Άγιος Νάρκισσος ο Ιερομάρτυρας Πατριάρχης Ιεροσολύμων, 7 Αυγούστου
Ἡδὺ πνέων, Νάρκισσε, ναρκίσσου πλέον,
Εὐωδιάζεις τῆς Ἐδὲμ τὸ χωρίον.
Αναδείχτηκε 30oς ή κατ' άλλους 31ος επίσκοπος Ιεροσολύμων, από τον πρώτο, που ήταν ο Ιάκωβος ο αδελφόθεος. Ήταν άνδρας εγκρατής, φιλάνθρωπος, διδακτικός και άκαμπτος στην εκτέλεση του καθήκοντος του, χωρίς να εμποδίζεται από την αντίδραση των μοχθηρών εχθρών του. Σε κάποια συκοφαντία που κάποτε οργανώθηκε εναντίον του, παρουσιάστηκαν τρεις ψευδομάρτυρες. Ο πρώτος, για να επιβεβαιώσει την ψευδοκατάθεσή του, είπε ότι αν λέει ψέματα να πέσει φωτιά και να τον κάψει. Ο δεύτερος είπε να γίνει σκωληκόβρωτος και ο τρίτος να τυφλωνόταν. Δεν πέρασε λοιπόν πολύς καιρός και οι ψευδομάρτυρες τιμωρήθηκαν όπως τους άρμοζε. Ο πρώτος κάηκε από κεραυνό, ο δεύτερος αρρώστησε βαριά και το λεπρό σώμα του έτρωγαν σκουλήκια και ο τρίτος τυφλώθηκε. Ο Νάρκισσος ανέβηκε δύο φορές στο θρόνο και πατριάρχευσε συνολικά 26 χρόνια. Απεβίωσε ειρηνικά σε ηλικία 117 χρονών.
Ο Άγιος Νάρκισσος ήταν ελληνικής καταγωγής. Η παράδοση λέει ότι γεννήθηκε το έτος 99 μ.Χ. και ότι ήταν περίπου 80 ετών όταν έγινε ο τριακοστός επίσκοπος Ιεροσολύμων. Εκείνη την εποχή, είχαν περάσει πάνω από εκατό χρόνια από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους. Η πόλη είχε πλέον ξαναχτιστεί από τον Αυτοκράτορα Αδριανό και ονομαζόταν Αιλία Καπιτωλίνα.
Το έτος 195 μ.Χ., ο Νάρκισσος μαζί με τον επίσκοπο Καισάρειας της Παλαιστίνης, Θεόφιτο (ή Θεόκτιστο), προέδρευσε σε σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στην Καισάρεια. Εκεί αποφασίστηκε ότι το Πάσχα των Χριστιανών θα πρέπει να εορτάζεται πάντοτε Κυριακή και όχι σύμφωνα με το εβραϊκό Πάσχα.
Σύμφωνα με τον Ευσέβιο Καισαρείας (Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλ. 6, κεφ. 9–11), ο άγιος αυτός επίσκοπος επιτέλεσε πολλά θαύματα. Ένα από τα πιο γνωστά είναι το εξής:
Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Παράστασης του Πάσχα, κάποτε τελείωσε το λάδι ενώ οι διάκονοι αγρυπνούσαν τη νύχτα. Όλοι ανησύχησαν, αλλά ο Νάρκισσος τούς είπε να φέρουν νερό. Αφού προσευχήθηκε με πίστη στον Κύριο, τους διέταξε να το ρίξουν στα λυχνάρια. Και πράγματι, το νερό μετατράπηκε σε λάδι με θαυματουργικό τρόπο. Μάλιστα, μέρος αυτού του λαδιού διατηρήθηκε για χρόνια ως ενθύμιο του θαύματος.
Ο βίος του Νάρκισσου δεν ήταν χωρίς διωγμούς. Τρεις κακόβουλοι άνδρες, που δεν άντεχαν την ενάρετη ζωή του, τον συκοφάντησαν ψευδώς και μάλιστα επιβεβαίωσαν τις κατηγορίες τους με φοβερούς όρκους: ο ένας είπε πως αν έλεγε ψέματα, να καεί ζωντανός· ο άλλος να αρρωστήσει βαριά· και ο τρίτος να χάσει τα μάτια του.
Ο λαός όμως δεν τους πίστεψε, γιατί γνώριζε την αρετή του Νάρκισσου. Παρ' όλα αυτά, εκείνος στενοχωρημένος από την κακία τους, αποσύρθηκε μόνος του και έζησε σε απόκρυφα μέρη για αρκετά χρόνια, σαν ασκητής.
Ο Θεός, όμως, δεν άφησε την αδικία ατιμώρητη:
– Ο πρώτος καταστράφηκε από πυρκαγιά.
– Ο δεύτερος αρρώστησε όπως είχε ευχηθεί ο ίδιος.
– Ο τρίτος, φοβισμένος, ομολόγησε δημόσια το ψέμα και τελικά, από τη μετάνοια και τα συνεχή δάκρυα, έχασε την όρασή του.
Καθώς ο Νάρκισσος είχε εξαφανιστεί, οι επίσκοποι της περιοχής διόρισαν άλλους στη θέση του: πρώτα τον Δίο, μετά τον Γερμάνιο, κι έπειτα τον Γόρδιο. Κατά τη διάρκεια της διακονίας του τελευταίου, ο Νάρκισσος επέστρεψε, σαν να αναστήθηκε απ’ τον τάφο. Ο λαός, συγκινημένος, τον παρακάλεσε να ξαναγίνει επίσκοπος.
Λόγω της μεγάλης του ηλικίας, όμως, δεν μπορούσε να ασκεί μόνος του τα καθήκοντα. Γι' αυτό, με θεία αποκάλυψη, του δόθηκε ως συνεργάτης ο Άγιος Αλέξανδρος, ο οποίος μέχρι τότε ήταν επίσκοπος σε άλλη πόλη. Ο Αλέξανδρος είχε έρθει στην Ιερουσαλήμ από την Καππαδοκία για προσκύνημα, και με νέο θεϊκό σημάδι οι πιστοί τον κράτησαν ως επίσκοπο.
Ο ίδιος ο Αλέξανδρος, σε επιστολή του προς τους Αντινουίτες, αναφέρει:
«Ο Νάρκισσος σάς χαιρετά —αυτός που κατείχε την επισκοπή πριν από μένα και τώρα συμπροσεύχεται μαζί μου, όντας εκατόν δέκα έξι ετών· κι εκείνος, όπως κι εγώ, σας προτρέπει να έχετε ενότητα μεταξύ σας».
Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι ο Άγιος Νάρκισσος πέθανε εν ειρήνη, προσευχόμενος γονατιστός, στην ηλικία των 117 ετών· ενώ το Συναξάριον Κωνσταντινουπόλεως αναφέρει ότι μαρτύρησε δια ξίφους.
