Άγιος Ισαΐας ο Αναχωρητής, 3 Ιουλίου

Σχετικά με τη ζωή και τη διδασκαλία του Αγίου Ισαΐα του Ασκητού, μας λέει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στην εισαγωγή των συγγραμμάτων του στην Φιλοκαλία:

«Ο Άγιος Πατέρας μας Ισαΐας ο Ασκητής έζησε γύρω στο 370 μ.Χ., σύγχρονος του Αββά Μακαρίου του Μεγάλου. Μελετούσε τις θεϊκές Γραφές μέρα και νύχτα και από τις πηγές της σωτηρίας αντλούσε άφθονη πνευματική σοφία. Έγινε συγγραφέας πολλών και πολύ ωραίων λόγων για διάφορα θέματα που ωφελούν την ψυχή, ώστε να γεμίσει ένα ολόκληρο βιβλίο. Από αυτά παρουσιάζουμε εδώ μια μικρή ομιλία, για όσους θέλουν να κρατήσουν ζωντανό το νου τους. Αυτή η ομιλία διδάσκει συνοπτικά πώς να απωθούμε τις επιθέσεις των πονηρών σκέψεων ώστε η συνείδησή μας να μην μας κατηγορεί, πώς να κάνουμε πνευματικό στοχασμό και πώς να διατηρούμε τις τρεις δυνάμεις της ψυχής σε αταραξία.»

Ο Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς προσθέτει:

«Ο Ισαΐας έζησε ασκητική ζωή στην έρημο της Σκήτης στην Αίγυπτο κατά τον 5ο και 6ο αιώνα. Αναφέρεται στο βιβλίο των Αγίων Βαρσανούφιου και Ιωάννη (Απόκριση 249 και άλλες) ως άνθρωπος με εξαιρετική αγιότητα. Έγραψε πολλές οδηγίες για μοναχούς και ασκητές. Από τα έργα του έχουν διασωθεί ελάχιστα, ενώ πολλά καταστράφηκαν από τους Μουσουλμάνους.»

Σύμφωνα με τους επιμελητές της αγγλικής Φιλοκαλίας, οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί πιστεύουν ότι έζησε στη Σκήτη και μετά μετακόμισε στην Παλαιστίνη γύρω στο 431 μ.Χ., τελικά πεθαίνοντας σε μεγάλη ηλικία ως ασκητής κοντά στη Γάζα στις 11 Αυγούστου 491 (κατά άλλους το 489). Όποια κι αν είναι η προτίμηση στην ημερομηνία, είναι φανερό ότι ο συγγραφέας αντανακλά το πνεύμα των Πατέρων της Ερήμου της Αιγύπτου και της Παλαιστίνης κατά τον 4ο και 5ο αιώνα.»

Παρακάτω ακολουθούν μερικές από τις σοφές συμβουλές του Αγίου Ισαΐα:

Ο νους, πριν ξυπνήσει από τον ύπνο της νωθρότητας, κατοικεί με τους δαίμονες.

Το στέφανο όλων των αγαθών έργων είναι το να βάζει κανείς όλη του την ελπίδα στον Θεό· να προστρέχει σ’ Εκείνον μια για πάντα με την καρδιά και τη δύναμή του· να γεμίζει συμπόνια για όλους και να κλαίει μπροστά στον Θεό, παρακαλώντας για τη βοήθεια και το έλεός Του.

Το σημάδι ότι μια αμαρτία συγχωρέθηκε είναι ότι αυτή δεν ξυπνά καμιά δραστηριότητα στην καρδιά σου και την έχεις ξεχάσει τόσο πολύ, που όταν συζητάς για παρόμοια αμαρτία δεν νιώθεις καμία κλίση σ’ αυτήν, αλλά την θεωρείς κάτι τελείως ξένο. Αυτό είναι το σημάδι της πλήρους άφεσης.

Πρόσεχε με όλη σου τη δύναμη να μην λες με το στόμα ένα πράγμα και να έχεις κάτι άλλο στην καρδιά σου.

Το στέφανο των αγαθών έργων είναι η αγάπη· το στέφανο των παθών είναι η δικαιολόγηση των αμαρτιών.

Κλείσε όλες τις πύλες της ψυχής σου, δηλαδή τις αισθήσεις, για να μην παρασυρθείς. Όταν ο νους βλέπει ότι δεν κυριαρχείται από τίποτα, προετοιμάζεται για την αθανασία, συγκεντρώνοντας τις αισθήσεις και σχηματίζοντας ένα σώμα.

Αν ο νους σου ελευθερωθεί από κάθε ελπίδα στα ορατά πράγματα, αυτό είναι σημάδι ότι η αμαρτία πέθανε μέσα σου. Αν ελευθερωθεί ο νους, η ρήξη μεταξύ αυτού και του Θεού εξαφανίζεται.

Η πρώτη αρετή είναι η αποκοπή, δηλαδή ο θάνατος ως προς κάθε άνθρωπο ή πράγμα. Αυτό γεννά την επιθυμία για τον Θεό, που με τη σειρά της προκαλεί το θεμιτό θυμό, που ξεσπά ενάντια στα κόλπα του εχθρού. Έτσι μέσα μας εγκαθίσταται ο φόβος του Θεού και με αυτόν τον φόβο εκδηλώνεται η αγάπη.

Φρόντιζε την καρδιά σου, μην επιτρέψεις τίποτα καταστροφικό να σε χωρίσει από την αγάπη του Θεού και να κατοικήσει μέσα σου. Μην λυγίζεις λέγοντας: «Πώς να τη φυλάξω, αφού είμαι αμαρτωλός;» Γιατί όταν αφήνει κανείς τις αμαρτίες του και γυρίζει στον Θεό, η μετάνοιά του τον ξαναγεννά και κάνει τα πάντα καινούρια.

Η Αγία Γραφή μιλά παντού για τη φρούρηση της καρδιάς, τόσο στην Παλαιά όσο και στη Καινή Διαθήκη. Ο Δαβίδ λέει στους Ψαλμούς: «Υιοί ανθρώπων, μέχρι πότε θα βαρυγκομάτε στην καρδιά σας;» (Ψαλμ. 4:2), και πάλι: «Η καρδιά τους είναι μάταιη» (Ψαλμ. 5:9). Για όσους κάνουν ματαιοπονίες λέει: «Είπε στην καρδιά του: Δεν θα κλονισθώ» (Ψαλμ. 10:6), και: «Είπε στην καρδιά του: Ο Θεός ξέχασε» (Ψαλμ. 10:11).

Ο μοναχός πρέπει να σκέφτεται τον σκοπό κάθε κειμένου της Γραφής, σε ποιον απευθύνεται και σε ποιες περιστάσεις. Να επιμένει στην ασκητική πάλη και να φυλάγεται από τις προκλήσεις του εχθρού. Όπως ο κυβερνήτης που κατευθύνει το καράβι μέσα στα κύματα, έτσι και αυτός να κρατά τον δρόμο του, καθοδηγούμενος από τη χάρη. Κρατώντας την προσοχή μέσα του, να κοινωνεί με τον Θεό στην ησυχία, φυλάγοντας τις σκέψεις του από διασκορπισμό και τον νου του από περιέργεια.

Λειτουργικά κείμενα

Ἀπολυτίκιον ἐν τῷ Πρώτῳ Ἦχῳ

Ὡς ἐνοῖκος τῆς ἐρήμου καὶ ἄγγελος ἐν σαρκί, καὶ ὡς θαυματουργός ἐλάμψας, Πατέρα Θεοφόρε Ἰσαΐα· διὰ νηστείας, ἀγρυπνίας καὶ προσευχῆς ἔλαβες οὐράνια δῶρα· διὰ τούτων ἐθεράπευσας πάντας τοὺς ἀσθενοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πιστῶς προστρέχοντων ἐπὶ σέ· δόξα σῷ διδόντι δύναμιν· δόξα σῷ στεφανώσαντι· δόξα σῷ δι’ ὧν ἐγένετο ἡ ἴασις πᾶσιν.

Ἀπολυτίκιον ἐν τῷ Πλάγιῳ τοῦ Τετάρτου Ἦχου

Διὰ τοῦ ποταμοῦ τῶν δακρύων σου ἐποίκτησας τὴν ἄνυδρον ἔρημον, καὶ διὰ τῶν στεναγμῶν τοῦ πόνου ἐκ τῆς καρδίας σου ἐπολλαπλασίασας τοὺς κόπους σου· διὰ τῆς δόξης τῶν θαυμάτων σου ἐγένης φῶς ἐν τῇ οἰκουμένῃ· ὦ Ἰσαΐα, ἅγιε Πατέρες ἡμῶν, πρέσβευε τῷ Χριστῷ τῷ Θεῷ ἡμῶν εἰς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.