Ανάμνηση των εγκαινίων του Ναού του Αγίου Ιουλιανού, πλησίον του Φόρου, 5 Ιουλίου
Ο Ναός του Αγίου Ιουλιανού κοντά στον Φόρο αποτελούσε σημαντικό θρησκευτικό και λατρευτικό κόμβο της Κωνσταντινούπολης, με διαδρομή από τον 4ο έως τον 12ο αιώνα. Η μνήμη της επετείου των εγκαινίων της 5ης Ιουλίου συνδέεται με τον Ιουλιανό της Κιλικίας, ενώ οι μεταγενέστερες τάσεις δείχνουν συνύπαρξη και μετατόπιση λατρείας με την Παρθένο Ιουλιανή και τη Βασιλίσση. Η εορτή ήταν μέρος του ευρύτερου εκκλησιαστικού κύκλου των «ἐγκαίνιων», που εστίαζαν στον χώρο του ναού όσο και στους λατρευτικούς δεσμούς της κοινότητας με αυτόν.
Ο εν λόγω ναός βρισκόταν σε μια πλακόστρωτη κατηφορική οδό (gradus) που κατέβαινε από τον Φόρο του Κωνσταντίνου προς το λιμάνι της Αγίας Σοφίας, γεγονός που τον κατέταξε ανάμεσα στα σημαντικά ιερά του κέντρου της Πόλης ήδη από την Παλαιοχριστιανική περίοδο .
Πιστεύεται ότι κατασκευάστηκε σε μεταγενέστερη φάση από το Σώμα των συνοδών του Κωνσταντίνου, ιδιαίτερα από τον πατρίκιο Ορβίκιο, προκειμένου να στεγάσει έναν αρχικό χώρο λατρείας αφιερωμένο στον Ιουλιανό της Κιλικίας. Κατά τον 5ο–6ο αιώνα, το κτίριο πιθανότατα φιλοξένησε λείψανα άλλων αγίων (π.χ. Αγ. Αγαθονίκου), γεγονός που υποδηλώνει παιδαγωγική χρήση και λατρευτική εξέλιξη .
Το γεγονός ότι η εκ νέου συγκρότηση της λατρείας τονίζει τον Ιουλιανό της Κιλικίας (με βάση την υμνογραφική αναφορά από τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο) δείχνει την έντονη επίδραση της αιγυπτιακής παράδοσης στην Κωνσταντινούπολη. Ως εκ τούτου, η μνήμη των εγκαινίων στις 5 Ιουλίου καταγράφεται στο Συναξάριο της Πόλης, πολύ κοντά στην ημερομηνία της 3ης Ιουλίου που αναφέρει το Μαρτυρολόγιο Ιερωνύμου, γεγονός που αντανακλά τη λειτουργική προσαρμογή των εορτολογικών καταγραφών .
Στον 10ο–11ο αιώνα, τα κείμενα αλλάζουν εκ νέου: η λατρεία των Ιουλιανού και Βασιλίσσης από την Αντινοούπολη φαίνεται να κυριαρχεί, όμως γύρω στο 1000 μ.Χ. οι συγγραφείς του Συναξαρίου επανέρχονται και υπογραμμίζουν την αρχαιότερη και θεολογικά πιο πλούσια εκδοχή του Ιουλιανού της Κιλικίας ως κύριο τιμώμενο άγιο του ναού .
Ο ρώσος προσκυνητής Αντώνιος του Νόβγκοροντ (12ος αιώνας) αναφέρει ότι είδε στον ναό λείψανα όχι μόνο του Ιουλιανού, αλλά και των Κυρίκου, Ιουλίττης, και Θέκλας, γεγονός που επιβεβαιώνει τη συνεχή λειτουργία του ως μνημειακού χώρου και κέντρου προσκυνήματος τουλάχιστον έως και τον 12ο αιώνα .
Η μνήμη των εγκαινίων στις 5 Ιουλίου δεν τιμά κάποιο μαρτύριο, αλλά την επίσημη αφιέρωση και ενσωμάτωση του ναού στο θρησκευτικό και κοινωνικό σώμα της Πόλης. Αυτό συνέβαινε ως μέρος ενός ευρύτερου κύκλου λειτουργικών τελετών που τιμούσαν την ανακαίνιση ή την καθαγίαση κτισμάτων με ιδιαίτερη ιστορική ή λατρευτική βαρύτητα..
