Ανακομιδή Τιμίου Σταυρού στο Παλάτι, 14 Αυγούστου
Κατά την ήμερα αυτή απετίθετο και πάλι ο Τίμιος Σταυρός στα ανάκτορα της Πόλης, ο όποιος ήταν εκτεθειμένος από του τέλους Ιουλίου προκειμένου να τον προσκυνήσουν οι πιστοί.
Επειδή οι ασθένειες μεταδίδονται πιο έντονα από άνθρωπο σε άνθρωπο κατά τις πρώτες δεκαπέντε ημέρες του Αυγούστου, καθιερώθηκε στην Κωνσταντινούπολη το έθιμο να εκφέρεται από το Βασιλικό Παλάτι το τμήμα του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού του Χριστού που φυλασσόταν εκεί και να περιφέρεται σε όλη την Πόλη από την 1η έως τη 14η Αυγούστου.
Ο Τίμιος Σταυρός είχε θεραπευτικές ιδιότητες και μπορούσε να απαλλάξει από κάθε είδους ασθένεια και νόσο, ακόμη και μόνο με την παρουσία Του.
Έχουμε μαρτυρίες ότι ο ίδιος ο Σταυρός ανέδιδε αρωματικό ιερό μύρο, το οποίο χρησιμοποιούνταν για τη θεραπεία των ανθρώπων, καθώς και ότι το λάδι από το καντήλι που έκαιγε πάντοτε μπροστά στον Τίμιο Σταυρό είχε θαυματουργικές ιδιότητες, διά της χάριτος του Θεού.
Η πρώτη μαρτυρία προέρχεται από τον Άγιο Βέδα, στο 20ο κεφάλαιο του έργου του Περί των Αγίων Τόπων:
Η Κωνσταντινούπολη περιβάλλεται από θάλασσα από όλες τις πλευρές εκτός από τον βορρά, η οποία εκτείνεται από τη μεγάλη θάλασσα μέχρι τα τείχη της πόλεως, σε απόσταση εξήντα χιλιάδων βημάτων, και από τα τείχη μέχρι τις εκβολές του Δούναβη, σαράντα χιλιάδων. Η περίμετρος των τειχών, που έχουν γωνιώδη διάταξη, σύμφωνα με τη γραμμή της θαλάσσης, είναι περίπου δώδεκα χιλιάδες βήματα. Ο Κωνσταντίνος αρχικά είχε σκοπό να την οικοδομήσει στην Κιλικία, κοντά στη θάλασσα που χωρίζει την Ευρώπη από την Ασία, αλλά ένα βράδυ όλα τα σιδερένια εργαλεία εξαφανίστηκαν και, όταν οι άνθρωποι στάλθηκαν να τα αναζητήσουν, βρέθηκαν στην ευρωπαϊκή πλευρά· διότι εκεί ήταν το θέλημα του Θεού να οικοδομηθεί η πόλη. Σε αυτή την πόλη υπάρχει ναός θαυμαστής κατασκευής, που ονομάζεται Ναός της Αγίας Σοφίας, οικοδομημένος από τα θεμέλια σε κυκλικό σχήμα, με τρούλο και περιβαλλόμενος από τρεις τοίχους. Υψώνεται σε μεγάλο ύψος επάνω σε κίονες και τόξα, και στο βορεινό τμήμα του εσωτερικού του υπάρχει ένας μεγάλος και όμορφος θάλαμος, όπου βρίσκεται ξύλινη λάρνακα με ξύλινο κάλυμμα, που περιέχει τρία τεμάχια του Σταυρού του Κυρίου· δηλαδή τον μακρύ δοκό κομμένο στα δύο και το εγκάρσιο τμήμα του ιδίου Τιμίου Σταυρού. Αυτά τα τεμάχια εκτίθενται για προσκύνηση μόνο τρεις φορές τον χρόνο· την ημέρα του Μυστικού Δείπνου, την ημέρα της Παρασκευής και το Μέγα Σάββατο. Την πρώτη ημέρα, η λάρνακα, μήκους δύο πήχεων και πλάτους ενός, τοποθετείται σε χρυσή αγία τράπεζα, με τον Τίμιο Σταυρό φανερά εκτεθειμένο· πρώτος προσέρχεται ο Αυτοκράτορας και κατόπιν, κατά τάξη, όλοι οι λαϊκοί προσκυνούν· την επόμενη ημέρα προσέρχεται η Αυτοκράτειρα με όλες τις έγγαμες γυναίκες και τις παρθένες· και την τρίτη ημέρα οι επίσκοποι και οι λοιπές τάξεις του κλήρου, οπότε η λάρνακα κλείνεται και επιστρέφει στον θάλαμο. Όσο μένει ανοιχτή στην Αγία Τράπεζα, θαυμαστή ευωδία πλημμυρίζει όλον τον ναό· διότι από τους ρόζους του αγίου ξύλου ρέει ευωδέστατο υγρό, όμοιο με έλαιο, του οποίου και η παραμικρή σταγόνα θεραπεύει κάθε ασθένεια.
Η δεύτερη μαρτυρία προέρχεται από τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, στο Συναξάριον της 31ης Ιουλίου:
Ακόμη και το ιερό έλαιο, που έκαιγε στο κανδήλι του τιμίου ξύλου του Σταυρού, επιτελούσε θαύματα. Γι’ αυτό και οι Χριστιανοί το λάμβαναν και το ονόμαζαν «Έλαιο του Σταυρού». Ο Μοναχός Κύριλλος γράφει ότι ο Όσιος Σάββας, με το έλαιο από το κανδήλι των ιερών εικόνων, επιτέλεσε πολλά θαύματα και έδιωξε πλήθος δαιμόνων. Ο Θεοδώρητος στην Ιστορία του αναφέρει ότι ο Όσιος Ιάκωβος, με το έλαιο του κανδηλιού που έκαιγε μπροστά στην εικόνα των Μαρτύρων (γι’ αυτό και ονομαζόταν «Έλαιο των Μαρτύρων»), θεράπευσε πολλές ασθένειες. Η Αγία Θωμαΐς επίσης θεράπευσε έναν μοναχό που αγωνιζόταν με τον πειρασμό της πορνείας, αφού τον έχρισε με το έλαιο από το δικό της κανδήλι.
