Τετάρτη 29 Μαρτίου 2023

Λέων της Αμφίπολης

Ο Λέων της Αμφίπολης σε χαρτονόμισμα των 1000 δραχμών, 1942
Τα ερείπια του μνημείου του λιονταριού στην Αμφίπολη, τα οποία εντοπίστηκαν από Έλληνες και στη συνέχεια Βρετανούς στρατιώτες κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913 και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, που ανασκάφηκαν εν μέρει από τους Έλληνες αρχαιολόγους Γεώργιο Οικονόμο και Αναστάσιο Ορλάνδο το 1913, δεν αποτελούν αντικείμενο εις βάθος έρευνα πριν από τον Ιούνιο του 1930. Εκείνη την ημερομηνία, δύο μέλη της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, ο Paul Collart και ο Pierre Devambez, στο πλαίσιο μιας επιστημονικής αποστολής στην περιοχή του Στρυμόνα και με τη βοήθεια μηχανικών της αμερικανικής εταιρείας Monks-Ulen επισκέπτονται το Θέση «Μάρμαρα», στη δυτική όχθη του ποταμού [εικ. 1-2], και δίνουν την πρώτη λεπτομερή περιγραφή των θραυσμάτων του λιονταριού και της θεμελίωσης της κοντινής βάσης, την οποία δημοσιεύουν στο Bulletin deorrespondence hellénique το 1931.
[εικ. 1]
[εικ. 2]
Το ενδιαφέρον των μηχανικών της εταιρείας Ulen Roy W. Gaussman και William J. Judge για την ανάκτηση του μνημείου προϋποθέτει τη χρηματοδότηση τετραήμερης ανασκαφής, που ανέλαβαν τον Ιούνιο του 1934 οι Γάλλοι αρχαιολόγοι των Φιλίππων. Ο Michel Feyel, σε συνεργασία με τον Henri Ducoux, αρχιτέκτονα της EFA, εντοπίζει, σχεδιάζει και φωτογραφίζει τα δέκα τετράγωνα του λιονταριού και τη βάση, τα οποία στη συνέχεια αποδίδουν στο μνημείο [εικ. 3-4]. 
[εικ. 3]
[εικ. 4]
Η αρχιτεκτονική μελέτη [εικ. 5] που το έκανε ο H. Ducoux, οδήγησε, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, σε μια πρώτη πρόταση για την αποκατάσταση του μνημείου [εικ. 6-7] για την οποία εκτιμά την ανοικοδόμηση, καθώς και την ανάπλαση του χώρου, σε 317.300 δραχμές [εικ. 8].
[εικ. 5]
[εικ. 6]
[εικ. 7]
[εικ. 8]
Ο Lincoln MacVeagh, Υπουργός των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα, ένθερμος υποστηρικτής της αναστύλωσης του μνημείου από το 1933, συνέβαλε στο έργο συγκεντρώνοντας τα απαραίτητα κεφάλαια για την υλοποίησή του. Σε καλή συμφωνία με τους Pierre Roussel και Robert Demangel, διαδοχικούς διευθυντές της EFA, παρουσίασε το έργο σε πολλά συνέδρια [εικ. 9] και κατάφερε να εισπράξει το ποσό που σχεδίαζε ο H. Ducoux. Σε επιστολή της 9ης Μαρτίου 1936 προς τον R. Demangel, ο L. MacVeagh προτείνει να πληρώσει 150.000 δραχμές για να ξεκινήσει το έργο. έχει ανοίξει λογαριασμός για το σκοπό αυτό στην Τράπεζα Αθηνών. Ενώ δύο Έλληνες γλύπτες, ο Γεώργιος Καστριώτης και ο Κωστής Παπαχριστόπουλος, προσλήφθηκαν για να μελετήσουν την αποκατάσταση του λιονταριού, η Γαλλική Σχολή ζήτησε νέα άδεια για την ανασκαφή και τη μελέτη του μνημείου [εικ. 10].
[εικ. 9]
[εικ. 10]

Εν τω μεταξύ, δύο επισκέψεις του L. MacVeagh στην EFA, συμπεριλαμβανομένης μιας με τον Αμερικανό αρχαιολόγο Oscar Broneer, επικεντρώνουν τη συζήτηση σε μια άλλη πτυχή της αποκατάστασης του λιονταριού: τις λεπτομέρειες της συνεργασίας, και οι δύο οικονομικές - σε περίπτωση που υπερβαίνει την αρχική εκτίμηση H. Ducoux – αυτός ο επιστήμονας, ανάμεσα στα γαλλικά και τα αμερικανικά σχολεία. Οι όροι που έθεσε ο R. Demangel γίνονται αποδεκτοί από τον L. MacVeagh και τον Edward Capps, τότε διευθυντή της Αμερικανικής Σχολής: το δικαίωμα να συνεχίσουν την έρευνα επί τόπου, να δημοσιεύσουν τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας και το αναστηλωμένο μνημείο παραχωρείται στους Γάλλους. οι Αμερικανοί αναλαμβάνουν την οικονομική ευθύνη για την αποκατάσταση [εικ. 11-12].
[εικ. 11]
[εικ.12]
Τον Ιούνιο του 1936 η ΕΦΑ, σε συνεργασία με την Αμερικανική Σχολή, ξανάρχισε τις εργασίες της στην Αμφίπολη. Jacques Roger [εικ. 13] και ο O. Broneer βρίσκουν περίπου είκοσι μικρά θραύσματα του λιονταριού, προσδιορίζουν τις διαστάσεις της βάσης του μνημείου, καθώς και τη θέση του λιονταριού [εικ. 14]. Αυτές οι νέες ανακαλύψεις ακυρώνουν την πρώτη υπόθεση αποκατάστασης του μνημείου, όπως υπογράμμισε ο R. Demangel στην έκθεση δραστηριοτήτων του για το έτος 1936.
[εικ. 13]
[εικ. 14]
Στο τέλος αυτής της αποστολής, οι Αμερικανοί σχεδιάζουν να ξαναχτίσουν μόνο το λιοντάρι, του οποίου η αποκατάσταση αποδεικνύεται ασφαλέστερη από αυτή ολόκληρου του μνημείου. Τους μήνες που ακολούθησαν, εν όψει της αναστύλωσης, κατασκευάστηκε επί τόπου ένα γύψινο ομοίωμα λιονταριού σε φυσικό μέγεθος από τον Ανδρέα Παναγιωτάκη, γλύπτη από το Εθνικό Μουσείο Αθηνών, που προσέλαβε ο O. Broneer. Ταυτόχρονα, με την πεποίθηση του J. Roger, που συμμερίζεται ο O. Broneer, ότι πρόκειται για ένα ηρώο σε μορφή μαυσωλείου, ο H. Ducoux προτείνει νέες ανακατασκευές του μνημείου [εικ. 15-16]. 
[εικ. 15]
[εικ. 16]
Ωστόσο, αν και κρίνοντας αυτή την προσέγγιση εύλογη, οι Γάλλοι και οι Αμερικανοί ανασκαφείς επέλεξαν μια απλούστερη, λιγότερο δαπανηρή λύση: μια βάση, στο μοντέλο της Chéronée, της οποίας ο H. Ducoux σχεδίασε δύο παραλλαγές [εικ. 17-18].
[εικ. 17]
[εικ. 18]
Είναι τελικά η δεύτερη παραλλαγή [εικ. 18], τροποποιημένο περαιτέρω κατά την αναστύλωση του μνημείου το φθινόπωρο του 1937, το οποίο διατηρείται. Ο Τύπος, γαλλικός και ελληνικός, απηχούσε αυτό το γεγονός, το οποίο οδήγησε σε έντονες συζητήσεις για την ημερομηνία και τον προορισμό του μνημείου [εικ. 19].
[εικ. 19] 
Ο J. Roger, πρώτα στα απομνημονεύματά του δεύτερου φοιτητή, μετά σε ένα άρθρο στο Hellenic Correspondence Bulletin (1939), και ο O. Broneer σε μια μονογραφία (1941) έγραψαν την τελική έκδοση του μνημείου του λιονταριού, προσφέροντας ο καθένας διαφορετική αποκατάσταση. Stella Grobel Miller, στον τόμο 27 του Αρχαιολογικόν δελτίον. Α, Μελέται.


Stella Grobel Miller στην Αμφίπολη, 1970
Ο λέων της Αμφίπολης, 1962



Φωτογραφίες από το βιβλίο του Όσκαρ Μπρονέρ (O. Broneer) 'The Lion of Amphipolis", 1941





























            Διαβάστε όλο το βιβλίο στα Αγγλικά ΕΔΩ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου