Μνήμη της Εμφάνισης της Υπεραγίας Θεοτόκου στην Κωνσταντινούπολη, που οδήγησε στην ήττα των Οθωμανών το 1422, 24 Αυγούστου
Ο Ιωάννης Κανάνος ήταν Βυζαντινός ιστορικός που έζησε στο πρώτο μισό του 15ου αιώνα. Έγραψε μια ζωντανή, προσωπική μαρτυρία για την αποτυχημένη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς του Σουλτάνου Μουράτ Β΄ το 1422 – την προτελευταία από τις τέσσερις επιθέσεις τους στην Πόλη. Ο Κανάνος αποδίδει τη σωτηρία της Κωνσταντινούπολης στη θαυματουργική παρέμβαση της Παναγίας, που εμφανίστηκε στα τείχη στις 24 Αυγούστου. Μάλιστα, γράφει ότι ακόμα και οι Οθωμανοί την είδαν. Η ήττα τους υπήρξε καταστροφική.
Την εποχή εκείνη αυτοκράτορας ήταν ο Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος. Τον Ιούλιο του 1422 περίπου 10.000 Οθωμανοί άρχισαν να λεηλατούν τα περίχωρα της Πόλης, κατόπιν εντολής του Σουλτάνου. Σύμφωνα με τον Κανάνο, βίαζαν γυναίκες, σκότωναν άνδρες και βίαζαν παιδιά δια της περιτομής. Αυτοί ήταν μόνο η εμπροσθοφυλακή. Σύντομα έφτασε ο κύριος όγκος του στρατού – περίπου 200.000 άνδρες.
Ο μηχανικός του Σουλτάνου έφτιαξε ξύλινο τείχος σε σχήμα καμάρας, σε απόσταση βολής τόξου από τα τείχη. Οι Οθωμανοί έχτισαν πολιορκητικές μηχανές και πύργους, ενώ ταυτόχρονα έσκαβαν λαγούμια για να τινάξουν τα τείχη. Οι Βυζαντινοί, όμως, έσκαψαν τα δικά τους λαγούμια και σκότωσαν τους μηχανικούς. Μετά από πολλές μέρες βομβαρδισμού, οι Οθωμανοί αποφάσισαν να κάνουν γενική επίθεση στις 24 Αυγούστου.
Ο Κανάνος περιγράφει ότι οι Οθωμανοί έφεραν σκάλες, δοκάρια, όπλα με σιδερένια άγκιστρα, μικρές και μεγάλες ασπίδες. Πρώτα έριξαν βροχή από βέλη για να κρυφτούν οι αμυνόμενοι. Έπειτα έφεραν Ρωμαίους αιχμαλώτους, τους έβαλαν στα γόνατα και τους αποκεφάλισαν μπροστά στα μάτια των υπερασπιστών, για να τους τρομοκρατήσουν.
Και τότε έγινε το θαύμα. Μέσα στον πανικό, εμφανίστηκε στα τείχη μια Κυρία με πορφυρό φόρεμα – η Παναγία. Αυτό έδωσε θάρρος στους πολίτες, που άρπαξαν ό,τι βρήκαν μπροστά τους και βγήκαν στα τείχη. Μαζί με τους στρατιώτες πολέμησαν τεχνίτες, χωρικοί, έφηβοι, κληρικοί, μοναχοί, γυναίκες, έμποροι. Άλλοι με σπαθιά, άλλοι με πέτρες, άλλοι ακόμα και με γυμνά χέρια.
Ο Κανάνος γράφει ότι πολλές γυναίκες εκείνη τη μέρα στάθηκαν σαν άνδρες. Δεν κρύφτηκαν ούτε φοβήθηκαν· κουβαλούσαν πέτρες, νερό, τρόφιμα, περιποιούνταν τους τραυματίες, ενθάρρυναν τους μαχητές και πολλές φορές πολεμούσαν κι οι ίδιες.
Η μάχη κράτησε μέχρι το σούρουπο, όταν οι Οθωμανοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Η πολιορκία, που κράτησε τρεις μήνες, έληξε οριστικά τη νύχτα της 24ης Αυγούστου 1422 με την ήττα τους.
Σύμφωνα με τον Δούκα, ένας ακόμη λόγος που λύθηκε η πολιορκία ήταν η ανταρσία του αδελφού του Σουλτάνου, τον οποίο μυστικά χρηματοδοτούσε ο Μανουήλ Β΄.
Οι Οθωμανοί είχαν περίπου 1.000 νεκρούς, ενώ οι Βυζαντινοί μόνο 28 νεκρούς και 100 τραυματίες. Η νίκη αποδόθηκε ξεκάθαρα στο θαύμα της Παναγίας, προστάτιδας της Κωνσταντινούπολης.
