Το Πασχαλινό τροπάριο ή «Χριστός Ανέστη!»

 

Το Πασχαλινό τροπάριο ή «Χριστός Ανέστη!» (Ο Χριστός αναστήθηκε!) είναι γνωστό τροπάριο της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Χρησιμοποιείται ως φράση χαιρετισμού κατά την πασχαλινή περίοδο, δηλαδή την εορτή της Ανάστασης του Χριστού και για σαράντα ημέρες, δηλαδή μέχρι την απόδοση του Πάσχα, την Τετάρτη της παραμονής του εορτασμού της εορτής της Αναλήψεως. Θεωρείται η καρδιά του πασχαλινού μηνύματος.

Κείμενο

Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν,

θανάτῳ θάνατον πατήσας,

καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι,

ζωὴν χαρισάμενος!

Η πρώτη γραμμή είναι παράφραση από την Α' προς Κορινθίους 15:20 ( Νυνὶ δὲ Χριστὸς ἐγήγερται ἐκ νεκρῶν).. Το τροπάριο είναι τμήμα της Πασχαλινής Θείας Λειτουργίας του Βυζαντινού Τελετουργικού και ήταν σε χρήση κατά τον 5ο και 6ο αι. Η προέλευσή του είναι άγνωστη. Ο μητροπολίτης Ιλαρίων Αλφέγιεφ (2009) τοποθετεί την καταγωγή του στον 2ο αι.

Αν και ο ύμνος είναι συνοπτικός, ουσιαστικά συνοψίζει τα γεγονότα του τελευταίου τριημέρου της Μεγάλης Εβδομάδας. Κατά τη Μ. Παρασκευή θανάτῳ θάνατον πατήσας, το Μ. Σάββατο τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος και την Κυριακή του Πάσχα Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν. Αυτή είναι και η σειρά των γεγονότων όπως απεικονίζεται στα Ευαγγέλια. Αφού πρώτα ο Χριστός πάτησε τον θάνατο μέσω του δικού του θανάτου κατά τη Μεγάλη Παρασκευή, χάρισε ζωή σε όσους βρίσκονταν στους τάφους ή Άδη το Μ. Σάββατο και τέλος αναστήθηκε από τους νεκρούς την Κυριακή του Πάσχα.

Χρήση

Σύμφωνα με μαρτυρία του Τροπολογίου της Ιερουσαλήμ (ή iadgari, αρχαία υμνογραφία που απαντάται μόνο σε Γεωργιανή μετάφραση του 8ου αι.), το τροπάριο ψαλλόταν στο τέλος της Ανάστασης στη ύστερη λειτουργία του Πάσχα των Ιεροσολύμων. Βασισμένο στο Τυπικόν της Μεγάλης Εκκλησίας, το τροπάριον ήταν τμήμα της μη μοναστικής λειτουργίας στην Αγία Σοφία κατά τον 10ο αι.

Η προσφώνηση Χριστός Ανέστη και η αντιφώνηση Αληθώς ο Κύριος χρησιμοποιείται ως χαιρετισμός από την Ανάσταση του Μεγάλου Σαββάτου και για 40 μέρες μετά.