Χανιά και καραβάν σεράγια από τη Θεσσαλονίκη έως την πόλη των Σερρών και γύρω απ' αυτήν από το 1774 έως το 1913
1. «’Αμαξιτός έκ Θεσσαλονίκης εις Σέρρας»; Θεσσαλονίκη, Μονή Καλογραιών (καθολικών). Στρατιωτικός σταθμός (Λιμπέτ):50 χάνια
Ντερμέντ (σμ. ο. Δερβένι): χάνι και στρατιωτικός σταθμός Βρύση Αϊβάτ Γ κιουβέζνα (σμ. ο. Άσσηρος): «3 χάνια 150 κτηνών»
«X ά ν ι ο ν» σε απόσταση 1,5 ώρας από την Γιουβέζνα Λιγκοβάνι (σμ. ο. Ηυλούπολη): 4 χάνια, «τά 2 μεγάλα»
Λ α χ α ν ά ς: 3 χάνια«X ά ν ι ο ν»1 σε απόσταση 2 ωρών από το Λαχανά. Γέφυρα ποταμού Στρυμόνος. Γέφυρα Στρυμόνος Γενί-κιοΐ (σμ. ο. Προβατάς): 2 χάνια. Καβακλί (ομ. ο. Λευκώνας)
Σ έ ρ ρ u ι: «24 χάνια2 ών τά 15 είσί μεγάλα, χωροϋντα περί τά 2500 κτήνη, εχοντα καλά δωμάτια, άγοράν καλήν χωριζομένην τών συνοικιών καί κλείουσαν διά θυρών, έβδομαδιαίαν άγοράν έκάστην Τρίτην...»
2. α) «Ήμιονική όδός άπό Θεσσαλονίκης εις Σέρρας (διά Σοχοΰ καί Νιγρίτας, άμαξιτός μόνον μέχρι του χωρίου Λαγκαζά)» (σελ. 398-401)
Θεσσαλονίκη: 50 χάνια
Σ έ ρ ρ α ι: 24 χάνια
Ντερβέντ (σμ. ο. Δερβένι): χάνι και στρατιωτικός σταθμός Δαγκαζά (σημ. ο. Λαγκαδάς)
1. (Σ) σε κατάσταση ερείπιου
2. (Σ): 4·
α) Του Ηλιάδη (το μικρό) στην πλατεία Εμπορίου. Σώζεται μόνο η όψη προς το δρόμο.
β) Του Μπέη, στην πλατεία Εμπορίου—είσοδος από την οδό Ανατολικής Θράκης—. Σώζεται ο χώρος της αυλής και μικρό τμήμα του κτίσματος σε κατάσταση ερείπιου.
γ) Του Τράικου, στην οδό Τρωάδος αριθμός 5. Διατηρείται η στοά της εισόδου και μικρό τμήμα του κτίσματος με 3 δωμάτια. Ο υπόλοιπος χώρος της αυλής έχει διαμορφωθεί σε χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων.
δ) Το Προδρομίτικο Χάνι, δίπλα στην εκκλησία του Ιωάννη του Προδρόμου' Λειτουργεί μέχρι σήμερα και το εκμεταλλεύεται το μοναστήρι του Ιωάννη του Προδρόμου,
Μπαλάφτσα (σμ. ο. Κολχικόν): «χάνιον»
Σ ο χ ό ς: 3 χάνια1
Τσερπίτσα (σμ. ο. Τερπνή): «χάνιον»
Νιγρίτα: 6 χάνια2 και «...έβδομαδιαία άγορά έκαστο Σάββατον». Φιτόκι (σμ. ο Ανθή). Τζαμί-Μαχαλά (σμ. ο. Κουβούκλιο).
Κ α μ ί λ α: «χάνιον» β' «Διακλάδωσις έν μεγάλαις πολυομβρίαις άκολουθουμένη» (σελ. 402-403)
Νιγρίτα: 6 χάνια Δημητρίτσι: «χάνιον3 και βρύσιν». Σακάφτσια (σμ. ο. Λειβαδοχώρι). Γέφυρα Στρυμόνος.
3. «Όδοί από τού λιμένος Τσιάγιαζι εις Σέρρας»
α) «Πρώτη όδός βαίνουσα δυτικώς τής λίμνης Αχινού διά τών υπωρειών», (σελ. 404- 406).
Τσιάγιαζι: «...2 χάνια χωροΟντα 100 κτήνη ών τό εν έχει άνω καί 12 δωμάτια...»
Κροόσοβα ('Ανω και Κάτω) (σμ. ο. Κερδύλλια): «χάνιον» στα Κάτω Κρούσοβα Καστρί και Κούτσος (σμ. ο. Ευκαρπία). Μουνούχι (σμ. ο. Μαυροθάλασσα). Έ ζ ο β α (σμ. ο. Δάφνη): «χάνιον» Γιωργουλα: 2 μικρά χάνια. Φιτόκι (σμ. ο. Ανθή).
β) «Δευτέρα όδός άκολουθουμένη έν ξηρασία καί βαίνουσα παρά τήν Ν.Α. όχθην τής λίμνης ΆχινοΟ». (σελ. 406.407).
Τσιάγιαζι: «...2 χάνια...». Παλιότριο (σμ. ο. Άγιος Δημήτριος). Νιβέρο.
Αχινό: «χάνιον». Γενί-Τσιφλίκι. Γκούντελι (σμ. ο. Βαμβακούσα). Τζαμί-Μαχαλά (σμ. ο. Κουβούκλιο).
γ) «Τρίτη όδός βαίνουσα άνατολικώς τής λίμνης, βατή έν μεγίστη ξηρασία, ήτις καίτοι συντομωτέρα δέν έπιτρέπει, ενεκεν τής έλώσεως τού έδάφους, τήν εΰκολον διάβασιν εις πεζούς καί έφιππους», (σελ. 407-410).
Τσιάγιαζι: «...2 χάνια__». Γενί-Κιοΐ (σμ. ο. Αμφίπολη). Άμφίπολις. Δοξοτόπι ή Δοξαμπός (σμ. ο. Μύρκινος). Τσάνος (σμ. ο. Νέα Πέτρα). Πεθελινός.
δ) «Τετάρτη όδός βαίνουσα άνατολικώς τής λίμνης Αχινού» (σελ. 410-412).
Τσιάγιαζι: «2...χάνια...». Γενί Κιοΐ (σμ. ο. Αμφίπολη). Ίζντραβίκ ή Ζντραβίκ (σμ. ο. Δραβίσκος). Τσεπελτζέ (σμ. ο. Δήμητρα).
Θολό: «χάνιον»
1. (Σ) σε κατάσταση ερείπιου.
2. (Σ): 3
α) Του Ναλμπάντη στο τέρμα της οδού Σόλωνος. Διατηρείται η αυλή του και τμήμα του κτίσματος σε κατάσταση ερείπιου
β) Του Κόκκινη, πίσω από του Ναλμπάντη
γ) Του Τσιπούρα στην πιάτσα
Τόσο του Κόκκινη όσο και του Τσιπούρα είναι τελείως ερειπωμένα.
3. (Σ).Σαρμουσακλή (σμ. ο. Πεντάπολη): «χάνιον». Τοπόλιανη (σμ. ο. Χρυσό)
4. «'Αμαξιτός από Σερρών διά Δοβάτ-Τεπέ εις Δοϊράνην» (σελ. 419-423)
Καβακλί (σμ. ο. Λευκώνας). Καλέντρα (σμ. ο. Καλά Δένδρα).
Προσινίκι (σμ. ο. Γόνιμο).
Κ ι ο υ π ρ ί (σμ. ο. Γεφυρούδι): «2 χάνια καί φρέαρ προ του χανιού»
Μ π α ρ α κ λ ή Τ ζ ο υ μ α γ ι ά (σμ. ο. Ηράκλεια).: «πλέον των 10 μεγάλων χανίων, χωρούντων άνά 50 κτήνη καί εχοντα περί τά 20 δωμάτια. Έκαστη Παρασκευή τελείται έβδομαδιαία αγορά». Σπάτοβο. Τουχτσουλί. Τσαφερλί. Αοβάτ-Τεπέ (Κορυφή Προσκυνήσει»;).: «χάνιον». Δοϊράνη.
5. «'Αμαξιτός άπό Σερρών εις Δεμίρ Ίυσύρ» (σελ. 423-425).
Σ έ ρ ρ α ι: 24 χάνια. Καβακλί (σμ. ο. Λευκώνας). Τσιφλίκι Χριστός (σμ. ο. Χριστός). Χωρίον Κούλια.
Τσιφλίκι Καμαρότο, (σμ. ο. Καμαρωτό): «παρά τή όδώ χάνιον».
Α ά τ ρ ο β ο (σμ. ο. Χορτερό): «χάνιον» Δεμίρ Ίσοάρ (ομ. ο. Σιδηρόκαστρο): 9 χάνια... έβδομαδιαία αγορά έκαστο Σάββατο».
6. «'Ημιονική όδός άπό Σερρών εις Μελενικον» (σελ. 425-430)
Βρύση Ντερβέντι: «εύρύχωρον χάνιοι χωρούν 50 κτήνη καί εχον 15 δωμάτια».
Βέτρινα (σμ. ο. Πετρίτσι): 3 χάνια. Σκάλα Μάρκου Κράλη. Ροπέλ (σμ. ο. Ρούπελ)
Ντραγκοντίν (σμ. ο. Προμαχόνας): «2 χάνια μικρά μετά 3 δωματίων».
Μπίστριτσα: «χάνιον» Μαρεκόστενα. Ράσκοβο.
Μελενικον: «3 χάνια σ.νευ δωματίων... έβδομαδιαία αγορά».
7. «'Αμαξιτός άπό Σερρών είς άνω Τζουμαγιάν». (σελ. 430-432)
Κούλια (σμ. ο. Κούλι;).
ΧάνιονΣφετεβράτς: «νύν έρημον».
Χωρίον Σφετεβράτς:«3 χάνια μικρά, ών τά 2 εχουσι 10 δωμάτια, μικράν άγοράν καί έβδομαδιαίαν έκαστη Δευτέραν».
Κ ρ έ σ V α: «μικρόν χάνιον».
Τζουμαγιά: «χάνια έν οίς εύρίσκονται καί ϋμαξαι».
8. «Ημιονική όδός άπό Σερρών είς Νευροκόπιον». (σελ. 432-440).
Ντουτλή (σμ. ο. Ελαιώνας): 2 μικρά χάνια. Στρατιωτικός σταθμός. Στρατιωτικός σταθμός.
Xάνια Σαμοκόβια: «3 χάνια ανευ δωματίων χωροϋντα περί τά 120 κτήνη καί εχοντα βρύσεις άφθονου ΰδατος».
”Ανω Βροντου: «6 χάνια μικρά, ών 4 παρά τη όδφ». Καραούλι.
Καράκιοϊ (σμ. ο. Κατάφυτο): 4 χάνια2 ών τό εν χωρεϊ 40 κτήνη, τά δ’ άλλα άνά 10».
1 (Σ): Του Ρίζου, στην πλατεία του ζωοπά,ζαρου. Σώζεται τμήμα του κτίσματος σε κατάσταση ερείπιου.
2. (Σ): —του Σάββα Καραγκιόζογλου—.Χάνια και καραβάν σεράγια από 1774-1913 173
Λόφτσα (σμ. ο. Ακρινό). Λάλοβο. Κοπρίβλιανι (σμ. ο. Χείμμαρος).: «μικρόν χάνιον μετά παντοπωλείου».
Χάνι Τόπλιτσας: «εύρύχωρον λίαν εχει παντοπωλεϊον καί άφθονα ϋδατα».
Νευροκόπιο: «20 χάνια εύρόχωρα, άγορά, έβδομαδιαία έκάστη Δευτέρα καί έτησία κατ’ Αύγουστον».
9. «Χειμερινή ήμιονική όδός άπό Σερρών εις Νευροκόπιον». (σελ. 440-447).
Χάνια Σαμοκόβια
Κάτω Βροντου:2 μικρά χάνια.
Στάοτσιστα: 2 χάνια. Ζίρνοβο (σμ. ο. Κάτω Νευροκόπι). Βέσμα (σμ. ο. Εξοχή).
Λιμπάχβο. Κοπρίβλιανι (σμ. ο. Χείμμαρος): «μικρόν χάνιον...»
Νευροκόπο: «20 χάνια ευρύχωρα...»
10. «Ήμιονική όδός άπό Σερρών είς Δράμαν», (σελ. 444-450).
Σαρμουσακλή (σμ. ο. Πεντάπολη): «χάνιον». Πόρνα (σμ. ο. Γάζωρος).
Ζιλιάχοβα (σμ. ο. Ζίχνη): «8 χάνια... έβδομαδιαία αγορά έκάστη Πέμπτη».
Άλιστράτι (σμ. ο. Άλιστράτη): «10 χάνια... έβδομαδιαία άγορά έκάστη Παρα
σκευή». Μιναρέ Τσιφλίκι (σμ. ο. Σιταγρός).
Δ ρ ά μ α: «12 χάνια λίαν εύρύχωρα, χωρούντα άνά 100ίππους καί ισαρίθμους άνδρας...»
11. «Ήμιονική όδός άπό Σερρών διά Θολού εις Δράμαν» (σελ. 450-451).
Θολό: «χάνιον».
Ρ ά χ ο β α (σμ. ο. Μεσοράχη): «2 χάνια». Μαντίλι και Τρετενίστα (σμ. ο. Κρυοπηγή).
Άλιστράτι (σμ. ο. Άλιστράτη): «10 χάνια...»
Δ ρ ά μ α: «12 χάνια...»
Πηγή: Σ χ ι ν σ. ς Ν. Θ. (1866), T. 1 και II.
