To ξεχασμένο μας ηφαίστειο, Σήτσι - Κάμεν

 

Η περιοχή του γεωθερμικού πεδίου Σιδηροκάστρου εμπίπτει μέσα στα όρια τηςπροστατευόμενης από το Ευρωπαϊκό Οικολογικό ΔίκτυοNatura2000 (ΚοινοτικήΟδηγία 92/43/ΕΟΚ) περιοχής «Λίμνη Κερκίνη-Κρούσια-Κορυφές Όρους Μπέλες- Άγκιστρο-Χαρωπό» (GR1260001), η οποία έχει χαρακτηρισθεί ως «Ειδική ΖώνηΔιατήρησης (Ε.Ζ.Δ.) (ήSpecial Areas of Conservation, SAC) με βάση το Νόμο 3937/2011«Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 60/τ.Α/31-3-2011), όπωςφαίνεται και στο χάρτη της Εικόνας 6.Επιπλέον, βρίσκεται μέσα στο χαρακτηρισμένη και οριοθετημένη Ζώνη του«Εθνικού Πάρκου Λίμνης Κερκίνης» (ΦΕΚ 98/τ.Α.Α.Π.Π./8-11-2006) και πιοσυγκεκριμένα στη Ζώνη Οικοανάπτυξης ΟΒ1, (Εικόνα 7), όπου επιτρέπονταιερευνητικές γεωτρητικές εργασίες. Αναλυτικότερα, μέσα στο Εθνικό Πάρκοοριοθετούνται οι ακόλουθες Ζώνες Προστασίας: (α) Ζώνη Απόλυτης Προστασίας τηςΦύσης (Ζώνες Α1, Α2, Α3 και Α4), (β) Ζώνη Προστασίας της Φύσης (Ζώνες Π1, Π2, Π3και Π4), (γ) περιμετρική Ζώνη Οικοανάπτυξης Α (Ζώνες ΟΑ1 και ΟΑ2) και (δ)περιμετρική Ζώνη Οικοανάπτυξης Β (Ζώνες ΟΒ1 και ΟΒ2). Σε κάθε Ζώνη ισχύουνσυγκεκριμένες ρυθμίσεις ή και απαγορεύσεις ανάλογα με την οικολογική σημασία καιευαισθησία της κάθε ζώνης (Ναζηρίδης, 2012). Η περιοχή του γεωθερμικού πεδίου Σιδηροκάστρου εντάσσεται στη Ζώνη Οικοανάπτυξης ΟΒ1, στην οποία επιτρέπονται οιγεωτρήσεις και γενικότερα σταθμοί παραγωγής ήπιων μορφών ενέργειας, σύμφωνα μετις ισχύουσες διατάξεις. Οι γεωτρήσεις ειδικότερα κρίνονται σύμφωνα με τις διατάξειςτου Ν. 1739/1987 (άρθρο 11, παρ. 4) και τη σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας Υπηρεσίας(Άρθρο 4 του ΦΕΚ 98/τ.Α.Α.Π.Π./8-11-2006)

Το γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής Θερμοπηγής Σιδηροκάστρου αποτελείται από μάρμαρα, μαρμαρυγιακούς γνεύσιους και σχιστόλιθους. Βόρεια και βορειοδυτικά του πεδίου Σιδηροκάστρου

αφθονούν ευδιάλυτα θειούχα άλατα και πολυμεταλλικά σουλφίδια, τα οποία φιλοξενούνται από τα μεταμορφωμένα και πλουτώνια πετρώματα του ορεινού όγκου Αγκίστρου - Βροντού.

Στους Τεταρτογενείς σχηματισμούς εντάσσονται τα μετα-Πλειοκαινικά ηφαιστειακά πετρώματα (ρυόλιθοι) του Σήτσι - Κάμεν, καθώς και λατυποπαγείς σχηματισμοί με τεμάχη μαρμάρων και τραβερτινικές αποθέσεις. Οι ρυόλιθοι του ηφαιστείου Σήτσι -Κάμεν συνδέονται με μια ρηξιγενή ζώνη διεύθυνσης Α-Δ. Βορειοανατολικά της Θερμοπηγής εμφανίζονται λατυποπαγείς αποθέσεις με τεμάχη μαρμάρων χωρίς στρώση, με εξάπλωση προς ανατολικά, όπου καλύπτουν μεγάλη έκταση.

Το ηφαίστειον Σήτσι - Κάμεν εις το όρος Αγκιστρον: ηλικί και σχέσις με την μεταλλογένεσις και τας θερμοπηγάς = The Sitsi - Kamen volcano on the Angistron mountain: age and relation with the metallogenesis and the hot springs

Τόμ. 7, Αρ. 1 (1966)

ΤΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΝ ΣΗΤΣΙ - ΚΑΜΕΝ ΕΙΣ ΤΟ ΟΡΟΣ ΑΓΚΙΣΤΡΟΝ

('Ηλικία καὶ σχέσις μὲ τὴν μεταλλογένεσιν καὶ τὰς θερμοπηγάς)

ΥΠΟ Γ. ΜΑΡΑΤΟΥ

Σύνοψις. Κατὰ τὸν Αύγουστον τοῦ 1966, ανεκαλύφθη νέον ἡφαίστειον εἰς τὴν λοφοσειράν Σήτσι Κάμεν, βορείως τοῦ χωρίου Χαρωπόν. Τοῦτο εὑρίσκεται ἐπὶ τῆς ζώνης ρηγμάτων, τὰ ὁποῖα διαχωρίζουν τὸ κρυσταλλοσχιστώδες τοῦ ᾿Αγκίστρου ἀπὸ τὰ πλειοκαινικά ιζήματα τῆς λεκάνης τῶν Σερρών. Ο ουόλιθος τοῦ ἡφαι στείου τούτου ἔχει ἡλικίαν μεταπλειοκαινικήν - παλαιοτεταρτογενῆ, ἀνῆλθε δὲ εἰς τὴν ἐπιφάνειαν διὰ πολλῶν διόδων προσφερομένων ἀπὸ τὴν προαναφερθεῖσαν ζώνην ρηγμάτων. Τὰ ἴδια ρήγματα ἔδωσαν διέξοδον εἰς τὰ ὕδατα τῶν θερμοπηγών Σιδηροκάστρου καὶ ᾿Αγκίστρου, αἱ ὁποῖαι οὕτω ἐμφανίζονται συνδεδεμέναι γενε τικῶς μὲ τὴν μεταπλειοκαινικήν ηφαιστειότητα. Συμπεραίνεται ἐπίσης ὅτι ἡ ὑδρο- θερμική μεταλλοφορία, τοῦ ὄρους "Αγκιστρον συνδέεται γενετικῶς μὲ τὴν νεωτέ σαν ηφαιστειότητα, ἄλλωστε εἰς τὴν μετ᾿ αὐτῆς γενετικήν σύνδεσιν καταλήγουν ὅλαι αἱ πρόσφατοι μελέται, αἱ ἀφορῶσαι τὴν εἰς μικτά θειούχα υδροθερμικήν μεταλλοφορίαν τῆς Βορείου Ελλάδος γενικῶς.

Abstract. During the month of August 1966 a new volcano was disco- vered on the Sitsi - Kamen hills north of the Charopon village. This volcano is situated on the faults zone which is separating the crystalline rocks of the Angistron mountain from the pliocene sediments of the Serres basin. The rhyolith of this volcano is post - pliocene - old - quaternary in age, and has extruded through many passages offered by the above mentioned faults zone. The same faults have given passage to the water of the Siderokastron and Angistron hot springs, which so appears genetically related to the post pliocene volcanism. It is also to be concluded that the hydrothermal mineralization of the Angistron mountain is genetically related to the younger volcanism. On the other hand, all the recent geological studies dealing with the P.B.G. hydrothermal mineralization reach the same conclu- sion for the whole Northern Greece.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Κατὰ τὴν ἀπὸ τριετίας ἀρξαμένην κοιτασματολογικὴν ἀναγνώρισιν τῆς παραμεθορίου (ἐν τῷ πλαισίῳ τοῦ εὐρυτέρου προγράμματος τοῦ Ι.Γ.Ε.Υ., τοῦ ἀφορῶντος τὴν ἀξιοποίησιν τοῦ ὀρυκτού πλούτου), εἶχεν ὑπογραμμισθῆ

G. MAKATOS: The Sitsi - Kanen Volcano on the Angistron mountain. Age and relation with the metallogenesis and the hot springs. Ανεκοινώθη κατὰ τὴν δημοσίαν συνεδρίαν ἐπιστημονικῶν ἀνακοινώσεων τῆς 16ης Δεκεμβρίου 1966.

Ψηφιακή Βιβλιοθήκη "Θεόφραστος" - Τμήμα Γεωλογίας. Α.Π.Θ.

Η σημασία και βορείως τῶν Σερρῶν ἔφους Αγκιστρων, τόσον από κατα ηματολογικής απόψεως ὅσον καὶ ἀπὸ ἀπόψεως γενικοτέρας γεωλογικό Ενδιαφέροντος.

Κατὰ τὸ παρελθὸν θέρος ήρχισεν ή λεπτομερεστέρα μελέτη του Ερεικού τούτου συγκροτήματος αποσκοπούσα κυρίως εἰς τὴν πλήρη έρευνας και Αξιολόγησιν τῶν ἐκεῖ κοιτασμάτων. Το πρώτον στάδιον της εργασίας αὐτῆς ἀπετέλεσεν ή γενολογική χαρτογράφησης, από κλίμακα 1:50.000), ἀπὸ τῶν δυτικών προσβάσεων του Αλή Μπουτούς μέχρι της κοίτης του Στρυμόνος, Η δαιτία διαχωρίζει το Αγκίστρον ἀπὸ τὸ Μπέλλας,

Διαρκούσης της χαρτογραφήσεως καὶ συγκεκριμένος την 10ην Αύγου στου του 1960, απεκαλύφθη, δικό του γράφοντος ἐμὸς ἐφαιστείων εἰς τὰς

3000000

νοτίους κλιτές του Αγκίστρου και βορείως του χωρίου Χαρωπός τῆς παρ Χίος Συντικής (ελκών 11. Η ενώ και προαιστίνου καὶ τῶν κόρφων κατοι λαμβανομένης έκτασης φθάνει τα 2,5 καὶ ἀποτελοῦσα σχετὴν σχετικώς και Επιμήκη λωρίδα με κατεύθηκαν του μεγάλου εξονός της Α-3 περίπου Το μήκος της λωρίδας ταύτης είναι 4,5 και το πλάτος της δὲ τεραίνεται από 250 μ. μέχρι 1.500 μ. (ελκών 2). Το κέντρον τῆς ἠφαιστειακές δραστη φιότητος διήρξεν ή κορυφή Σήμες Κόμης, όρους στη μάνα μήκος 20122 11, γνωστό πλάτος 11 Μ με πολυαρίθμους κρατήρας ἐπ' αὐτῆς. Κρατήρας όμως παρατηρήθηκαν καὶ εἰς τὴν κορυφής σκολιάρια Όψους 650 μ. Α. Ο. (γιατρ. μήκος 20121143, γεωγρ. πλάτος 111101245), καθώς και κές της αγωγής Πρόνα της άδομάδας έγινες μήκος 2012, γεωγρ. αλάτος 41' 11-82) και Μήλου - Κοπές ύψους 400 μ. Α. Β. 

μήκος 2322 6', γεωγρ. πλάτος 41°17′ 24”). Τὸ ὅλον ἡφαιστειακὸν συγκρότημα, ἀποτελεῖται κυρίως ἀπὸ τόφφους καὶ βολίδας, ἡ λάβα δὲ εἶναι σπανιωτέρα. Επρόκειτο προφανῶς περὶ βιαίων ἐκρήξεων. Τὸ ἡφαίστειον Σήτσι Κάμεν, ὅπως διὰ συντομίαν θὰ ἀποκαλεῖται εἰς

τὸ ἑξῆς τὸ ὅλον ἡφαιστειακὸν συγκρότημα, εὑρίσκεται τοποθετημένον ἀκρι

βῶς εἰς τὴν διαχωριστικὴν γραμμὴν μεταξὺ τῶν κρυσταλλοσχιστωδῶν πε-

τρωμάτων τοῦ ὄρους ῎Αγκιστρον καὶ τῶν νεογενῶν ἱζημάτων τῆς λεκάνης

Σερρῶν. Εἶναι δηλαδὴ ἀνατολικῶς τῆς κοίτης τοῦ Στρυμόνος. Ολίγον

χαμηλότερα τοῦ ἡφαιστείου εὑρίσκονται αἱ θερμοπηγαὶ Σιδηροκάστρου. Εἰς ἀπόστασιν 35 χιλιομέτρων ἐπ᾿ εὐθείας Ν. ΝΔ. τοῦ Σήτσι Κάμεν εὑρίσκεται παρὰ τὸ χωρίον Στρυμονικὸν τὸ πρὸ διετίας ἀνακαλυφθὲν ἡφαί- στειον ρυολίθου τοῦ λόφου Μαγγίνα (3). Τὸ ἡφαίστειον τοῦτο μεταπλειο- καινικῆς - παλαιοτεταρτογενοῦς ἡλικίας, εὑρίσκεται εἰς τὰς ἀνατολικὰς προσ- βάσεις τῶν Κρουσίων δυτικῶς τοῦ Στρυμόνος καὶ ἐκεῖθεν τοῦ δυτικοῦ ἄκρου τῆς πεδιάδος τῶν Σερρῶν (εἰκὼν 1). Πολλά κοινά χαρακτηριστικὰ ὑπάρχουν, ὡς ἐν συνεχείᾳ ἐκτίθεται, μεταξὺ τοῦ ἡφαιστείου Στρυμονικού καὶ ἐκείνου τοῦ Σήτσι Κάμεν. Μεταξὺ τῶν δύο ἡφαιστείων μεσολαβεῖ τὸ τεκτονικὸν βύθισμα, τὸ ἐκτεινόμενον μεταξὺ ᾿Αγκίστρου, Μπέλλες καὶ Κρου σίων, τὸ καλυπτόμενον ἀπὸ πλειοκαινικὰ ἱζήματα καὶ τεταρτογενεῖς προσ- χώσεις καὶ διαρρεόμενον ὑπὸ τοῦ Στρυμόνος. Τὸ ἡφαίστειον Στρυμονικού εὑρίσκεται εἰς τὸ δυτικὸν ὅριον τοῦ βυθίσματος, ἐνῷ ἐκεῖνο τοῦ Σήτσι Κάμεν εἰς τὸ ἀνατολικόν.

Γεωλογικὸν καὶ τεκτονικὸν πλαίσιον

Τὰ κρυσταλλοσχιστώδη τοῦ ᾿Αγκίστρου, συνίστανται ἀπὸ ὀρθογνευ- σίους, μαρμαρυγιακούς σχιστολίθους, ἀμφιβολιτικοὺς σχιστολίθους καὶ μάρτ μαρα. Οἱ ὀρθογνεύσιοι καὶ τὰ ἁδρόκοκκα μάρμαρα ἀποτελοῦν ἀντιστοίχως τὸν κατώτερον καὶ τὸν ἀνώτερον στρωματογραφικὸν ὁρίζοντα, ἐνῷ οἱ μαρμαρυγιακοί σχιστόλιθοι, οἱ ἀμφιβολιτικοὶ καὶ τὰ λεπτόκοκκα μάρμαρα εἰς ἐναλλαγὰς μεταξύ των, ἀποτελοῦν τὸν μεσαῖον ὁρίζοντα τοῦ κρυσταλ λοσχιστώδους τοῦ ᾿Αγκίστρου.

Ἐν τῷ συνόλῳ των τὰ στρώματα ταῦτα, ἐν ὁμοφωνία μεταξύ των, εἶναι πτυχωμένα μὲ ἄξονα πτυχώσεως προσανατολισμένον σταθερῶς ΒΑ.Α - ΝΔ.Δ ἕως Α - Δ. Τὰ ρήγματα καὶ αἱ κατατμήσεις κατευθύνονται ἀφ᾽ ἑνὸς Α - Δ ἕως Β 75° Α καὶ ἀφ' ἑτέρου Β-Ν ἕως Β 20° Δ. Αὐτὴν τὴν δευτέραν γραμμὴν διαρρήξεως ἀκολουθεῖ συνήθως τὸ μετάλλευμα (εἰκὼν 3) καὶ ὁ ἀπλίτης, ὁ ὁποῖος δημιουργεῖ φλέβας, ὡς ἀποφύσεις τόσον τοῦ νεωστὶ ἐντο- πισθέντος (θέρος 1966) γρανίτου τοῦ Κρασοχωρίου, ὅσον καὶ ἐκείνου τοῦ ᾿Αχλαδοχωρίου - Αλή Μπαμπᾶ. Ἐκ τῆς μεταξύ των συγκρίσεως εἰς περιο- χὰς τοῦ οριακή ή βραστηρα ετουτο προσεφέροντο προς παρατήρησιν, διεπι- Θεόφραστος Τμήμα Γεωλογίας. στώθη, ὅτι νεωτέρα γραμμὴ διαρρήξεως εἶναι ἡ Α Δ κατευθυνομένη. Τοῦτο

διεπιστώθη παρὰ τὸ Κρασοχώριον, ὅπου ἡ κατάτμησις αὕτη δημιουργεῖ μετατόπισιν τῶν Β-Ν περίπου κατευθυνομένων φλεβῶν τοῦ ἀπλίτου. Ἐν τούτοις εἶναι βέβαιον ὅτι αἱ ἴδιαι γραμμαὶ διαρρήξεως ἐπανελειτούργησαν πλειστάκις.

Τὸ ὄρος ῎Αγκιστρον ἐν τῷ συνόλῳ του ἀποτελεῖ σύνθετον ἀντίκλινον, τοῦ ὁποίου διατηρεῖται ὁ πυρήν, ἐνῶ τὰ μεγαλύτερα τμήματα τῶν πτερύ-

B"Αγκιστρον,20°100Κίρκη 10°75° 80°175ο Άγκιστρον Που το κερασιά 85°Θέρμαι ΞάνθηςN

Εικ. 3 Κύριαι διευθύνσεις μεταλλοφόρων ρηγμάτων εἰς τὴν περιοχήν μεταξύ "Εβρου - Αξιού.

γων του ἔχουν συνεπεία διαρρήξεως καταβυθισθῆ ὑπὸ τὰς νεογενεῖς ἀποθέ- σεις τῆς λεκάνης Σερρών - Σιδηροκάστρου πρὸς Ν ἢ τῆς λεκάνης Ρούπελ - Προμαχῶνος - Κούλας - Κρασοχωρίου πρὸς Β. Ἡ τελευταία αὐτὴ λεκάνη ἔχει τὴν μεγαλυτέραν της ἀνάπτυξιν ἐντὸς Βουλγαρικοῦ ἐδάφους, τὰ ἱζή- ματά της δὲ χαρακτηρίζονται ὡς πλειοκαινικὰ εἰς τὸν γεωλογικὸν χάρτην τῆς Βουλγαρίας (2).

Τὰ δευτερεύοντα σύγκλινα καὶ ἀντίκλινα, τὰ ὁποῖα συνιστοῦν τὸ σύν- θετον ἀντίκλινον τοῦ ᾿Αγκίστρου, ἔχουν ὑποστῆ διάρρηξιν ἀπὸ ἐπιμήκη ρήγματα ἀκολουθοῦντα τὸν ἄξονα τῶν πτυχῶν (περίπου Α - Δ). Τὰ προξε νήσαντα τὴν καταβύθισιν τῶν πτερύγων τοῦ ἀντικλίνου ρήγματα εἶναι καὶ αὐτὰ ἐπιμήκη, τῆς ἰδίας ὡς ἄνω κατευθύνσεως. Αντιθέτως ἡ πρὸς δυσμὰς προέκτασις τοῦ ᾿Αγκίστρου διακόπτεται ἀποτόμως ἀπὸ ἐγκάρσιον ρήγμα κατευθυνόμενον περσική Βιβλιοθήκη φρατα ένα γεωλογία του ἀπὸ τὸ

Μπέλλες. Η στενὴ καὶ ἐπιμήκης καταβύθισις, ἡ ὑπὸ τοῦ ρήγματος τούτου δημιουργουμένη μεταξὺ τῶν δύο ὡς ἄνω ὀρέων, διελαύνεται ἀπὸ τὴν κοίτην τοῦ Στρυμόνος καὶ ἔχει καλυφθῆ ἀπὸ προσχώσεις.

Ὡς ἐσκιαγραφήθη, τὸ ᾿Αγκιστρον ἀποτελεῖ ἐπίμηκες horst, περιβαλ λόμενον ἐκ τῶν τριῶν πλευρῶν του, ἀπὸ νεογενῆ ἱζήματα καὶ προσχώσεις. Ἐξαίρεσιν ἀποτελεῖ ἡ ἀνατολικὴ πλευρά του, ὅπου τα κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα, δι᾿ ἐνδιαμέσων ραχῶν καὶ αὐχένων, συνδέονται πρὸς ἐκεῖνα τοῦ ὄρους ᾿Αλῆ - Μπουτους. Δηλαδή, κατὰ τὸ Πλειόκαινον, ὅτε ἀπετίθεντο τὰ λιμναῖα ἢ ἐν μέρει θαλάσσια ἱζήματα τῶν προμνησθεισῶν νεογενῶν λεκανῶν, τὸ Αγκιστρον ἀπετέλει ἐπιμήκη χερσόνησον κατευθυνομένην ΒΑ.Α - ΝΔ.Δ καὶ συνδεομένην διὰ στενοῦ ἰσθμοῦ πρὸς τὸν κύριον κορμὸν τῆς τότε χέρσου τοῦ ᾿Αλῆ Μπουτούς.

Τὰ πετρώματα τοῦ ᾿Αγκίστρου λόγῳ τῆς προχωρημένης μεταμορφώ- σεώς των, δὲν παρέχουν τὴν εὐκαιρίαν ἀνευρέσεως ἀπολιθωμάτων, διὰ τὸν ἀκριβῆ καθορισμὸν τῆς ἡλικίας των. Οπωσδήποτε ὅμως ἀνήκουν καὶ αὐτὰ εἰς τὴν κρυσταλλοσχιστώδη μάζαν τῆς Ροδόπης, τῆς ὁποίας ὁ ἀνώτερος φυλλιτικὸς ὁρίζων (ὡς εἰς ἄλλας ἀνακοινώσεις ἐδείχθη) ἔχει ἡλικίαν ἀπὸ τοῦ Τριαδικοῦ μέχρι τοῦ Κάτω Κρητιδικού (4, 5, 6).

Ἡ ὑποκειμένη τοῦ φυλλιτικοῦ ὁρίζοντος σειρὰ τοῦ κρυσταλλοσχιστώ- δους τῆς Ροδόπης, ἔχει κατόπιν τῶν ἀνωτέρω, ἡλικίαν περμικὴν ἢ καὶ πα- λαιοτέραν. Επομένως καὶ τὰ κρυσταλλο σχιστώδη τοῦ ᾿Αγκίστρου ἀνήκοντα εἰς ὁρίζοντα ὑποκείμενον τῶν φυλλιτῶν ἔχουν ἡλικίαν, ἐμμέσως συμπεραι νομένην παλαιοζωϊκὴν γενικῶς. Ἡ πτύχωσις καὶ διάρρηξίς των λοιπόν, ὀφείλεται τουλάχιστον εἰς τὰς Ερκυνίους πτυχώσεις, ἂν μὴ καὶ εἰς τὰς Καληδονίους.

Ἑκατέρωθεν τοῦ ᾿Αγκίστρου, τόσον πρὸς Β, ὅσον καὶ πρὸς Ν, συναν- τῶνται νεογενῆ ἱζήματα. Ὅσον ἀφορᾶ ἐκεῖνα τῆς λεκάνης Ρούπελ - Κρασο- χωρίου, τῆς ἀνοικτῆς πρὸς Βουλγαρίαν (τουλάχιστον κατὰ τὸ ἐπὶ ἑλληνικοῦ ἐδάφους τμῆμα των), συνίστανται ἀπὸ ἐναλλαγὴν ψαμμιτῶν καὶ κροκαλο- παγῶν. Εἶναι λιμναίας ἢ ὑφαλμύρου φάσεως καὶ κατὰ τὸν χαρακτηρισμὸν τοῦ γεωλογικοῦ χάρτου τῆς Βουλγαρίας, πλειοκαινικῆς ἡλικίας (2). Ἐξ ἄλ- λου τὰ ἱζήματα τῆς λεκάνης Σερρῶν - Σιδηροκάστρου, συμφώνως πρὸς πα- λαιοτέραν μελέτην (12), εἶναι ἐπίσης πλειοκαινικῆς ἡλικίας, συνίστανται ἀπὸ ἐναλλαγὴν κροκαλοπαγῶν, ψαμμιτῶν, ἀργίλλων, μαργῶν καὶ μαργαϊκῶν ἀσβεστολίθων, εἶναι δὲ λιμναίας καὶ ἐν μέρει θαλασσίας φάσεως, μὲ περιω- ρισμένην ἀνάπτυξιν ὑφαλμύρου τοιαύτης, μεταξὺ τῶν δύο.

Τὰ πλειοκαινικὰ ἱζήματα ἀμφοτέρων τῶν πλευρῶν τοῦ ᾿Αγκίστρου, καλύπτονται κατὰ τόπους, ἀπὸ διλλουβιακὰς ἀποθέσεις καὶ ἀλλουβιακὰς προσχώσεις.

Ἐκ τῆς προηγηθείσης λίαν συνοπτικῆς ἀναλύσεως προκύπτει ὅτι μόνον

κατὰ τὸ πλάκα αλογα τη μητέρα τογένεσις, επομένως

Ψηφιακή Θεοφ διαπιστοῦται ἕνα τεράστιον κενὸν ἀπὸ τοῦ Παλαιοζωϊκοῦ μέχρι τοῦ Πλειο-

καίνου. Ἐν τούτοις αἱ νεώτεραι γραμμαὶ διαρρήξεως αἱ συνδεδεμέναι μὲ τὰς ἀλπικὰς πλέον πτυχώσεις, συμπίπτουν μὲ τὰς παλαιάς, ὡς πρὸς τὴν κατεύθυνσιν. Τὰ μεγάλα ἐπιμήκη ρήγματα, τὰ ἐντὸς τῶν πλειοκαινικῶν ἱζημάτων παρατηρούμενα, κατευθύνονται ἐπίσης Α.Δ περίπου, ἐνῶ τὰ ἐγκάρσια σχεδὸν Β - Ν, ἀκριβῶς ὡς καὶ τὰ ἀντίστοιχα τῶν μεταμορφωμένων παλαιοζωϊκῶν στρωμάτων. Επομένως αἱ ἀπὸ τῶν Ερκυνίων πτυχώσεων γραμμαὶ διαρρήξεως ἐπανελειτούργησαν κατὰ τὸ Πλειόκαινον καὶ μετὰ τὸ Πλειόκαινον. Τὰς βασικὰς ταύτας τεκτονικὰς γραμμὰς ἀκολουθοῦν αἱ γρα- νιτικαὶ ἀποφύσεις, καθὼς καὶ ἡ εἰς τὴν περιοχὴν ᾿Αγκίστρου ἐκδηλουμένη μεταλλοφορία. Μάλιστα καὶ ἄλλων περιοχῶν τῆς Β. Ελλάδος, ἡ τεκτονικὸν ἔλεγχον ἀκολουθοῦσα μεταλλογένεσις, ἀκολουθεῖ περίπου τὰς ἰδίας τεκτο- νικὰς γραμμὰς (εἰκὼν 3).

Τὸ ἡφαίστειον Σήτσι - Κάμεν ἀκολουθεῖ ὡς προανεφέρθη τὴν διαχωρι στικὴν γραμμὴν μεταξὺ κρυσταλλο σχιστωδῶν τοῦ ᾿Αγκίστρου καὶ νεογενῶν ἱζημάτων τῆς λεκάνης Σερρῶν. Δηλαδὴ εἶναι ἀκριβῶς ἐντοπισμένον ἐπὶ τῆς δέσμης ρηγμάτων, τῆς κατευθυνομένης Α-Δ περίπου καὶ διαχωριζούσης τοὺς δύο σχηματισμούς. Εἰς τὴν πρὸς δυσμὰς προέκτασιν τῆς ἰδίας ζώνης ρηγμάτων κεῖνται αἱ θερμοπηγαὶ Σιδηροκάστρου. Ἐπὶ τῆς ἀντιστοίχου ζώνης ρηγμάτων τῆς διαχωριζούσης τὰ κρυσταλλοσχιστώδη τοῦ ᾿Αγκίστρου ἀπὸ τὰ νεογενῆ ἱζήματα τῆς λεκάνης Ρούπελ - Κρασοχωρίου, κεῖνται αἱ θερ- μοπηγαὶ τοῦ χωρίου Αγκιστρον. Προφανῶς ἡ ὡς ἄνω τοποθέτησις δὲν εἶναι τυχαία, ἀλλ᾽ ἐπὶ τοῦ σημείου τούτου θὰ ἐπανέλθωμεν.

Ὁ ρυόλιθος τοῦ Σήτσι - Κάμεν

Τὸ ὅριον μεταξὺ νεογενῶν τῆς λεκάνης Σερρῶν καὶ κρυσταλλοσχιστωδῶν τοῦ ᾿Αγκίστρου ἀκολουθοῦν πάντοτε τὴν ΒΑ. Α - ΝΔ. Δ κατευθυνομένην ζώ- την ρηγμάτων βαίνει ἀνερχόμενον ἐκ Δ πρὸς ἡ ἐπὶ τῆς κλιτύος τοῦ ὄρους καὶ ἀφοῦ φθάσῃ τὴν ἰσοϋψῆ τῶν 500 μέτρων κινεῖται πλέον μέχρι τῶν προσβά σεων τοῦ ᾿Αλῆ - Μπουτούς μεταξὺ τῶν ἰσοϋψῶν 500 καὶ 540 μ. ὑ. θ. Εἰς τὴν περιοχὴν τοῦ ἡφαιστείου δημιουργεῖται μία σειρά κορυφῶν (Τσόνα, Μήλου Κοπέν, Σήτσι Κάμεν, Μπουρούνι καὶ πολλαὶ ἄλλαι ἀνώνυμοι), αἱ ὁποῖαι εἶναι ὀξύληκτοι καὶ μὲ τονισμένον ἀνάγλυφον ἐν συγκρίσει μὲ τὴν «μαλα κὴν» μορφολογίαν τῆς ἀμέσως γειτονικῆς περιοχῆς των, τῆς καταλαμβανο- μένης ὑπὸ νεογενῶν ἢ μεταμορφωμένων πετρωμάτων. Η τοποθέτησις τῶν κορυφῶν αὐτῶν ἐπὶ μιᾶς γραμμής περίπου Α - Δ δημιουργεῖ εἰς τὴν τὴν περιοχὴν τοῦ Σήτσι - Κάμεν ἀπότομον ἀνύψωσιν τῆς κλιτύος ἐπὶ μή- κους 4,5 και περίπου, ὅσον εἶναι καὶ τὸ μῆκος τῆς ἐμφανίσεως τοῦ ἡφαι στίτου.

Ὄπισθεν τῆς γραμμῆς τῶν κορυφῶν τούτων, δηλ. πρὸς Β., πρὸς τὴν κατεύθυνσιν τῆς κυριακή Βιβλιοθήκια ρεστος Αεεωλογίας ο γείται ἐπι·

μήκης λωρὶς ὁμαλῆς καὶ χαμηλοτέρας τῶν ραχῶν μορφολογίας, ἡ ὁποία καταλαμβάνεται ἐπίσης ἐξ ὁλοκλήρου ὑπὸ ἡφαιστίτου. Τὸ πλάτος τῆς λωρί δος αὐτῆς κυμαίνεται ἀπὸ 300 μέχρι 1.500 μ. Ἐν συνεχείᾳ τὸ ὄρος ἀνυ ψοῦται πρὸς Β. μὲ τὴν συνήθη ὁμαλήν του μορφολογίαν, καταλαμβανό- μενον ὑπὸ μεταμορφωμένων πετρωμάτων. Ἡ εἰκὼν δηλ. τὴν ὁποίαν παρου- σιάζει ἡ μορφολογία εἰς τὴν περιοχὴν τοῦ ἡφαιστείου, δύναται νὰ συγκριθῇ μὲ ἐπίμηκες, ἀποτόμως ἀνυψούμενον «σκαλοπάτι», ἀκολουθούμενον ἀπὸ ἐπίσης ἐπίμηκες καὶ ἀνώμαλον «κεφαλόσκαλο». Βορείως τοῦ ἡφαιστειακοῦ σχηματισμοῦ ἐξαπλοῦται τὸ κρυσταλλο σχιστῶδες, ἐνῷ νοτίως αὐτοῦ τὰ πλειοκαινικὰ ἱζήματα. Αἱ ὑπὸ ἡφαιστίτου καταλαμβανόμεναι κορυφαὶ Τσόνα καὶ Μήλου Κοπέν, διασχίζουν τὰ νεογενῆ καὶ ἀναδύονται ὑπὲρ ταῦτα, πανταχόθεν περιβαλλόμεναι ὑπὸ τούτων, χωρὶς ἐμφανῆ εἰς τὴν ἐπιφάνειαν σύνδεσιν μὲ τὸν κύριον ἡφαιστειακὸν ὄγκον, ἐκ τοῦ ὁποίου ἄλλωστε ἀπέ- χουν ὀλίγας ἑκατοντάδας μέτρων (εἰκὼν 2).

Γενικῶς αἱ νότιαι κλιτῶς τῶν ἡφαιστειακῶν κορυφῶν εἶναι ἀπότομοι, ἀναδυόμεναι σχεδόν κατακορύφως ὑπὲρ τὰ νεογενῆ. Ταῦτα πλησίον τῆς ἐπαφῆς εἶναι ἀνορθωμένα καὶ κλίνουν, προς Ν., ἐνῶ ὀλίγον χαμηλότερα (μακρύτερα τῆς ἐπαφῆς) κλίνουν πρὸς Β. καὶ μὲ ἡπιωτέραν κλίσιν. Πέραν τούτου, ὅλα τὰ ἀργιλικὰ συστατικὰ τοῦ κροκαλοπαγοῦς τοῦ νεογενοῦς ἢ τῶν ψαμμιτῶν, ἔχουν ἐρυθροκάστανον χρῶμα, αἱ δὲ ἄργιλλοι ἔχουν τελείως ἐρυθροποιηθῆ, καὶ τοῦτο ἐπὶ μιᾶς λωρίδος, πλάτους 50 έως 200 μ., ἡ ὁποία ἐκ δυσμῶν πρὸς ἀνατολὰς παρακολουθεῖ τὴν ἐπαφὴν τῶν ἡφαιστιτῶν, πρὸς τὰ νεογενῆ, ἐπὶ μήκους πέραν τῶν 3 km. Ολόκληρος ἡ ἐρυθρίζουσα αὐτὴ περιοχὴ ἀναφέρεται εἰς τὸν ἐπιτελικὸν χάρτην ὑπὸ τὸ ὄνομα «Κερα μηδαριά», μὲ τὴν ἰδίαν δὲ ἐπωνυμίαν εἶναι γνωστὴ εἰς τοὺς ἐντοπίους. Προφανῶς ἡ μεταβολὴ αὐτὴ ἐπῆλθεν ἐκ τῆς θερμικῆς ἐπιδράσεως τοῦ ἡφαι- στειακοῦ μάγματος, ἐπὶ τῶν περιβαλλόντων τοῦτο πετρωμάτων, κατὰ τὴν στιγμὴν τῆς ἀνεξόδου του.

Εἰς τὴν γειτονίαν τοῦ ἡφαιστίτου τῆς ἀπομονωμένης ἐντὸς τῶν νεο- γενῶν κορυφῆς Μήλου Κοπέν, ἔχουν ἐρυθροποιηθῆ καὶ τεμάχια σχιστο- λίθου, τὰ ὁποῖα συμμετέχουν ὡς συστατικὰ εἰς τὸ κροκαλοπαγὲς τῶν νεογενῶν.

Ολίγον νοτιώτερον τῆς ἀποτόμου κλιτύος τοῦ ἡφαιστειακού κέντρου Σήτσι Κάμεν καὶ μεταξὺ τῶν ἰσοϋψῶν τῶν 500 μ. και 600 μ., ἡ ἐπαφὴ τῶν νεογενῶν μὲ τὸ κύριον σῶμα τοῦ ἡφαιστίτου καλύπτεται ἀπὸ μίαν θάλασσαν βολίδων καὶ ἡφαιστειακῶν ἀναβλημάτων. Εἰς τὴν ἀρχὴν εἶναι ὀγκώδεις με διάμετρον 1 - 2 μ., ἐν συνεχείᾳ δὲ ἀκολουθοῦν βολίδες διαμέ- τρου 0,20 - 0,40 μ. Ἐντὸς τῆς περιοχῆς τῶν μικροτέρων βολίδων παρατη- ροῦνται κοιλώματα μορφῆς ἀνεστραμμένου κώνου, τὴν κορυφὴν τοῦ ὁποίου εἰς τὸ κάτω μέρος καταλαμβάνει υπερμεγέθης βολὶς διαμέτρου 2-3 μ. Προ- φανῶς σηματα βιβλια τα βελάδες ξεσφάγιδα νεα θηρίας κατὰ τὰ τελευταῖα στά- δια τοῦ ἡφαιστειακοῦ παροξυσμοῦ καὶ ἐδημιούργησαν κατὰ τὴν πτῶσιν των

τὰ μὲ μορφὴν ἀνεστραμμένου κώνου κοιλώματα ἐντὸς τῆς περιοχῆς τῶν μικροτέρων βολίδων. Η διατήρησις τῶν κοιλωμάτων τούτων, καθὼς καὶ τὰ θερμικὰ φαινόμενα τὰ παρατηρηθέντα κατὰ μῆκος τῆς ἐπαφῆς πρὸς τὰ νεο- γενῆ, μαρτυροῦν περὶ τῆς προσφάτου σχετικῶς ἡλικίας τῆς ἡφαιστειακῆς ἐκρήξεως. Ἐξ ἄλλου θεμελιώδη σημασίαν ἔχει, διὰ τὰ πρὸς τὴν κατεύθυνσιν αὐτὴν συμπεράσματα, ἡ παρατήρησις ὅτι οὐδαμοῦ ἐντὸς τῶν πλειοκαινικῶν κροκαλοπαγῶν (εἴτε τῆς βάσεως εἴτε ἐνδιαμέσων) παρετηρήθησαν κροκάλαι ἡφαιστίτου ἢ τόφφων. Επομένως ἡ ἔκρηξις ἔλαβε χώραν μετὰ τὴν ἀπόθεσιν τῶν πλειοκαινικῶν ἱζημάτων, τὰ στρώματα τῶν ὁποίων ἀνώρθωσεν καὶ ἐπροκάλεσεν ἐπ᾿ αὐτῶν τὰ μόλις περιγραφέντα θερμικὰ φαινόμενα κατὰ μῆκος τῆς ἐκ διεισδύσεως ἐπαφῆς.

Χαρακτηριστικὸν τοῦ ἡφαιστειακοῦ συγκροτήματος Σήτσι Κάμεν εἶναι ὁ μεγάλος ἀριθμὸς τῶν παρατηρουμένων κρατήρων. Κατὰ μῆκος τῆς ἡφαι- στειακῆς λωρίδος, ἐπὶ τῶν ὀξυλήκτων κορυφῶν ἢ εἰς τὰ κλιτύς τούτων, ἐμετρήθησαν 25 κρατῆρες διαμέτρου μικροτέρας τῶν 8 μ. Εἰς τὸν ἀριθμὸν τούτων δὲν συμπεριλαμβάνονται οἱ δύο κρατῆρες τῆς ἀπομονωμένης κορυ- φῆς Τσόνα, καθὼς καὶ ἐκεῖνος τῆς ἐπίσης ἀπομονωμένης κορυφῆς Μήλου Κοπέν. Μεταξὺ τῶν κορυφῶν Σήτσι Κάμεν καὶ Μπουρούνι καὶ πλησιέστερα πρὸς τὴν δευτέραν δημιουργεῖται σχεδὸν ἰδανικῶς κυκλικὴ καλδέρα, μὲ διαμέτρους 61 μ. κατὰ τὴν κατεύθυνσιν Α. Δ. καὶ 62 μ. κατὰ τὴν κατεύ θυνσιν Β-Ν. Τὸ πραγματικόν βάθος της δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἐξακρι βωθῇ διότι καλύπτεται ἀπὸ φυτικὴν γῆν. Πάντως τὰ πανταχόθεν ἀπό- τομα τοιχώματά της ἀπὸ μὲν τὸν Νότον παρουσιάζουν βάθος 8 μ., ἐξ Α. καὶ Δ. 18 μ. καὶ ἐκ Β. ὑπὲρ τὰ 30 μ.

Ο μεγάλος ἀριθμὸς τῶν κρατήρων μαρτυρεῖ περὶ τῆς πολλαπλότητος τῶν ἐξόδων τοῦ μάγματος, αἱ ὁποῖαι ὅμως εἶναι ὅλαι διευθετημέναι κατὰ μῆκος τῆς γραμμῆς τοῦ διαχωριστικού ρήγματος μεταξὺ πλειοκαινικῶν ἱζη- μάτων καὶ κρυσταλλο σχιστώδους. Ὁ ἡφαιστίτης μὲ τὴν ἀνέξοδόν του ἐκ τοῦ ρήγματος ἐκάλυψε τοῦτο διὰ ρευμάτων λάβας καὶ βολίδων καὶ διέκοψε τὴν ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας συνέχειαν τῆς ἰχνηλατήσεώς του. Δηλαδὴ (εἰκὼν 2) τόσον πρὸς Δ. ὅσον καὶ πρὸς Α. τῆς ἡφαιστειακῆς λωρίδος παρακολουθεῖται ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τὸ ρῆγμα, ἐνῶ ἐντὸς τῆς μάζης τοῦ ἡφαιστίτου δὲν εἶναι ὁρατόν, δημιουργουμένης οὕτω φαινομενικῆς διακοπῆς 4,5 km. Πρά γματι τὸ βαθὺ τοῦτο ρήγμα, ἀφοῦ ἐξησφάλισε τὴν ὁδὸν ἀνεξόδου του μάγματος διὰ πολλαπλῶν ἐξόδων κατὰ μῆκος του, ἐπληρώθη καὶ ἐκαλύφθη ὑπὸ τοῦ ἡφαιστίτου καὶ τοῦτο μόνον ἐφ᾿ ἧς ἐκτάσεως ὁ ἡφαιστίτης ἐξα- πλοῦται εἰς τὴν ἐπιφάνειαν.

Ὁ ἡφαιστίτης, κυρίως εἰς τὰ περιθώρια τῆς ἐκτάσεως, τὴν ὁποίαν κατα- λαμβάνει, παρουσιάζει ἐγκλείσματα ἐντὸς τῆς μάζης του ἐκ σχιστολίθου, γνευσίου, μαρμάρου, ἀκόμη δὲ καὶ ψαμμίτου τοῦ πλειοκαινικού συστήματος στρωμάτων. Εἰς μερικὰς περιπτώσεις παρατηρήθησαν περιθωριακοὶ ὄγκοι, ἀποτελούμενοι κυρίως ἀπὸ λατύπας καὶ γωνιώδη τεμάχια, σχιστολίθου καὶ Ψηφιακή Βιβλιοθήκη "Θεόφραστος" - Τμήμα Γεωλογίας. Α.Π.Θ.

γνευσίου, τὰ ὁποῖα ἔχουν συγκολληθῆ μὲ λάβαν. Πέραν ὅμως τῶν ἐν σμικρῷ τούτων ἐγκλεισμάτων, μὲ τὰς δευτερευούσας διεισδύσεις καὶ παραφυάδας του, ὁ ἡφαιστίτης περικλείει ἐντὸς τῆς μάζης του ὁλοκλήρους λωρίδας νεογενῶν Ιζημάτων. Μίαν ἰδέαν τῶν ἐγκλεισμάτων τούτων μεγάλης κλίμακος δίδει ἡ τομὴ Α - Α' τῆς εἰκόνος 2. Εξ άλλου σαφῆ εἰκόνα τῆς διεισδύσεως καὶ τῶν παραφυάδων της δίδει ὁ γεωλογικός χάρτης 1:50.000 τῆς περιοχῆς τοῦ ἡφαιστείου, τῆς ἰδίας εἰκόνος.

Ὁ ἡφαιστίτης Σήτσι Κάμεν ἐμφανίζεται μὲ χρῶμα λευκὸν ἕως λευκό- τεφρον. Διὰ γυμνοῦ ὀφθαλμοῦ ἐντὸς αὐτοῦ διακρίνονται πολυάριθμοι φαι- νοκρύσταλλοι χαλαζίου. Ὑπὸ τὸ μικροσκόπιον, εἰς μίαν σειρὰν ἐκ 12 λεπτών τομῶν (διὰ τὴν πρώτην μικροσκοπικὴν ἐξέτασιν τῶν ὁποίων καὶ ἀπὸ τῆς θέσεως ταύτης εὐχαριστῶ τὴν κ. Π. Ταβλαδωράκη καὶ τὴν δίδα Ε. Παπα- ζέτη), ἐμφανίζεται συνιστάμενος ἐκ κρυπτοκρυσταλλικῆς κυρίας μάζης, ἐντὸς τῆς ὁποίας ἀνεγνωρίσθησαν εἰς διεσπαρμένους φαινοκρυστάλλους τὰ ὀρυκτά : χαλαζίας, λευκὸς μαρμαρυγίας, ἄστριοι συνήθως καολινιτιωμένοι, ἐπίδοτον εἰς μικροὺς καὶ σπανίους κρυστάλλους καὶ ζιρκόνιον εἰς ἀκόμη σπανιωτέρους ἀλλὰ ἰδιομόρφους κρυστάλλους. Ἐπίσης εἰς πολὺ μικρὰν ἀναλογίαν συνην- τήθησαν μεταλλικὰ ὀρυκτὰ τῆς ὁμάδος τῶν ὀξειδίων τοῦ σιδήρου εἰς μίαν δὲ περίπτωσιν λειμωνίτης κατὰ σιδηροπυρίτην. Ἐκτὸς λοιπὸν τῶν ὅλως δευτερευόντων ὀρυκτῶν ἐπιδότου, ζιρκονίου καὶ ὀξειδίων τοῦ σιδήρου τὸ πέτρωμα ἐμφανίζεται συνιστάμενον ἐκ χαλαζίου, μοσχοβίτου - σερικίτου καὶ ἀστρίων καολινιτιωμένων ἐπιπλεόντων ἐντὸς κρυπτοκρυσταλλικῆς κυρίας μάζης.

Χαλαζίας. Συμμετέχει εἰς τὴν σύστασιν τοῦ πετρώματος εἰς ποσοστὸν 10 - 30 % ὑπὸ μορφὴν φαινοκρυστάλλων, οἱ ὁποῖοι συχνὰ παρουσιάζουν φαι- νόμενα μαγματικῆς διαβρώσεως καὶ κυματοειδῆ κατάσβεσιν. Αστριοι. Εἰς τὸ πλεῖστον τῶν περιπτώσεων ἔχουν ἐξαλλοιωθῆ πρὸς καολίνην καὶ λεπτὰ φυλλάρια σερικίτου, ὁ ἀκριβὴς προσδιορισμός των δὲ παρουσιάζει σοβαρὰς δυσχερείας. Εἰς τὰς περιπτώσεις σπανίων κρυστάλλων μὲ μικρότερον βαθμὸν ἐξαλλοιώσεως προσδιωρίσθη ὀλιγόκλαστον. Τὸ ποσο- στὸν συμμετοχῆς των εἰς τὴν σύστασιν τοῦ πετρώματος εἶναι πολὺ μικρό- τερον ἐκείνου τοῦ χαλαζίου.

Λευκὸς μαρμαρυγίας. Εμφανίζεται ὑπὸ μορφὴν λεπτῶν φυλλαρίων διεσπαρμένων ἐντὸς τῆς κρυπτοκρυσταλλικῆς μάζης, χωρὶς τάξιν ἢ προσανα τολισμόν. Τὸ ποσοστὸν συμμετοχῆς του εἰς τὴν σύστασιν τοῦ πετρώματος δὲν ὑπερβαίνει το 1-2%.

Η ρευστικὴ ὑφὴ τοῦ πετρώματος ὑπογραμμίζεται συχνὰ ἐκ τῆς παρου- σίας ρευμάτων ὁμοίου μεγέθους κρυστάλλων χαλαζίου, διελαυνόντων τὴν κυρίαν μάζαν τοῦ ἡφαιστίτου.

Ἐκ τῆς προηγηθείσης συντόμου ορυκτολογικῆς ἀναλύσεως καὶ κυρίως λόγω του ψαροσκοπικισμένου μεγάλο του τοῦ ἀδεσμεύ- Ψηφιακή Βιβλιοθήκη "Θεόφραστος" - Τμήμα Γεωλογίας. Α.Π.Θ.

του SiO,, τοῦ ἐμφανιζομένου ὑπὸ τὴν μορφὴν χαλαζίου, τὸ πέτρωμα κατα- τάσσεται εἰς τὴν ὁμάδα τῶν ρυολίθων (1). Ακριβεστέρα κατάταξίς του θὰ γίνῃ μετὰ τὴν ἀποπεράτωσιν τῶν χημικῶν ἀναλύσεων καὶ τὴν πετροχημι κήν των ἐπεξεργασίαν εἰς μεταγενεστέραν μελέτην, ἀφορῶσαν τὴν γεωλο- γίαν τοῦ ᾿Αγκίστρου ἐν τῷ συνόλῳ του.

Ηλικία τοῦ ρυολίθου. Σχέσις μὲ τὴν μεταλλογένεσιν καὶ τὰς θερμοπηγάς.

Διὰ τὸν προσδιορισμὸν τῆς ἡλικίας τοῦ ἡφαιστειακοῦ συγκροτήματος Σήτσι Κάμεν, ἐνδιαφέρει ἡ μελέτη τῶν ἐπαφῶν τοῦ ρυολίθου, μὲ τὰ περι- βάλλοντα πετρώματα καὶ ἰδίως τὰ πλειοκαινικὰ ἱζήματα. Οὕτω διεπιστώθη ὅτι ὁ ρυόλιθος διασχίζει τὰ πλειοκαινικὰ ἱζήματα καὶ ἀναδύεται ὑπὲρ ταῦτα. Δὲν παρατηροῦνται κροκάλαι του ἢ γωνιώδη τεμάχιά του ἐντὸς τῶν κροκα- λοπαγῶν τῶν πλειοκαινικῶν ἱζημάτων. Αντιθέτως μάλιστα ὁ ρυόλιθος περικλείει, ὡς μικρὰ ἐγκλείσματα ἐντὸς αὐτοῦ, τεμάχια πλειοκαινικοῦ ψαμ- μίτου, ἢ περιβάλλει διὰ τῆς μάζης του πανταχόθεν ἀποκεκομένας μεγάλας νησίδας πλειοκαινικῶν ἱζημάτων. Αἱ παρατηρήσεις αὐταὶ ὁδηγοῦν μετὰ βεβαιότητος εἰς τὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ ρυόλιθος ἔχει μεταπλειοκαινικὴν ἡλικίαν.

Ὅσον ὅμως μετ᾿ ἀσφαλείας καθορίζεται τὸ κατώτερον ὅριον ἡλικίας, τόσον δύσκολον εἶναι νὰ καθορισθῇ τὸ ἀνώτερον τοιοῦτον. Πρὸς τὴν κατ τεύθυνσιν αὐτὴν ἀποτελοῦν ἐνδείξεις αἱ προηγουμένως ἐκτεθεῖσαι παρατη- ρήσεις, αἱ ἀφορῶσαι: α) τὸ ἔντονον ἀνάγλυφον τοῦ ἡφαιστειακοῦ οἰκοδο- μήματος, β) τὴν παρουσίαν κοιλωμάτων κωνικῆς μορφῆς δημιουργηθέντων ἐκ τῆς πτώσεως μεγάλων βολίδων ἐντὸς περιβάλλοντος μικροτέρων τοιούτων καὶ τὰ ὁποῖα ὁ μεσολαβήσας χρόνος δὲν κατώρθωσεν νὰ ἰσοπεδώσῃ καὶ γ) αἱ παρατηρήσεις αἱ σχετικαὶ μὲ τὴν παρουσίαν ἐκτεταμένης ζώνης ἐντὸς τῶν πλειοκαινικῶν ἱζημάτων, κατὰ μῆκος τῆς ἐπαφῆς πρὸς τὸν ρυόλιθον, μὲ ἐμφανῆ τὰ σημεῖα θερμικῆς ἐξαλλοιώσεως, ἡ ὁποία δὲν κατωρθώθη νὰ ἐξαλειφθῇ παρὰ τὴν ἔντονον ἄλλωστε διάβρωσιν τῶν πλειοκαινικῶν ἱζημά- των, λόγῳ προφανῶς τοῦ μικροῦ σχετικῶς μεσολαβήσαντος χρονικού δια- στήματος. Πιθανώτατα λοιπὸν ἡ ἡφαιστειακὴ ἔκρηξις ἔλαβε χώραν κατὰ τὴν παλαιοτεταρτογενῆ περίοδον ἢ καὶ ἀργότερα ἀκόμη. Εἰς τὸ ἴδιον συμ- πέρασμα καταλήγουν, ἐν τῇ προσπαθείᾳ των νὰ καθορίσουν τὴν ἡλικίαν τῆς ἐπίσης ρυολιθικῆς ἐκρήξεως τοῦ ἄλλου ἄκρου τῆς λεκάνης Σερρῶν, παρὰ τὸ χωρίον Στρυμονικόν, οἱ γερμανοί γεωλόγοι KOCKEL καὶ WALTHER (2).

Ως προανεφέρθη, εἰς τὴν γειτονίαν τοῦ ρυολίθου Σήτσι Κάμεν καὶ εἰς τὴν προέκτασιν πρὸς δυσμάς τῆς ἰδίας ζώνης ρηγμάτων, ἥτις ἔδωσε διέξοδον διὰ τὴν ἄνοδον τοῦ μάγματος, εὑρίσκονται αἱ θερμαὶ πηγαὶ τοῦ Σιδηροκάστρου, αἱ ὁποῖαι εἶναι λογικώτατον νὰ ὑποθέσωμεν ὅτι ὀφείλουν

Ψηφιακή Βιβλιοθήκη "Θεόφραστος" - Τμήμα Γεωλογίας. Α.Π.Θ.

τὴν γένεσίν των εἰς τὴν πλειο - πλειστοκαινικὴν ἡφαιστειότητα. Ἐξ ἄλλου ἐπὶ τῆς ζώνης ρηγμάτων τῆς διαχωριζούσης τὴν βορείαν πλευρὰν τοῦ ᾿Αγκί στρου ἀπὸ τὰ πλειοκαινικὰ ἱζήματα τῆς ἀνοικτῆς πρὸς Βουλγαρίαν λεκάνης, ὑπάρχουν καὶ ἄλλαι θερμαὶ πηγαί, ἐκεῖναι τοῦ χωρίου "Αγκιστρον, αἱ ὁποῖαι ὀφείλουν ἐπίσης τὴν γένεσίν των εἰς τὴν ἡφαιστειακὴν δραστηριό- τητα, πλὴν ὅμως ἡ ἡφαιστειότης δὲν ἐκδηλοῦται εἰς τὴν ἐπιφάνειαν, εἰς τὴν δευτέραν αὐτὴν περίπτωσιν.

Τέλος ὅλαι αἱ παρατηρήσεις συγκλίνουν πρὸς τὴν γενετικὴν σύνδεσιν τῆς εἰς μικτὰ θειούχα μεταλλοφορίας τοῦ ᾿Αγκίστρου, μετὰ τῶν ἡφαιστιτῶν μᾶλλον. Πράγματι ἡ μεταλλοφορία περιορίζεται αποκλειστικῶς ἐντὸς ρηγμάτ των, ὑποκειμένη εἰς τεκτονικὸν control. Τὰ μεταλλοφόρα ρήγματα ἀκο- λουθοῦν ἀκριβῶς τὰς ἰδίας κατευθύνσεις μὲ ἐκείνας τῶν πλειοκαινικῶν ἱζη- μάτων, ἡ μία δὲ τῶν κατευθύνσεων τούτων συμπίπτει ἀκριβῶς μὲ ἐκείνην τῶν ρηγμάτων τῶν φιλοξενούντων τὸν ἡφαιστίτην καὶ τὰς θερμοπηγάς.

Ἐκ τῆς τοποθετήσεώς των λοιπὸν διαφαίνεται ἡ σύνδεσις τῶν μεταλ- λοφόρων ἐμφανίσεων μὲ τὴν ἡφαιστειότητα. Θὰ ἠδύνατο να λεχθῇ ὅτι εἶναι βεβαία, ἐὰν καὶ εἰς τὸ ῎Αγκιστρον ὑπῆρχον παρατηρήσεις ἐπιτρέπουσαι τὸν καθορισμὸν τῆς ἡλικίας τῆς μεταλλογενέσεως μετ᾿ ἀκριβείας. Ολαι αἱ ἐνδεί- ξεις ὅμως πείθουν ὅτι ἡ μεταλλογένεσις εἶναι νέα, μεταγενεστέρα τῶν ἡφαι- στιτῶν. Αἱ γραμμαὶ ρηγμάτων τὰς ὁποίας καταλαμβάνει συμπίπτουν ὡς πρὸς τὴν κατεύθυνσιν μὲ τὰς παλαιάς. Καὶ ναὶ μὲν εἶναι βέβαιον ὅτι ἐπα- νελειτούργησαν κατὰ τὸ Πλειόκαινον καὶ μετὰ τὸ Πλειόκαινον αἱ αὐταὶ γραμμαὶ διαρρήξεως, ἑπομένως εἰς τὰς παλαιὰς γραμμὰς τῶν ρηγμάτων θὰ ἠδύνατο να φιλοξενεῖται, μετὰ τὴν ἐπαναλειτουργίαν των, νέα μεταλλο- φορία, ὅμως τοῦτο δὲν εἶναι ἐκ τῆς παρατηρήσεως αυταπόδεικτον, ἐπειδὴ ἀκριβῶς ὑπάρχει σύμπτωσις παλαιῶν καὶ νέων γραμμῶν διαρρήξεως.

Ὑπάρχουν ὅμως παρατηρήσεις ἐξ ἄλλων περιοχῶν τῆς Βορείου Ελλά δος, εἰς τὰς ὁποίας ὁμοία υδροθερμικὴ ὑπὸ τεκτονικὸν control θειοῦχος μεταλλοφορία εἶναι νεωτάτης ἡλικίας. Οὕτω ἡ μεταλλοφορία Κίρκης (7) ἀποδεικνύεται μεταγενεστέρα τῶν ἐκεῖ ἡφαιστιτῶν, ἀφοῦ τοὺς διασχίζει, ἀκόμη καὶ τῶν ρυολιθικῶν ἀντιπροσώπων των, οἵτινες εἶναι τὰ νεώτερα μέλη τῆς ἐκεῖ τριτογενοῦς ἡφαιστειότητος.

Ἐπίσης ἡ εἰς μικτὰ θειοῦχα μεταλλοφορία Θέρμων Ξάνθης, ἔχει ἤδη συνδεθῆ ὑπὸ Ἑλλήνων καὶ Βουλγάρων γεωλόγων μὲ τὴν νεωτέραν τρι τογενῆ ἡφαιστειότητα, ἥτις καὶ ἐκεῖ συνδέεται μὲ θερμοπηγάς, τόσον ἐπὶ ἑλληνικοῦ, ὅσον καὶ ἐπὶ βουλγαρικοῦ ἐδάφους (8). Τέλος ἡ ὑδροθερμικὴ ἐπίσης μεταλλοφορία εἰς ἀντιμονίτην τοῦ Λαχανᾶ καὶ ἡ εἰς μικτὰ θειοῦχα τῆς περιοχῆς Ποντοκερασιάς Κιλκίς (εἶναι ἡ περισσότερον γειτονικὴ πρὸς τὸ ῞Αγκιστρον μεταλλοφόρος περιοχή), συνεδέθη προσφάτως (3) μὲ τὴν ἡφαιστειακὴν δραστηριότητα τοῦ ἡφαιστείου Στρυμονικού.

Ἐξ ἄλλου ἀντιστρόφως, ἐὰν δὲν συνδέεται ἡ ὑδροθερμική δραστη ριότης, ἡ τροφοδοτήσασα, τὰ μεταλλοφόρα ρήγματα ᾿Αγκίστρου, μὲ τὴν Ψηφιακή Βιβλιοθήκη "Θεόφραστος" - Τμήμα Γεωλογίας. Α.Π.Θ.

ηφαιστειότητα, θὰ ἔπρεπε νὰ συνδεθῇ μὲ τυχὸν ὑπάρχοντας ἐκεῖ πλουτων νίτας. Καὶ βεβαίως υπάρχει ὁ γρανοδιορίτης τοῦ ᾿Αλή Μπαμπά - Αχλαδο- χωρίου καὶ ὁ προσφάτως ἐντοπισθεὶς μιγματίτης τοῦ Κρασοχωρίου, ἀλλὰ ἀμφότεροι εἶναι παλαιοί, συμπτυχωμένοι εἰς τὰ περιθώρια μετὰ τοῦ περι- βάλλοντός των. Θὰ ἔπρεπε λοιπὸν νὰ εἶχον ἀπὸ μακροῦ στερεοποιηθῆ καὶ ἠρεμήση πρὸ τῆς ἐκδηλώσεως τῆς, καθ᾽ ὅλας τὰς ἐνδείξεις, προσφάτου μεταλλογενέσεως τῆς περιοχής.

Ὥστε ἡ σύνδεσις τῆς υδροθερμικῆς, εἰς μικτὰ θειούχα μεταλλοφορίας τοῦ ᾿Αγκίστρου καὶ γενικώτερον τῆς Βορείου Ελλάδος μετὰ τῆς νεωτέρας ἡφαιστειακῆς δραστηριότητος, δύναται νὰ θεωρηθῇ ἡ εὐλογωτέρα ὑπόθεσις, πρὸς τὸ παρὸν τουλάχιστον, βάσει τῶν μέχρι στιγμῆς ὑπαρχόντων τεκμηρίων.

RESUME

Au cours du levé géologique sur la montagne Angistron, un groupe de volcans à été decouvert le 16 Août 1966, sur son flanc sud et au nord du village Charopon. Ces jeunes volcans se trouvent. à la bordure nord est du bassin pliocène de Serres, à une distance. de 35 km du volcan rhyolitique du village Strimonikon, lui-même situé à la bordure occidentale de ce même bassin. La lave rhyoliti- que, les bombes et les tufs de ce volcan forment une série de som- mets, rangés sur une ligne orientée NE.E SO.O qui coïncide avec. la zone de failles séparant les sédiments pliocènes du bassin de Serres des roches métamorphiques de la montagne Angistron.

Cet ensemble volcanique forme une bande d'une longueur de 4 km et d'une largeur variant de 250 m à 1500 m et couvre une superficie de 3", km Sur le prolongement des failles par lesquelles le magma a surgi et à une petite distance à l'Ouest du volcan, se trouvent les sources thérmales de Sidirokastron qui se présentent. donc, liées à l'activité volcanique. Des sources thérmales de même génèse se trouvent dans une zone d'anomalies tectoniques similaires sur les pentes Nord de la montagne Angistron exactement sur la ligne de séparation der roches métamorphiques d'Angistron et des sédiments pliocènes du bassin Roupel - Krassochori qui se prolonge en Boulgarie.

Des observations faites sur le terrain ont montré que la rhyo- lite traverse les sédiments pliocènes et surgit à la surface. Il n'y a pas d'élements rhyolitiques dans les conglomerats pliocènes, au contraire la rhyolite contient des enclaves de differente taille de sédiments pliocènes. Ces observations permettent de définir l'âge. de la rhyolite comme post pliocène quaternaire inférieure.

Ψηφιακή Βιβλιοθήκη "Θεόφραστος" - Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ.

La minéralisation hydrothermale en sulfures mixtes de la mon- tagne Angistron, semble liée à l'activité volcanique. En effet les failles minéralisées ont les mêmes directions que celles des sédi- ments pliocènes dont l'une coïncide exactement avec la direction des failles renfermant la rhyolite et les sources minérales. En outre des cas similaires de minéralisation hydrothermale, en sulfures. mixtes dans la Grèce du Nord, ont manifestement un âge plus jeune que l'activité volcanique à laquelle ils sont génetiquement liés. Sur la base des critères connus jusqu'à nos jours, il est raisonable de supposer, au moins pour le moment, que la minéralisation de la montagne Angistron est liée au jeune volcanisme.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. JUNG, J., 1958. Précis de Pétrographie. Masson et Cie, Paris.

2. KAMENOFF, B., 1947. Carte géologique de la Bulgarie. Dir. pour les Recherches Géologiques et Minières de la Boulgarie, Sofia. 3. ROCKFI, F. - WALTHER, II. 1966. Der Rhyolith von Strimonikon sein te- ktonicher Rahmen und die junge Lagerstättenbildung in seiner Umge-

bung. Δελτίον Ελλ. Γεωλ. Εταιρίας (ὑπὸ ἐκτύπωσιν). ᾿Αθῆναι. 

4. ΜΑΡΑΤΟΣ, Γ. - ΑΝΔΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Β., 1964. Συμβολὴ εἰς τὸν προσδιορισμόν τῆς ἡλικίας ορίζοντος τοῦ κρυσταλλο σχιστώδους τῆς Ροδόπης. Δελτ. Ελλην Γεωλ. Εταιρίας, 6, σελ. 25 - 35. ᾿Αθῆναι. 

5. ΜΑΡΑΤΟΣ, Γ. –– ΑΝΔΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Β., 1964. Νεώτερα δεδομένα ἐπὶ τῆς ἡλικίας

τῶν φυλλιτῶν Ροδόπης. Δελτ. Ελλην. Γεωλ. Εταιρίας, 6, σελ. 113 - 131, Αθήναι, 

6. ΜΑΡΑΤΟΣ, Γ. - ΑΝΔΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Β., 1964. Στρώματα Μελίας - Αλεξανδρουπό-

λεως. Η ηλικία και η τοποθέτησίς των εἰς τὴν δομὴν τῆς Ροδόπης. Δελτ. Ελλην. Γεωλ. Εταιρίας, 6, σελ. 132 - 146, ᾿Αθῆναι. Τ. ΜΑΡΑΤΟΣ, Γ. ΑΝΔΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Β., 1965. 

Τὰ μεταλλεία Κίρκης. Γεωλ. Αναγν. ἀρ. 35, Ι.Γ.Ε.Υ., ᾿Αθῆναι.

8. ΜΑΡΑΤΟΣ, Γ. - ΑΝΔΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Β., 1966. 'Ο ορυκτός πλοῦτος Θράκης - Μα κεδονίας Γεωλ. ᾿Αναγν. ἀρ. 39α, Ι.Γ.Ε.Υ., ᾿Αθῆναι. 9. ΜΑΡΙΝΟΣ, Γ., 1958. Τὸ ἡφαίστειον τοῦ ᾿Αχιλλείου Ανατολικής Ορθρυος. Δελτ. Ελλην. Γεωλ. Εταιρίας, 3, σελ. 64 - 72, ᾿Αθῆναι. 10. ΜΑΡΙΝΟΣ, Γ., 1961. Τὸ ἡφαίστειον τῆς ᾿Αντιμήλου. Δελτ. Ελλην. Γεωλ. Εταιρίας, 4, σελ. 119 - 10, ᾿Αθῆναι,

11. ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Ι., Περὶ ἑνὸς νέου μεταλπικοῦ ἡφαιστειακού κέντρου εἰς Εύβοιαν. Δελτ. Έλλην. Γεωλ. Εταιρίας, 3, σελ. 125 - 146, ᾿Αθῆναι. 12. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΙΔΗΣ, Π., 1952. Αἱ νεογενεῖς περιοχαί Σερρῶν καὶ Παγγαίου καὶ ἡ γεωλογία τοῦ Λιγνίτου. Γεωλ. καὶ Γεωφ. Μελέται, 2, Ι.Γ.Ε.Υ., ᾿Αθῆναι,