ίονα (Iona), σε ένα νησί της δυτικής Σκωτίας. Η Ίονα έγινε το κέντρο του εκχριστιανισμού των Σκώτων και των Πίκτων, και ανέδειξε το σημαντικότερο μοναστικό σύμπλεγμα της Σκωτίας. Εκεί ο Κολούμπα βάπτισε τον βασιλιά των Πίκτων, Μπρουντ (Brude), ενώ αργότερα και βασιλείς των Σκώτων κατέφυγαν σε αυτόν για να λάβουν το Άγιο Βάπτισμα. Τα μοναστήριά του ήταν χτισμένα ανάμεσα σε δρυοδάση — τα ιερά δέντρα των παλαιών δρυΐδων.

Ήταν λόγιος και συγγραφέας, που εύρισκε χαρά στην ησυχία. Ένα ποίημα του 6ου αιώνα τον περιγράφει ως «ευγενή σοφό με πίστη στον Χριστό», και σημειώνει ότι «το να είναι ιερέας ήταν μόνο μία από τις κλήσεις του». Ο άγιος Αδόμναν, πρώτος του βιογράφος, γράφει:

«Άγγελος στην όψη, ευγενής στην ομιλία, άγιος στα έργα· ποτέ δεν άφηνε ούτε μία ώρα να περάσει χωρίς μελέτη, προσευχή ή γραφή.»

Διακρινόταν για το θεϊκό και ουράνιο φως που ανέδιδε, τη βροντερή δύναμη της φωνής του, και την εντυπωσιακή εξουσία του επί των φυσικών στοιχείων — ανέμων, θαλασσών και του περιβάλλοντος. Είχε τόσο βαθιά αγάπη για τα δάση και την κτίση του Θεού, ώστε έκτισε το μοναστήρι του χωρίς να κοπεί ούτε ένα δέντρο. Σε ένα ποίημά του έγραψε:

«Περισσότερο φοβάμαι τον ήχο τσεκουριού στο δάσος του Ντέρι, παρά τη φωνή της ιδίας της κολάσεως.»

Ίδρυσε αυτό που θεωρείται ως το μεγαλύτερο μοναστήρι του χριστιανισμού στην ακτή της Ίονα, το οποίο έγινε σπουδαίο κέντρο μάθησης, από το οποίο εξαπλώθηκε ο μοναχισμός σε όλη τη βόρεια Ευρώπη. Ο άγιος Κολούμπα εκοιμήθη στην Ίονα το 597. Τα πρώτα χρονικά της ζωής του γράφτηκαν τον επόμενο αιώνα, με σημαντικότερο αυτό του αγίου Αδόμναν, ο οποίος του αποδίδει πλήθος προφητειών, οραμάτων και θαυμάτων — ανάμεσα στα οποία και η απώθηση του τέρατος του Λοχ Νες με το σημείο του Σταυρού.

Ο Βεδέας περί του αγίου Κολούμπα (από την «Εκκλησιαστική Ιστορία του Αγγλικού Έθνους», Βιβλ. Γ’, Κεφ. Δ’)

Το έτος του Κυρίου 565, όταν αυτοκράτορας της Ρώμης ήταν ο Ιουστίνος ο Νεώτερος, διάδοχος του Ιουστινιανού, ήλθε στη Βρετανία ένας ένδοξος ιερέας και ηγούμενος, μοναχός κατά βίο και συνήθεια, ονόματι Κολούμπα, για να κηρύξει τον λόγο του Θεού στους βόρειους Πίκτες. Αυτοί διαχωρίζονται από τους νοτίους με απόκρημνα βουνά· διότι οι νότιοι Πίκτες είχαν ήδη εκχριστιανιστεί προ πολλού, σύμφωνα με την παράδοση, μέσω του ευσεβεστάτου επισκόπου Νινία, ανδρός αγίου της Βρετανικής φυλής, ο οποίος είχε διδαχθεί τα μυστήρια της πίστεως στη Ρώμη. Η επισκοπή του, αφιερωμένη στον άγιο Μαρτίνο, βρισκόταν στην περιοχή των Βερνίκων και λεγόταν «Λευκός Οίκος», επειδή εκεί είχε χτίσει ναό από πέτρα, κάτι ασυνήθιστο για τους Βρετανούς.

Ο άγιος Κολούμπα έφτασε στη Βρετανία κατά το ένατο έτος της βασιλείας του Μπρουντ, γιου του Μέιλοχον, τότε ισχυρού βασιλέως των Πίκτων. Με το κήρυγμα και το παράδειγμά του εκχριστιάνισε την Πικτική φυλή και έλαβε από αυτούς την νήσο Ίονα για να χτίσει μοναστήρι. Το νησί αυτό, μικρό στην έκταση, επαρκεί για πέντε οικογένειες κατά την αγγλική μέτρηση. Ο ίδιος ετάφη εκεί, σε ηλικία 77 ετών, περίπου 32 χρόνια μετά την άφιξή του. Πριν από αυτό, είχε ιδρύσει μεγάλο μοναστήρι στην Ιρλανδία, το οποίο ονομάστηκε «Ντέαρμαχ» — δηλαδή «Αγρός των Δρυών» λόγω των πολλών δέντρων.

Από αυτά τα δύο μοναστήρια —την Ίονα και τον Ντέαρμαχ— ξεπήδησαν πλήθη άλλων, τόσο στη Βρετανία όσο και στην Ιρλανδία, μέσω των μαθητών του. Το μοναστήρι της Ίονα, όπου βρίσκεται το σκήνωμά του, είναι το σημαντικότερο.

Στην Ίονα, η ανώτατη αρχή είναι ο ηγούμενος, που είναι πρεσβύτερος και όχι επίσκοπος —κατά το πρότυπο του ιδρυτού τους, που ήταν μοναχός και ιερέας, όχι επίσκοπος. Παρά τούτο, οι διάδοχοί του διακρίθηκαν για την εγκράτειά τους, την αγάπη στον Θεό και την ακριβή τήρηση του μοναστικού βίου. Αν και κρατούσαν διαφορετική παράδοση ως προς τον εορτασμό του Πάσχα, λόγω της απομόνωσης και της μη αποστολής των σχετικών συνοδικών αποφάσεων, διατηρούσαν με ζήλο τις ευαγγελικές και αποστολικές διδασκαλίες. Η ιδιομορφία αυτή συνεχίστηκε έως το 715 μ.Χ.

Λειτουργικά κείμενα

Απολυτίκια και Κοντάκιο του Αγίου Κολούμπα

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. αʹ

Διὰ τοῦ θεοφιλούς σου βίου, ἐνεσάρκωσας τὴν ἀποστολὴν καὶ διασπορὰν τῆς Ἐκκλησίας, ἐνδοξότατε Πάτερ Κολούμπα·

Μετάνοιαν καὶ ἑκούσιον ἐξορίαν χρησιμοποιήσας, ἀνυψώθης ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ ἡμῶν Θεοῦ, φάρος πίστεως, Ἀπόστολος τοῖς ἔθνεσι, ὁδηγὸς σωτηρίας·

Διό, ἅγιε, μὴ παύσῃ πρεσβεύων ὑπὲρ ἡμῶν, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος γʹ

Ἀνδρεῖος ἐλέγχων τὰς ἁμαρτίας, καὶ προστάτης τῶν ἀδικουμένων ἀναδειχθείς, τὴν ἐξορίαν ἐν μετανοίᾳ ἀνεδέχθης·

Ἐτήρησας τὴν στενὴν ὁδὸν τῆς ὑπακοῆς, καλύψας δι’ ἀγάπης τὰ ἐλαττώματα τῶν ἀσθενῶν.

Φιλόμουσος γενόμενος, ἐχάρης ἐν τῇ κτίσει, ὑμνῶν τὸν Κτίστην,

καὶ παρήγγειλας εἰρήνην καὶ ἀγάπην τοῖς μαθηταῖς σου, ὦ ἱλαρὲ Κολούμπα.

Κοντάκιον, Ἦχος πλ. δʹ

Ἄναξ Κελτῶν καὶ ἱδρυτὴς μοναστηρίων,

ὑπακούσας τῇ ἀποκαλύψει τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ,

ἐν ἐξορία ἔμεινας,

καὶ οὕτως μετέφερες τὴν πίστιν εἰς τοὺς ἀφώτιστους.

Ὡς φωτισθεὶς ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου,

καθάρισον καὶ ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ῥυπαρίας·

πρέσβευε ὑπὲρ εἰρήνης τῆς πατρίδος σου καὶ πάσης γῆς,

καὶ μὴ ἐπιλάθῃ τῶν πεπλανημένων τέκνων σου,

ὦ Ἅγιε Πατὴρ Κολούμπα.