Τσιγγάνοι και Ορφεύς, Κ. Φαλτάιτς

Κ. Φαλτάιτς Τσιγγάνοι και Ορφεύς.

Οι  Τσιγγάνοι άρρητα συνδεδεμένοι με την λατρεία του Απόλλωνα και του Ορφεύς πάντα ήταν εκφραστές τους, μέσο της αγάπης για την μουσική.

Η ζωή, ο πολιτισμός και η ιστορία των Τσιγγάνων που κατοικούν στην Ελλάδα, είναι θέματα τα οποία η ελληνική βιβλιογραφία μόνον ακροθιγώς έχει αντιμετωπίσει. Στην πραγματικότητα λείπουν οι γλωσσολογικές, κοινωνιολογικές, λαογραφικές και ιστορικές επιστημονικές εργασίες για τους Γύφτους ή Τσιγγάνους στην ελληνική γλώσσα. Κάποια μικρά άρθρα και λίγα βιβλία, ευάλωτα σε αυστηρή κριτική, αποτελούν τη συνολική παραγωγή 130 ετών.

Η πρώτη μελέτη για τους Τσιγγάνους στην ελληνική γλώσσα, δημοσιεύεται στην Αθήνα το 1857 στο περιοδικό Πανδώρα. Συγγραφέας του είναι ο γιατρός – επόπτης υγιεινής στην Κωνσταντινούπολη Α. Πασπάτης. Εκτός από τις γενικές πληροφορίες που παρέχει, διασώζει ένα γλωσσάριο των γύφτικων της Ανατολικής Θράκης και κυρίως των οικισμών Σουλού Κουλέ και Εϊβάν Σεράι της οθωμανικής πρωτεύουσας [Α. Γ. Πασπάτης, Μελέτη περί των Ατσιγγάνων και της γλώσσης αυτών, πανδώρα, 8 (1857)].

Οι επόμενες συλλογές γλωσσικού υλικού ακολουθούν μετά έξι δεκαετίες. Το 1923 ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης εξετάζει στο περιοδικό λαογραφία την τσιγγάνικη συνθηματική μαστόρικη γλώσσα της Ευρυτανίας, τα Ντόρτικα. Δυστυχώς όμως το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας μένει αδημοσίευτο [Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Τα Ντόρτικα της Ευρυτανίας – συμβολή στα ελληνικά Μαστόρικα, λαογραφία, 2 (1923)].

Με την καταγωγή των Γύφτων ασχολήθηκε αρκετά αλλά με ασυγχώρητη επιπολαιότητα ο Κ. Φαλτάιτς, διέσωσε πάντως στοιχεία για τη γεωγραφική κατανομή τους στην Ελλάδα και τα ονόματα διαφόρων φυλών.

Κ. Φαλτάιτς: α. Το πρόβλημα του δημοτικού μας τραγουδιού – ελληνικό ή γύφτικο, Αθήναι 1927. β. Το πρόβλημα της καταγωγής των Τσιγγάνων, Αθήναι 1931. γ. Οι Μπράχιδες Τσιγγάνοι της Θεσσαλίας απόγονοι του Απόλλωνος, Αθήναι 1935. δ. Τσιγγάνοι και Ορφεύς.

Οικιστικά κέντρα όπου ζούσαν Τσιγγάνοι το μεσοπόλεμο, σύμφωνα με το Φαλτάιτς: Σιδηρόκαστρο, Ηράκλεια, Λαμία, Καρδίτσα, Τρίκαλα, Βόλος, Κατερίνη, Τίρναβος, Σέρβια, Κοζάνη, Σιάτιστα, Έδεσσα, Φλώρινα, Σέλιτσα, Μαλακάσι, Μέτσοβο, Ιωάννινα, Πρέβεζα, Κόνιτσα, Φανάρι, Άρτα, Καρπενήσι, Θεσσαλονίκη, Δράμα, Ξάνθη, Αλεξανδρούπολη, Φέρες, Διδυμότειχο, Πάτρα.

Στα 1876-77 η πόλη παρουσιάζει την εξής εικόνα από άποψη πληθυσμού: 200 Ελληνικές οικογένειες μαζί με λίγες Βουλγαρικές, 300 οικογένειες Τουρκικές, 50 Κιρκασίων Μουσουλμάνων, 150 οικογένειες τσιγγάνων Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Με το πέρασμα του χρόνου η Ελληνική Κοινότητα ενισχύεται όλο και περισσότερο και στα χρόνια 1909-1913 το Σιδηρόκαστρο αριθμεί 4700 κατοίκους από τους οποίους 3000 Τούρκοι, 1000 Έλληνες, 300 Τουρκόγυφτοι, 200 Κιρκάσιοι, 150 χριστιανοί τσιγγάνοι και 50 Βούλγαροι.