Άγιος Ηλίας ο Δίκαιος, 20 Ιουλίου

Ο Ταβάδι (Πρίγκιπας) Ηλίας Τσαβτσαβάντζε (γεωργιανά: ილია ჭავჭავაძე· 27 Οκτωβρίου 1837 – 12 Σεπτεμβρίου 1907) ήταν Γεωργιανός δημοσιογράφος, εκδότης, συγγραφέας και ποιητής, που ηγήθηκε της αναζωογόνησης του γεωργιανού εθνικισμού κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, στην περίοδο της τσαρικής κυριαρχίας. Έχει χαρακτηριστεί ως ο «πιο καθολικά σεβαστός ήρωας της Γεωργίας» και ο «Πατέρας του Έθνους».

Ήταν ηγέτης του σύγχρονου διανοητικού κινήματος της νεολαίας που ονομαζόταν «Τεργδαλεούλεμπι», το οποίο διέδωσε στη Γεωργία τις σύγχρονες και ευρωπαϊκές φιλελεύθερες ιδέες. Ο Τσαβτσαβάντζε ίδρυσε δύο σύγχρονες εφημερίδες: τη Sakartvelos Moambe και την Iveria.

Εφηύρε τη φράση «Ενά, Μαμούλι, Σαρτσμούνιοεμπα» («Γλώσσα, Πατρίδα, Πίστη»), ένα σύνθημα του γεωργιανού εθνικισμού.

Κατά τη διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης του 1905, ο Τσαβτσαβάντζε εκλέχθηκε ως εκπρόσωπος της γεωργιανής αριστοκρατίας στο αυτοκρατορικό Κράτος Συμβούλιο.

Ο Τσαβτσαβάντζε δολοφονήθηκε στο Τσιτσαμούρι, κοντά στην Μτσχέτα, από ομάδα εκτελεστών. Το 1987 αγιοποιήθηκε ως Άγιος Ηλίας ο Δίκαιος (წმინდა ილია მართალი, Τσμίντα Ιλιά Μαρτάλι) από την Γεωργιανή Ορθόδοξη Εκκλησία.

Βιογραφία

Καταγωγή και πρώιμη ζωή

Ο Τσαβτσαβάντζε γεννήθηκε στο Κβάρελι, ένα χωριό στην περιοχή Κβάρελι, στην κοιλάδα Αλαζάνι, στην επαρχία Καχέτια της Γεωργίας, που τότε ήταν μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.

Το σπίτι του

Η μητέρα του, Μαριάμ, πέθανε στις 4 Μαΐου 1848, όταν ο Ηλίας ήταν δέκα ετών, και ο πατέρας του ανέθεσε στη θεία του Μακρίνη να βοηθήσει στην ανατροφή των παιδιών. Μετά το θάνατο του πατέρα του Γκριγκόλ το 1852, η Μακρίνη ήταν η μοναδική κηδεμόνας της οικογένειας.

Το 1848, μετά το θάνατο της μητέρας του, ο πατέρας του τον έστειλε στην Τιφλίδα για να ξεκινήσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή του.

Φοιτητικά χρόνια

Μετά την αποφοίτησή του από την ακαδημία, ο Τσαβτσαβάντζε φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης στη Ρωσία.

Πολιτική ζωή

Τη δεκαετία του 1860, οι «Τεργδαλεούλεμπι», η νέα γενιά γεωργιανών διανοουμένων που σπούδασαν σε ρωσικά πανεπιστήμια και εκτέθηκαν σε ευρωπαϊκές ιδέες, προώθησαν την εθνική κουλτούρα ενάντια στην αφομοίωση από το αυτοκρατορικό κέντρο. Υπό την ηγεσία του Τσαβτσαβάντζε, το κίνημα απέκτησε πιο εθνικιστικό χαρακτήρα, καθώς η αριστοκρατία παρακμάζε και ο καπιταλισμός προχωρούσε, επιταχυνόμενα από την κυριαρχία της ρωσικής γραφειοκρατίας και την οικονομική και δημογραφική κυριαρχία της αρμενικής αστικής τάξης στην Τιφλίδα.

Ο Τσαβτσαβάντζε ίδρυσε την «Τράπεζα της Αριστοκρατίας» της Τιφλίδας, για να αποτρέψει την πώληση γεωργιανών γαιών από φτωχούς γεωργιανούς αριστοκράτες στην αρμενική αστική τάξη. Στο έργο του Φωνάζοντες Πέτρες, κατηγόρησε τους Αρμενίους ότι πλαστογραφούσαν την γεωργιανή ιστορία, αγοράζοντας γεωργιανά εδάφη και καταλαμβάνοντας γεωργιανές εκκλησίες, καθώς και ότι χρέωναν φτωχές γεωργιανές αγροτικές οικογένειες.

Στην εφημερίδα του Iveria έγραφε ότι οι Αρμένιοι «έτρωγαν το ψωμί που έψησε κάποιος άλλος ή έπιναν τον ιδρώτα άλλου», και ήταν «πονηροί τοκογλύφοι και αδίστακτοι έμποροι». Δημιούργησε επίσης το σύνθημα «Γλώσσα, Πατρίδα, Θρησκεία», που έγινε το μότο του γεωργιανού εθνικισμού.

Ο Τσαβτσαβάντζε και οι συνεργάτες του ζητούσαν την ενότητα όλων των Γεωργιανών και έθεταν τα εθνικά συμφέροντα πάνω από ταξικές και επαρχιακές διαφορές. Δεν πρότειναν ανοιχτή εξέγερση για ανεξαρτησία, αλλά απαιτούσαν αυτονομία εντός της μεταρρυθμισμένης Ρωσικής Αυτοκρατορίας, με μεγαλύτερη πολιτιστική ελευθερία, προώθηση της γεωργιανής γλώσσας και στήριξη των γεωργιανών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και της εθνικής εκκλησίας, της οποίας η ανεξαρτησία είχε κατασταλεί από τη ρωσική κυβέρνηση.

Γνωριμία με τον Ιωσήφ Στάλιν

Ο Τσαβτσαβάντζε γνώρισε τον Ιωσήφ Στάλιν όταν αυτός ήταν ορθόδοξος σεμιναριακός στην Τιφλίδα. Σύμφωνα με τον ιστορικό Σάιμον Σεμπάγκ Μοντεφιόρε, «Ο πρίγκιπας εντυπωσιάστηκε αρκετά ώστε να δείξει τα έργα του εφήβου στους εκδότες του. Εύρισκε τα ποιήματα του Στάλιν θαυμάσια και επέλεξε πέντε για δημοσίευση – ένα σπουδαίο επίτευγμα. Ο πρίγκιπας Τσαβτσαβάντζε αποκαλούσε τον Στάλιν "τον νεαρό με τα φλεγόμενα μάτια"».

Η κηδεία του

Θάνατος

Μετά τη θητεία του ως μέλος της Άνω Βουλής της πρώτης Ρωσικής Δούμας, ο Ηλίας αποφάσισε να επιστρέψει στη Γεωργία το 1907. Στις 28 Αυγούστου 1907, ενώ ταξίδευε με τη σύζυγό του Όλγα από την Τιφλίδα προς το Σαγουράμο, ο Τσαβτσαβάντζε έπεσε σε ενέδρα και δολοφονήθηκε από ομάδα έξι εκτελεστών στο μικρό χωριό Τσιτσαμούρι, κοντά στην Μτσχέτα.

Η δολοφονία του θεωρήθηκε εθνική τραγωδία και πενθήθηκε από όλες τις τάξεις της γεωργιανής κοινωνίας. Ο πρίγκιπας Ακάκι Τσερετέλι, που εκείνη την περίοδο αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας, δήλωσε στην κηδεία: «Η ανεκτίμητη συνεισφορά του Ηλία στην αναγέννηση του γεωργιανού έθνους αποτελεί παράδειγμα για τις μελλοντικές γενιές».

Η κάλυψη της δολοφονίας περιορίστηκε κυρίως σε μία εφημερίδα, την Isari.

Έρευνα

Το 1907, οι τσαρικές αρχές ξεκίνησαν έρευνα για τον θάνατο του Τσαβτσαβάντζε και συνέλαβαν τέσσερις ύποπτους: τον Γιώργη Χιζανισβίλι, τον Ιβάνε Ινάσβιλι, τον Γκιγκόλα Μοτζγκβρίσβιλι και τον Τέντο Λαμπαούρι. Ένας ύποπτος, ο Γκίγλα Μπερμπιτσασβίλι, αρχηγός της ομάδας, εξαφανίστηκε στο Ιράν, ενώ άλλος, ο Παβλέ Απτσιάουρι, σκοτώθηκε σε συμπλοκή με την αστυνομία. Σύμφωνα με την έρευνα, κατά το περιστατικό ο Τσαβτσαβάντζε φώναξε στους δολοφόνους: «Μη πυροβολείτε, είμαι ο Ηλίας», και ο Γκίγλα απάντησε: «Γι' αυτό πρέπει να σε πυροβολήσουμε». Το 1909, το δικαστήριο Στολύπιν καταδίκασε ολόκληρη την ομάδα σε θανατική ποινή. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Μπερμπιτσασβίλι επέστρεψε στη Γεωργία το 1921 και εργάστηκε σε διάφορες θέσεις στη σοβιετική κυβέρνηση της Γεωργίας. Το 1936 ξεκίνησε εναντίον του νέα έρευνα για συμμετοχή στη δολοφονία. Το 1941 δικάστηκε και το 1942 καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά η ποινή του μετατράπηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση.

Θεωρίες

Η δολοφονία του Ηλία Τσαβτσαβάντζε παραμένει αμφιλεγόμενη. Η τσαρική έρευνα κατέληξε ότι οι δολοφόνοι ήταν μέλη του μπολσεβίκικου «Κόκκινου Τάγματος», ενώ η σοβιετική έρευνα κατηγόρησε την τσαρική μυστική αστυνομία και τη διοίκηση. Άτυπες εκδοχές επιρρίπτουν ευθύνες τόσο στους μπολσεβίκους όσο και στους μενσεβίκους, που φέρονται να οργάνωσαν τη δολοφονία. Ο Τσαβτσαβάντζε είχε δημόσια και επιτυχώς υπονομεύσει την ανάπτυξη των μπολσεβίκικων και μενσεβίκικων κλάδων του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος.

Ο Μοντεφιόρε γράφει: «Η θέση των μπολσεβίκων στη Γεωργία κλονίστηκε από τη δολοφονία του εξαιρετικά δημοφιλούς πρίγκιπα Ηλία Τσαβτσαβάντζε, τον Αύγουστο του 1907. Οι μπολσεβίκοι είχαν επιτεθεί στο πατριαρχικό όραμά του για τη γεωργιανή κουλτούρα και, όπως πιστευόταν ευρέως, αποφάσισαν να τον σκοτώσουν. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι φίλοι του Στάλιν, Σέργκο Ορτζονικίτζε και Φίλιπ Μαχαραντζέ, οργάνωσαν ή συμμετείχαν στη δολοφονία. Ίσως οι ΣΔ δεν συμμετείχαν καθόλου. Ο Στάλιν πάντα επαινούσε την ποίηση του Τσαβτσαβάντζε στα γεράματα και δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι διέταξε τη δολοφονία, αλλά ήταν πολύ κοντά με τον Σέργκο και ήταν βέβαιο ότι μπορούσε να ξεχωρίσει το λογοτεχνικό ταλέντο από την σκληρή πολιτική ανάγκη: η πολιτική πάντα προηγούνταν.»

Ο τάφος του

Κληρονομιά

Το 1987, ο Τσαβτσαβάντζε αγιοποιήθηκε επίσημα από την Γεωργιανή Ορθόδοξη Εκκλησία ως «Άγιος Ηλίας ο Δίκαιος».

Το 1998, ο Στίβεν Κίνζερ έγραψε: «Σήμερα οι αριστεροί στη Γεωργία τον αγκαλιάζουν για το μίσος του στην αδικία, οι κεντρώοι για τον μη βίαιο ανθρωπισμό του, και οι δεξιοί εθνικιστές έχουν υιοθετήσει το σύνθημά του "Πατρίδα, Γλώσσα, Πίστη"». Η πίστη σε αυτό το πλαίσιο σημαίνει αποκλειστικά την Γεωργιανή Ορθοδοξία.

Το 2006, το Κρατικό Πανεπιστήμιο Ηλία πήρε το όνομά του προς τιμήν του.

Οδούς και λεωφόρους στη Γεωργία φέρουν επίσης το όνομά του, όπως η κεντρική λεωφόρος της Τιφλίδας, λεωφόρος Ηλία Τσαβτσαβάντζε.

Δημοσιευμένα έργα

Γεωργιανή Ποίηση: Από τον Ρουστάβελι στον Γκαλακτίον: Δίγλωσση ανθολογία. Μεταφράσεις από την Λιν Κόφιν, με τη βοήθεια του Γκια Γιοκαδζέ.

Georgische Dichter (Γεωργιανοί Ποιητές): Μετάφραση και επιμέλεια από τον Άρθουρ Λάιστ, 1887 (ποιήματα του Τσαβτσαβάντζε και άλλων γεωργιανών ποιητών, στα γερμανικά).

Ο Ερημίτης από τον Τσαβτσαβάντζε, μετάφραση από τα γεωργιανά από τη Μάρτζορι Γουόρντροπ, Λονδίνο, 1895.