Η ανατίναξη της Σιδηροδρομικής γέφυρας Demir Hissar (Σιδηροκάστρου) από τους Γάλλους, 1916
Ο φόβος για το ενδεχόμενο μιας βουλγαρικής προέλασης στην ανατολική Μακεδονία μέσα από την κοιλάδα του Στρυμόνα, η οποία θα έθετε σε κίνδυνο το περιχαρακωμένο στρατόπεδο της Θεσσαλονίκης, οδήγησε τον Γάλλο Αρχιστράτηγο των Συμμαχικών Δυνάμεων στο Μακεδονικό μέτωπο Maurice Sarrail (1856-1929) στην απόφαση να προχωρήσει στην ανατίναξη τόσο της μεγάλης σιδηροδρομικής γέφυρας του Σιδηροκάστρου όσο και τεσσάρων σιδηροδρομικών γεφυρών στην περιοχή μεταξύ Καλλίνδοιας (Kilindir) και Χερσόβου (Hirsova).
Με τον τρόπο αυτόν απέκλειε την δυνατότητα σιδηροδρομικής μεταφοράς προς νότον από των εχθρό βαρέων όπλων πυροβολικού. Τις ενέργειές του αυτές ο Sarrail περιγράφει με αρκετές λεπτομέρειες στα Απομνημονεύματά του.
Γράφει σχετικά ο στρατηγός Sarrail :
«Η καταστροφή της γέφυρας του Demir-ÏHissar πάνω από τον ποταμό Στρυμόνα με απασχολούσε ιδιαίτερα. Δεδομένης της φύσης της κοίτης του ποταμού, γνώριζα ότι θα απαιτείτο χρόνος εργασίας τουλάχιστον δύο ή τριών μηνών για να αποκατασταθεί αυτή η γέφυρα και, κατά συνέπεια, αχρήστευσή της ήταν επιβεβλημένη για την παρεμπόδιση της μεταφοράς του βαρέως πυροβολικού του εχθρού από την Ανατολική Μακεδονία
Αυτό το ζήτημα της πιθανής χρήσης των σιδηροδρόμων εμφανιζόταν επί πλέον και σε μιαν άλλη μορφή. Το Γενικό Στρατηγείο σε αντίθεση με τις παραπάνω οδηγίες από το Υπουργείο Εξωτερικών, με κάλεσε να λάβω μία γενικευμένη απόφαση για το θέμα των σιδηροδρομικών γεφυρών. Μου ήταν δύσκολο να παραδεχτώ ότι για ασήμαντες λεπτομέρειες με δέσμευαν, όπως ήταν συνηθισμένο, και ότι με άφηναν ελεύθερο για ενέργειες που θα μπορούσαν, ωστόσο, «να προκαλέσουν κινδύνους στρατιωτικών και διπλωματικών περιπλοκών».
Ωστόσο, δεν δίστασα, καθώς εκεί μου παρείχετο μια δυνατότητα για την ασφάλεια του περιχαρακωμένου στρατοπέδου της Θεσσαλονίκης.
Απήντησα ξεκάθαρα ότι σχεδίαζα ένα χτύπημα ισχύος στο Demir-Hissar και ότι για τη γραμμή του Μοναστηρίου, θα έπρεπε είτε να καταστραφούν οι γέφυρες είτε να επιστραφεί το σιδηροδρομικό υλικό.
Ως εκ τούτου, η επιχείρηση του Demir-Hissar πραγματοποιήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 1916. Ο αρχηγός του επιτελείου μου Delaunay με τρεις λόχους ανέλαβε την επιχείρηση. Ο στρατηγός Μοσχόπουλος, ειδοποιημένος από τους ανθρώπους του μου έστειλε έναν αξιωματικό και μου ζήτησε να αφήσω ένα γαλλικό απόσπασμα πάνω στη γέφυρα, αλλά όχι να την καταστρέψω. Ήταν μεσημέρι. Η γέφυρα είχε ανατιναχτεί στις 09.30
Όπως σημείωνα και στο ημερολόγιό μου, στις 14 [Ιανουαρίου], η επιχείρηση διεξήχθη κατ’ αυτό τον τρόπο: «Ο λόχος φύλαξης της γέφυρας ανέφερε τηλεφωνικώς στον στρατηγό διοικητή της 6ης μεραρχίας ο οποίος προσπάθησε να κερδίσει χρόνο, δήλωσε ότι βρισκόμουν σε σύσκεψη με τον στρατηγό Mahon και τον στρατηγό Μοσχόπουλο, και ότι ο τελευταίος επικοινωνούσε με την Αθήνα, κλπ. Την ίδια στιγμή οι ελληνικές δυνάμεις κατευθύνονταν προς τη γέφυρα ούτως ώστε μπροστά στην αριθμητική τους υπεροχή οι τρεις λόχοι μου να εκφοβισθούν και να αναγκαστούν να υποχωρήσουν. Ο διοικητής του επιτελείου μου Delaunay, αντιληφθείς την κατάσταση, κινήθηκε απότομα και ανατίναξε τα πάντα». Ο στρατηγός Μπαΐρας, ο διοικητής της 6ης ελληνικής μεραρχίας, μου απέστειλε ως συνήθως μία διαμαρτυρία η οποία τέθηκε στο αρχείο.
Προκειμένου να θέσω πραγματικά την σιδηροδρομική γραμμή εκτός λειτουργίας για μεγάλο χρονικό διάστημα, ανατίναξα επίσης τέσσαρες νέες γέφυρες στην περιοχή Kilindir – Hirsova».
.JPEG)
.JPEG)
Η γέφυρα μετά την ανατίναξη
Η γέφυρα μετά την ανατίναξη
Η γέφυρα μετά την ανατίναξη
Ο Ελληνικός στρατός ήταν αντίθετος με την ανατίναξη της γέφυρας ισχυριζόμενος οτι θα προστατέψει την γέφυρα όπως το είχε κάνει και στο παρελθόν.
Μετά την ανατίναξη της γέφυρας πλήθος κόσμου πέθανε από την πείνα λόγο της αποκοπής μεταφοράς τροφίμων και οι διαμαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής μας σφοδρές αν και άνευ αποτελέσματος.
Πηγές
(Général Sarrail, Mon commandement en Orient (1916-1918), Paris [1920], σσ. 94-96)
3rd Military Mapping Survey of Austria-Hungary, 41-41, απόσπασμα.
Ministère de la culture (France), Médiathèque de l’architecture et du patrimoine
