Άγιος Στέφανος ο Ψηλός, 19 Ιουλίου

Ο Άγιος Στέφανος Λαζάρεβιτς (σερβικά κυριλλικά: Стефан Лазаревић, περ. 1377 – 19 Ιουλίου 1427), γνωστός και ως Στέφανος ο Ψηλός (σερβικά: Стефан Високи, λατινική μεταγραφή: Stefan Visoki), ήταν Σέρβος ηγεμόνας, πρώτα ως πρίγκιπας (1389–1402) και μετά ως δεσπότης (1402–1427). Ήταν επίσης διπλωμάτης, νομοθέτης, κτήτορας, προστάτης των τεχνών, ποιητής και ένας από τα ιδρυτικά μέλη του Τάγματος του Δράκου. Γιος του πρίγκιπα Λάζαρ Χρεμπελγιάνοβιτς, θεωρούνταν ένας από τους πιο ικανούς ιππότες και στρατιωτικούς ηγέτες της εποχής του.

Μετά τον θάνατο του πατέρα του στη μάχη του Κοσόβου (1389), έγινε κυβερνήτης της Μοραβικής Σερβίας και κυβέρνησε μαζί με τη μητέρα του Μιλίτσα (από τον οίκο των Νεμάνιτς), μέχρι την ενηλικίωσή του το 1393. Ο Στέφανος ηγήθηκε στρατευμάτων σε αρκετές μάχες ως υποτελής των Οθωμανών, μέχρι που διεκδίκησε την ανεξαρτησία του μετά την απονομή του τίτλου του δεσπότη από τους Βυζαντινούς το 1402.

Βουκ και Στέφαν (Τοιχογραφία από τη Μονή Λιούμποστινια, 1402–1405)

Το 1403–1404 συμμάχησε με την Ουγγαρία και απέκτησε μεγάλες εκτάσεις γης, συμπεριλαμβανομένων της σημαντικής πόλης του Βελιγραδίου και του κάστρου Γκολουμπάτς. Κατείχε επίσης τον ανώτατο τίτλο στο ιπποτικό Τάγμα του Δράκου. Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του ήρθε σε μακροχρόνια σύγκρουση με τον ανιψιό του, Γεώργιο Μπράνκοβιτς (Đurađ), η οποία έληξε το 1412. Ο Λαζάρεβιτς κληρονόμησε και την περιοχή της Ζέτα και πολέμησε εναντίον της Βενετίας. Επειδή δεν απέκτησε παιδιά, όρισε τον ανιψιό του Γεώργιο ως διάδοχο το 1426, έναν χρόνο πριν τον θάνατό του.

Εσωτερική πολιτική και ανάπτυξη

Στο εσωτερικό, κατέστειλε την αντίσταση των Σέρβων ευγενών και εκμεταλλεύτηκε τις περιόδους ειρήνης για να ενισχύσει τη Σερβία πολιτικά, οικονομικά, πολιτιστικά και στρατιωτικά. Το 1412 εξέδωσε τον Κώδικα των Ορυχείων, ο οποίος περιλάμβανε ειδικό τμήμα για τη διοίκηση του Νόβο Μπρντο – του μεγαλύτερου μεταλλείου στα Βαλκάνια εκείνη την εποχή. Ο νόμος αυτός ενίσχυσε την ανάπτυξη της μεταλλευτικής βιομηχανίας, η οποία ήταν η κύρια οικονομική βάση του Σερβικού Δεσποτάτου. Την εποχή του θανάτου του, η Σερβία ήταν ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς αργύρου στην Ευρώπη.

Στην αρχιτεκτονική, συνέχισε την ανάπτυξη του μορβικού ρυθμού (Morava school). Η διακυβέρνησή του και τα προσωπικά του λογοτεχνικά έργα συνδέονται με πρώιμες εκφάνσεις της Αναγέννησης στα σερβικά εδάφη. Εισήγαγε ιπποτικούς αγώνες, σύγχρονες στρατιωτικές τακτικές και πυροβόλα όπλα στη Σερβία. Ήταν ένθερμος προστάτης των τεχνών και του πολιτισμού, προσφέροντας καταφύγιο και στήριξη σε λόγιους και πρόσφυγες από γειτονικές χώρες που είχαν κατακτηθεί από τους Οθωμανούς. Ήταν και ο ίδιος συγγραφέας, με πιο γνωστό έργο του το "Εγκώμιο της Αγάπης", που παρουσιάζει στοιχεία αναγεννησιακού ύφους. Κατά την εποχή του ιδρύθηκε και η Σχολή του Ρεσάβα (Resava School).

Αγιοποίηση

Στις 1 Αυγούστου 1927, με αφορμή τη συμπλήρωση 500 χρόνων από τον θάνατό του, ο Στέφανος Λαζάρεβιτς ανακηρύχθηκε άγιος από τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία με το όνομα Άγιος Δεσπότης Στέφανος της Σερβίας, και τα λείψανά του φυλάσσονται στη Μονή Κοπόριν.

Καταγωγή και οικογένεια

Ο Στέφανος ήταν γιος του πρίγκιπα της Μοραβικής Σερβίας, Λάζαρ, και της συζύγου του Μιλίτσας, μέλους ενός παλαιού αλλά πλάγιου κλάδου της δυναστείας των Νεμάνιτς. Ο πατέρας της Μιλίτσας, ο πρίγκιπας Βράτκο, ήταν άμεσος απόγονος του Βουκάν, πρωτότοκου γιου του Στέφανου Νεμάνια. Εκτός από τον Στέφανο, η οικογένεια είχε ακόμη επτά παιδιά.

Βιογραφία

Ήταν ο γιος του πρίγκιπα Λαζάρου και της Μιλίτσας των Νεμάνιτς και είχε άλλα έξι αδέλφια. Ο Στέφανος Λαζάρεβιτς τον Σεπτέμβριο του 1405 παντρεύτηκε την Ελένη Γκαττιλούζι από τη Λέσβο, παιδιά δεν απέκτησαν.

Μετά το τέλος του πατέρα του στη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου το 1389 ήρθε στην εξουσία με τη βοήθεια της μητέρας του Μιλίτσας, όπου κυβερνούσε μαζί του μέχρι να ενηλικιωθεί το 1393.

Ως υποτελής των οθωμανών πήρε μέρος στις μάχες του Οθωμανικού στρατού στο Ροβίνε κοντά στη Νικόπολη και στη Μάχη της Αγκύρας. Μετά τη μάχη της Αγκύρας του δόθηκε από τους Βυζαντινούς στην Κωνσταντινούπολη ο τίτλος του δεσπότη (1402). Αργότερα έγινε υποτελής του Ούγγρου βασιλιά Σιγισμούνδου Λουξεμβουργικού από τον οποίο πήρε την περιοχή της Μάτσβα, το Βελιγράδι, το Κολουμπάρ, τη Σρεμπρένιτσα και άλλες περιοχές.

Μετά την ήττα της Αγκύρας άρχισε πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά ταυτόχρονα ήρθε σε σύγκρουση με άλλους Σέρβους ευγενείς. Μετά την ειρήνη με τους Οθωμανούς άρχισε πόλεμο με τους Ενετούς που κατείχαν τη Δαλματία και τους απέσπασε τη Ζέτα. Στο εγχώριο μέτωπο έσπασε την αντίσταση των γαιοκτημόνων φέρνοντας μία περίοδο ειρήνης που χρησιμοποιήθηκε για την ενίσχυση της Σερβίας πολιτικά, οικονομικά, πολιτιστικά και στρατιωτικά. Στις 29 Ιανουαρίου 1412 δημοσιεύθηκε ένας Κώδικας δηλαδή νόμοι που ρύθμιζαν τη ζωή στο μεγαλύτερο ορυχείο στα Βαλκάνια στο Νόβο Μπρντο που ήταν ο κύριος οικονομικός τομέας της Σερβίας, έτσι ώστε στο τέλος της βασιλείας του, η Σερβία ήταν ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς αργύρου στην Ευρώπη.

Ήταν προστάτης των τεχνών και του πολιτισμού, παρέχοντας υποστήριξη και καταφύγιο στους λογίους της Σερβίας, και σε πρόσφυγες από τις γειτονικές χώρες. Επιπλέον, ο ίδιος ήταν συγγραφέας, και το πιο σημαντικό έργο του είναι Ο Λόγος της Αγάπης.

Πέθανε ξαφνικά το Σάββατο 19 Ιουλίου 1427 ως αποτέλεσμα καρδιακής προσβολής. Στο δρόμο της επιστροφής από τη Σουμανδία, όπου ήταν στη θερινή του κατοικία στο χωριό Μπέλο Πόλτσε κοντά στο Βελιγράδι, σταμάτησε κοντά στο σημερινό Κραγκούγεβατς, σε ένα μέρος όπου υπήρχε ένα κληροδότημά του  για να ξεκουραστεί και να φάει μεσημεριανό γεύμα. Μετά το γεύμα πήγε για κυνήγι όπου κατά τη διάρκειά του, καθώς ήταν καβάλα σε άλογο, έπαθε καρδιακή προσβολή. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο σπίτι του όπου και πέθανε. Σύμφωνα με τους βιογράφους του τα τελευταία του λόγια ήταν: «Για τον Τζόρτζε και τον Τζούρατζ. Ετάφη στο Μαυσωλείο της Μονής Ρεσάβα κοντά στο σημερινό Δεσπότοβατς.

Λαϊκή παράδοση

Ο Στέφανος Λαζάρεβιτς λόγω των επιτυχιών του σε μάχες και της δημοφιλίας του πέρασε στη λαϊκή παράδοση σαν ένας βασιλιάς με υπερφυσικές ικανότητες. Σύμφωνα με την παράδοση γεννήθηκε από μια σχέση της πριγκίπισσας Μίλιτσα με ένα δράκο  εξηγώντας έτσι τις υπερφυσικές και ηρωικές αρετές του. Συχνά ταξιδεύει μεταμφιεσμένος ως ζητιάνος, ένα κοινό μυθολογικό μοτίβο που θεότητες ταξιδεύουν (μεταμφιεσμένοι σε ζητιάνους) και πηγαίνουν σε όλο τον κόσμο κοιτάζοντας πώς ζουν οι άνθρωποι, επιβραβεύοντας το καλό και τιμωρώντας το κακό.