Ανακομιδή και Μετάθεση Ιερού Λειψάνου του Οσίου Μαξίμου του Ομολογητή, 13 Αυγούστου
Δηλοῦντες, ὡς ζῇς, ἐξαμείβων καὶ τόπους.
Μαξίμου ἀμφὶ τρίτην νεκρὸν δεκάτην μεταθῆκαν.
Σήμερα η Εκκλησία μας εορτάζει τη Μετακομιδή των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, αν και η μνήμη του τιμάται στις 21 Ιανουαρίου.
Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής είναι ένας μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας μας, ο οποίος γεννήθηκε στα τέλη του 6ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη και αγωνίστηκε μέχρι τα μέσα του 7ου αιώνα. Καταγόταν από επιφανή οικογένεια και διέθετε εξαιρετικά χαρισματικό και οξυδερκές πνεύμα, γι’ αυτό και κατέλαβε υψηλή θέση στο παλάτι, αφού ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος τον προσέλαβε ως Πρωτογραμματέα. Πολύ σύντομα, όμως, παραιτήθηκε από τη θέση αυτή και έγινε μοναχός, αρχικά σε ιερά μονή της ανατολικής ακτής του Βοσπόρου και αργότερα, λόγω επιδρομών, μετακινήθηκε σε άλλες μονές.
Η ζωή του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού υπήρξε περιπετειώδης, επειδή υπερασπίστηκε την αλήθεια της Εκκλησίας για τις δύο θελήσεις του Χριστού. Στην εποχή του εμφανίστηκε η αίρεση του Μονοθελητισμού και του Μονοενεργητισμού, που ήταν επεκτάσεις της αιρέσεως των Μονοφυσιτών και υποστήριζαν ότι ο Χριστός, μετά την ένωση των δύο φύσεων Του, είχε μόνο μία θέληση, τη θεία. Ο Άγιος Μάξιμος είδε τον κίνδυνο που αυτό αποτελούσε για την Ορθόδοξη Εκκλησία και γι’ αυτό υποστήριξε τη διδασκαλία ότι, όπως ο Χριστός έχει δύο φύσεις —τη θεία και την ανθρώπινη— έτσι έχει και δύο φυσικές θελήσεις, τη θεία και την ανθρώπινη, επειδή η θέληση και η ενέργεια είναι ιδιότητες της φύσεως.
Σημαντικό είναι να δούμε τον λόγο που διαδόθηκε η αίρεση του Μονοθελητισμού. Όταν ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος απελευθέρωσε από τους Άραβες τις περιοχές όπου ζούσαν Μονοφυσίτες, προσπάθησε να τους επαναφέρει στην Ορθόδοξη Εκκλησία εφαρμόζοντας πολιτικό συμβιβασμό. Σύμφωνα με το σχέδιο αυτό, οι Μονοφυσίτες θα δέχονταν ότι στον Χριστό υπάρχουν δύο φύσεις μετά την ένωση, ενώ οι Ορθόδοξοι θα δέχονταν ότι υπάρχει μία θέληση και μία ενέργεια μετά την ένωση των δύο φύσεων.
Ο Άγιος Μάξιμος, όμως, δεν μπορούσε να δεχθεί αλλοίωση της πίστεως, έστω και για πολιτικούς λόγους, και γι’ αυτό έγραψε πολλά κείμενα και αγωνίστηκε σκληρά για τη διαφύλαξη της αλήθειας. Υπέστη πολλούς τραυματισμούς και βασανιστήρια, αλλά δεν υπέκυψε. Το ζήτημα δεν ήταν μόνο θεολογικό και χριστολογικό, αλλά και ανθρωπολογικό· διότι, αν ο Χριστός έχει μόνο μία θέληση και ενέργεια —τη θεία— τότε δεν είναι αληθινός άνθρωπος και δεν θα μπορούσε να σώσει τον άνθρωπο.
Η ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδος αποφάσισε ότι, αφού στον Χριστό υπάρχουν δύο φύσεις, η θεία και η ανθρώπινη, υπάρχουν και δύο φυσικές θελήσεις και δύο φυσικές ενέργειες, η θεία και η ανθρώπινη, που ενεργούν «ἀδιαιρέτως, ἀτρέπτως, ἀχωρίστως, ἀσυγχύτως», χωρίς αντίθεση ή κυριαρχία της μίας πάνω στην άλλη. Όπως λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, η ανθρώπινη θέληση δεν κινείται από δική της προαίρεση, αλλά υποτάσσεται στη θεία θέληση, στην υπόσταση του Λόγου, και υπέφερε κατά φύσιν όταν το επέτρεπε η θεία θέληση. Έτσι, ο Χριστός παρέδωσε τον εαυτό Του εκούσια στον θάνατο, τόσο ως Θεός όσο και ως άνθρωπος.
Κάποιοι θεωρούν ότι αυτά είναι φιλοσοφικά ζητήματα που δεν αφορούν τους χριστιανούς ή που δεν μπορούν να κατανοηθούν. Αυτό είναι λάθος, διότι πρόκειται για θεολογικά ζητήματα, και η αλλοίωση της διδασκαλίας του Χριστού αποτελεί αλλοίωση της διδασκαλίας για τη σωτηρία του ανθρώπου. Επιπλέον, ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής και οι Πατέρες της Εκκλησίας, όταν μιλούσαν για τον Χριστό, δεν φιλοσοφούσαν, αλλά προσπαθούσαν να εκφράσουν με λόγια αυτό που γνώριζαν από προσωπική εμπειρία. Όταν έβλεπαν τον Χριστό μέσα στο φως της δόξης Του, έβλεπαν τη θεανθρώπινη φύση Του και κατανοούσαν ότι η δική τους θέληση και ελευθερία δεν καταργούνταν.
Πρέπει να κατανοήσουμε ότι στις διαφορές Ανατολής και Δύσης, μεταξύ άλλων, υπάρχει το γεγονός ότι στη Δύση επικράτησε με διάφορους τρόπους η θεωρία της απόλυτης προορισμού στον ιερό Αυγουστίνο, η οποία καταργεί την ελευθερία του ανθρώπου, ενώ στην Ανατολή κυριάρχησε η διδασκαλία του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, που διαφυλάσσει την ελευθερία του ανθρώπου.
Υπάρχει και ένας άλλος λόγος που θίξαμε το θέμα αυτό σήμερα. Όπως είδαμε, ο Μονοθελητισμός προήλθε από ενέργειες πολιτικών δυνάμεων που ήθελαν να ενώσουν τους Ορθοδόξους με τους Μονοφυσίτες, αλλά τελικά απέτυχε. Γι’ αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό ότι δεν είναι δυνατόν τα θεολογικά και εκκλησιαστικά ζητήματα να χρησιμοποιούνται για πολιτικές σκοπιμότητες και διπλωματία.
Το όνομα του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητή συνδέεται στενά με τη Γεωργία· μετά την εξορία του Πατέρα της Εκκλησίας από το Βυζάντιο το 662 μαζί με δύο μαθητές του, πέρασε τις τελευταίες ημέρες της ζωής του στη Λαζική, στη Δυτική Γεωργία, και φυλακίστηκε στο φρούριο Σκεμάρουμ, πιθανώς το Μούρις-Τσίκχε κοντά στη σημερινή πόλη Τσαγκέρι. Εκεί πέθανε στις 13 Αυγούστου 662. Είναι αξιοσημείωτο ότι η μονή όπου ανακαλύφθηκε ο τάφος του φέρει το όνομα του Αγίου Μαξίμου.
Γάλλοι ανθρωπολόγοι επιβεβαίωσαν ότι ο τάφος του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητή βρίσκεται στο Τσαγκέρι, στην περιοχή Σβανετίας της Γεωργίας. Χθες πραγματοποιήθηκε ειδικό συνέδριο αφιερωμένο στην ανακάλυψη αυτή στο Νεανικό Κέντρο του Καθεδρικού Ναού της Αγίας Τριάδος. Οι συμμετέχοντες συζήτησαν λεπτομέρειες για την ανακάλυψη και την ιστορία του Αγίου Μαξίμου. Ανέφεραν ότι μέχρι σήμερα το μόνο ιερό λείψανο του σώματος του Αγίου Μαξίμου φυλάσσεται στο Ισραήλ.
Οι Γάλλοι επιστήμονες εκτιμούν ότι, μετά τη δημοσιοποίηση της ανακάλυψης, η μονή του Τσαγκέρι θα καταστεί τόπος προσκυνήματος για πολλούς πιστούς, λόγω του τάφου του Αγίου Μαξίμου.
