Η Εμφάνιση του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού σε Γυναίκα στην Αρναία, 23 Ιουλίου
Η μνήμη αυτής της εμφάνισης παραμένει ζωντανή στη συνείδηση των χριστιανών της περιοχής. Μνημεία που μαρτυρούν το πέρασμα του Αγίου είναι το προσκυνητάρι κάτω από τη Μαθητική Εστία και η εικόνα που απεικονίζει την προφητεία του Αγίου για την απελευθέρωση της Αρναίας. Από τότε, ο Άγιος έθεσε υπό την ευλογία του ολόκληρη την περιοχή του Χολομώντα.
«Οι ποδιές του Χολομώντα δεν θα ματώσουν. Θα κοιμηθούν σκλάβοι και το πρωί θα ξυπνήσουν ελεύθεροι.»
Η προφητεία αυτή επαληθεύτηκε, καθώς το 1912 η Αρναία ελευθερώθηκε "δίχως αίμα", όπως ακριβώς είχε προφητεύσει ο Άγιος.
Στις 23 Ιουλίου 1943, οι Βούλγαροι εισήλθαν στην Αρναία. Οι Γερμανοί είχαν παραδώσει τη Χαλκιδική στους Βούλγαρους, γεγονός που προκάλεσε αναστάτωση στον λαό, αφού οι Βούλγαροι είχαν ήδη διαπράξει εγκλήματα στη Δράμα και την Καβάλα. Οι Βούλγαροι σκόπευαν να εισέλθουν και στο Άγιον Όρος, με απειλή μεγάλης καταστροφής.
Εκείνη την ημέρα, ο Άγιος Κοσμάς εμφανίστηκε στη θέση Γκόμπελος, κοντά στη Μονή, σε μια ευσεβή χριστιανή, τη Σουζάνα Τρικαλιώτη, σύζυγο του Βασιλείου, με τρία κορίτσια και ένα αγόρι. Ο άντρας της είχε συλληφθεί από τους Βούλγαρους ενώ εργαζόταν στα δάση της Βόρειας Μακεδονίας και κρατούνταν όμηρος στο Μπέλλες.
Η Σουζάνα είχε πάει στο χωράφι της για να σκάψει πατάτες. Ήταν ακόμη νύχτα όταν ξεκίνησε. Όταν τελείωσε και ετοιμαζόταν να φύγει, είδε ένα φως. Πλησίασε και αντίκρισε έναν μοναχό με λευκά μαλλιά να κάθεται.
Καθόταν κάτω από μια καστανιά και φορούσε μανδύα με μπλε ύφασμα και κόκκινους σταυρούς στις τέσσερις πλευρές. Της έδωσε ένα κομμάτι αντίδωρο. Η Σουζάνα του ζήτησε και για τα παιδιά της, και της απάντησε:
– «Αντίδωρο για τα παιδιά σου θα βρεις στο πάνω ράφι του τζακιού στο σπίτι σου.»
Και αμέσως εξαφανίστηκε.
Πράγματι, όταν η Σουζάνα κατέβηκε από τον Γκόμπελο, οι Βούλγαροι έμπαιναν στην Αρναία από το Στανό. Όταν έφτασε στο σπίτι της, βρήκε τέσσερα κομμάτια αντίδωρο πάνω στο τζάκι – ένα για κάθε παιδί.
Ο Άγιος εμφανίστηκε πολλές φορές στη Σουζάνα. Μια φορά της ζήτησε να γίνει Θεία Λειτουργία. Πήρε τη γειτόνισσά της, Τάσα Ξύστρου, και έκαναν μια «αγρύπνια», όπως λένε στην Αρναία. Έφτιαξαν πρόσφορο όλο το βράδυ και το πρωί πήγαν στην εκκλησία και τελέστηκε Θεία Λειτουργία.
Σε άλλη εμφάνισή του, ο Άγιος της ζήτησε να φτιάξει μικρό εικονοστάσι και να ανάβει καντήλι στο σημείο όπου τον είχε δει. Πήγαινε εκεί κάθε μέρα χωρίς να την αντιλαμβάνονται οι φρουροί. Τότε η Αρναία ήταν περικυκλωμένη με συρματόπλεγμα και για να εξέλθει κανείς έπρεπε να πάρει άδεια από την αστυνομία και να περάσει από φρουρούς. Εκείνη περνούσε, έμπαινε και έβγαινε χωρίς να τη βλέπει κανείς – ούτε οι Γερμανοί, ούτε οι αντάρτες στα βουνά.
Σε άλλη εμφάνιση της προφήτεψε την επιστροφή του άντρα της:
– «Σε δύο μήνες ο άντρας σου θα επιστρέψει.»
Το 1952, ο Άγιος της ζήτησε να χτιστεί ένα εκκλησάκι στον τόπο της εμφάνισής του. Η Σουζάνα, μαζί με τη δασκάλα Χρύση Καραμήχου, πήγε στον Μητροπολίτη Κυπριανό και του μετέφεραν την επιθυμία του Αγίου. Εκείνος όμως δεν τις πίστεψε. Τη νύχτα, ο Άγιος του εμφανίστηκε και τον τρόμαξε. Το πρωί διέταξε να χτυπήσουν οι καμπάνες. Ο λαός συγκεντρώθηκε στον Άγιο Στέφανο και τους ανακοίνωσε πως έπρεπε να πάνε στον Γκόμπελο να χτίσουν εκκλησάκι προς τιμήν του Αγίου Κοσμά.
Κατά τη διάρκεια της αρχιερατείας του Μητροπολίτη Κυπριανού, είχε καθιερωθεί η μνήμη του Αγίου Κοσμά να εορτάζεται κάθε Λαμπροτρίτη, αλλά αυτό καταργήθηκε το 1960.
Με την ευλογία του μακαριστού Μητροπολίτη Νικοδήμου, τα τελευταία χρόνια η εορτή καθιερώθηκε ξανά: στις 23 Ιουλίου, στον τόπο της εμφάνισης, και στις 24 Αυγούστου, στη Μονή του Αγίου με μεγαλύτερη επισημότητα.
Οι κόρες της Σουζάνας – η Μαρία, η Κυριακή και η Μαγδαληνή – επιβεβαιώνουν την ιστορία με τις δικές τους μαρτυρίες:
«Όταν η μητέρα μας βρήκε το αντίδωρο στο τζάκι, άρχισε να φωνάζει και να σταυροκοπιέται. Η θεία Παναγιώτα Ξύστρου, που έμενε από πάνω, κατέβηκε και τη ρώτησε τι συνέβη. Της τα διηγήθηκε και της έδειξε το αντίδωρο. Εν τω μεταξύ, μας ξύπνησε κι εμάς που κοιμόμασταν.Κάθε Κυριακή βράδυ πήγαινε στο χωράφι για πότισμα και μετά μας ξυπνούσε, μας έντυνε και πηγαίναμε στην εκκλησία. Εκείνη την Κυριακή όμως, μας έδωσε το αντίδωρο του Αγίου Κοσμά και δεν πήγαμε στην εκκλησία. Είχε στενοχωρηθεί πολύ.Όπου σήμερα είναι η εκκλησία στην Παναγούδα, εκεί στέκονταν οι Γερμανοί και ζητούσαν ταυτότητες. Την άφηναν να περάσει χωρίς να της ζητήσουν τίποτα:– Πέρνα κυρά μου, πέρνα.Άλλες φορές δεν την έβλεπαν καθόλου, λες και ήταν αόρατη. Ούτε οι αντάρτες την έβλεπαν.»
Ο Άγιος της είπε:
– «Θα πας εκεί, σε εκείνο το δέντρο, και θα βρεις μια εικόνα μου. Θα την πάρεις, θα ανάψεις καντήλι.»
– «Κατέβα στην αγορά και κοίταξε το πόδι του συνοδού που πάτησε την εικόνα μου – έχει κοπεί από κάτω.»
Το εκκλησάκι χτίστηκε το 1952. Η εικόνα του Αγίου μεταφέρθηκε με λιτανεία με τα πόδια στον τόπο της εμφάνισης.
Το 1999, με απόφαση του Μητροπολίτη Νικοδήμου, ιδρύθηκε εκεί η Ιερά Μονή Αγίου Κοσμά. Το 2014, ο Δρ. Χαράλαμπος Μπούσιας συνέγραψε ειδική Ακολουθία για την εορτή αυτής της εμφάνισης.
