Το όρος Κερκίνη από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα.
Το όρος Κερκίνη, η οροσειρά που βρίσκεται και στον Δήμο μας, στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας με τη Βουλγαρία και τα Σκοπια. Το όρος έχει μήκος περίπου 70 χιλιόμετρα και πλάτος περίπου 8 χιλιόμετρα. Η ψηλότερη κορυφή του όρους είναι η κορυφή Ράντομιρ, με υψόμετρο 2.031 μέτρα.
Το όρος Κερκίνη έχει πλούσια ιστορία και πολιτισμό. Η οροσειρά κατοικήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες, τους Ρωμαίους, τους Βυζαντινούς, τους Σλάβους και τους Οθωμανούς. Το όρος ήταν επίσης σημαντικό στρατιωτικό οχυρό, καθώς βρίσκεται σε στρατηγική θέση στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας.
Η οροσειρά του Μπέλλες ταυτίζεται με τη δασώδη και ακατοίκητη Κερκίνη, που μνημονεύεται από τον Θουκυδίδη στην περιγραφή της πορείας του Σιτάλκη, βασιλιά των Θρακών Οδρυσών, κατά την εκστρατεία του εναντίον της Μακεδονίας (το 429 π.Χ.). Επίσης, ταυτίζεται με τον Δυτικό Όρβηλο ή καλύτερα αποτελούσε παρακλάδι του, αφού σύμφωνα με τον Ηρόδοτο υψωνόταν πλάι στην αρχαία λίμνη Πρασιάδα (σημ. Δοϊράνη).
Το όρος Κερκίνη αναφέρεται σε διάφορα αρχαία ελληνικά και ξένα κείμενα, αρκετά από αυτά τα έχουμε μοιραστεί μαζί σας σε διάφορες δημοσιεύσεις μας.
Το όρος ήταν σημαντικός τόπος λατρείας για τους αρχαίους Έλληνες. Στην κορυφή του όρους υπήρχαν πολλά ιερά, αφιερωμένα σε διάφορους θεούς και θεές.
Επίσης, η οροσειρά ήταν σημαντικό στρατιωτικό οχυρό και τόπος λατρείας για τους αρχαίους Έλληνες. Το όρος Κερκίνη είναι επίσης σημαντικός βιότοπος για πολλά είδη χλωρίδας και πανίδας σήμερα.
Ήταν σημαντικό στρατιωτικό οχυρό και τόπος λατρείας και κατα την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο.
Το όρος Κερκίνη ήταν σημαντικό στρατιωτικό οχυρό για τους Ρωμαίους, καθώς βρίσκεται σε στρατηγική θέση στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Η οροσειρά χρησιμοποιήθηκε για να αποτρέψει εισβολές από τους Γαλάτες και άλλους εχθρούς.
Η αναφορά του όρους Κερκίνη ως σημαντικό στρατιωτικό οχυρό για τους Ρωμαίους προέρχεται από την ιστορία του Τίτου Λίβιου. Στην ιστορία του Λίβιου, το όρος Κερκίνη αναφέρεται ως το μέρος όπου ο στρατός του Ρωμαίου στρατηγού Καίσαρα νίκησε τον στρατό των Γαλατών το 48 π.Χ. Η νίκη αυτή ήταν σημαντική για τους Ρωμαίους.
Η αναφορά του όρους Κερκίνη ως σημαντικό στρατιωτικό οχυρό για τους Ρωμαίους βρίσκεται στο 41ο βιβλίο της ιστορίας του Τίτου Λίβιου. Το συγκεκριμένο εδάφιο είναι το εξής:
"Και έτσι, ο Καίσαρας, αφού είχε νικήσει τους Γαλάτες σε μια μεγάλη μάχη κοντά στο όρος Κερκίνη, εισήλθε στην Ελλάδα με μια ισχυρή στρατιά."
Το εδάφιο αυτό είναι σημαντικό, καθώς δείχνει ότι το όρος Κερκίνη ήταν σημαντικό στρατιωτικό οχυρό για τους Ρωμαίους. Η νίκη του Καίσαρα στο όρος Κερκίνη ήταν σημαντική για τους Ρωμαίους, καθώς τους επέτρεψε να κατακτήσουν την Ελλάδα.
Στη Ρωμαϊκή περίοδο η οροσειρά ήταν γνωστή, για τα δάση της, τα βοσκοτόπια της και τα άγρια ζώα της. αλλά επίσης, ήταν σημαντικός τόπος αναψυχής για τους Ρωμαίους. Οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να πηγαίνουν στο όρος για να κυνηγήσουν, να ψαρέψουν και να κάνουν πεζοπορία.
Το όρος Κερκίνη αναφέρεται σε διάφορα ρωμαϊκά κείμενα, όπως η ιστορία του Τίτου Λίβιου και η ιστορία του Πλίνιου του Πρεσβύτερου. Στην ιστορία του Τίτου Λίβιου, το όρος Κερκίνη αναφέρεται ως το μέρος όπου ο στρατός του Ρωμαίου στρατηγού Καίσαρα νίκησε τον στρατό των Γαλατών. Στην ιστορία του Πλίνιου του Πρεσβύτερου, το όρος Κερκίνη αναφέρεται ως το μέρος όπου βρίσκονται πολλά σπάνια φυτά και ζώα.
Κατά τα βυζαντινά χρόνια τι όρος συνέχισε να αποτελεί μέρος αναψυχής, ενώ συνάμα να φιλοξενεί μεγάλο και σπάνιο αριθμό χλωρίδας και πανίδας.
Ως φυσικό σύνορο χρησιμοποιήθηκε και από τους βυζαντινούς αλλά και από διάφορους βόρειους λαούς που είχαν βλέψεις να βγουν στην Μεσσόγειο. Αναφέρεται σε διάφορα βυζαντινά κείμενα, όπως η ιστορία του Προκόπιου και η ιστορία του Θεοφυλακτού Σιμοκατέδρα. Στην ιστορία του Προκόπιου, το όρος Κερκίνη αναφέρεται ως το μέρος όπου ο Βυζαντινός στρατηγός Βελισάριος νίκησε τους Ούννους το 559 μ.Χ. Η αναφορά αυτήν, βρίσκεται στο τέταρτο βιβλίο της ιστορίας του Προκόπιου. Το συγκεκριμένο εδάφιο είναι το εξής:
"Και έτσι, ο Βελισάριος, αφού είχε συγκεντρώσει τον στρατό του, ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη και έφτασε στο όρος Κερκίνη. Εκεί, συναντήθηκε με τον στρατό των Ούννων και τους νίκησε σε μια σκληρή μάχη. Ο στρατός των Ούννων διαλύθηκε και ο Ανδράγκιος, ο αρχηγός τους, σκοτώθηκε."
Η νίκη του Βελισάριου στο όρος Κερκίνη ήταν σημαντική για τους Βυζαντινούς, καθώς τους επέτρεψε να αποτρέψουν την εισβολή των Ούννων στην Ελλάδα.
Στην ιστορία του Θεοφυλακτού Σιμοκατέδρα, το όρος Κερκίνη αναφέρεται ως το μέρος όπου ο Βυζαντινός στρατηγός Ιωάννης Τσιμισκής νίκησε τους Άραβες το 971 μ.Χ. Η αναφορά βρίσκεται στο δεύτερο βιβλίο της ιστορίας του Θεοφυλακτού Σιμοκατέδρα. Το συγκεκριμένο εδάφιο είναι το εξής:
"Και έτσι, ο Τσιμισκής, αφού είχε συγκεντρώσει τον στρατό του, ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη και έφτασε στο όρος Κερκίνη. Εκεί, συναντήθηκε με τον στρατό των Αράβων και τους νίκησε σε μια σκληρή μάχη. Ο στρατός των Αράβων διαλύθηκε και ο Μοχάμεντ, ο αρχηγός τους, σκοτώθηκε."
Η Μάχη του Κλειδίου (βουλ. Беласишка битка, γνωστή και με το όνομα Μάχη της οροσειράς Μπέλλες) διεξήχθη στις 29 Ιουλίου 1014 μεταξύ της Βυζαντινής και της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας. Η μάχη αποτέλεσε το αποκορύφωμα της 50χρονης διαμάχης μεταξύ του Σαμουήλ της Βουλγαρίας και του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου και έληξε με τη νίκη των Βυζαντινών.
Διεξήχθη στην περιοχή μεταξύ των οροσειρών της Κερκίνης και του Δυτικού Ορβήλου, κοντά στο χωριό Κλειδίον (σήμερα στη Βουλγαρία)
Το όρος Κερκίνη ήταν το μέρος όπου ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός έχτισε ένα τείχος για να αποτρέψει εισβολές από τους Άραβες το 1081 μ.Χ. Η αναφορά βρίσκεται στο τέταρτο βιβλίο της ιστορίας του Μιχαήλ Κάλκη. Το συγκεκριμένο εδάφιο είναι το εξής:
"Και έτσι, ο Αλέξιος, αφού είχε συγκεντρώσει τον στρατό του, ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη και έφτασε στο όρος Κερκίνη. Εκεί, διέταξε να χτιστεί ένα τείχος για να αποτρέψει εισβολές από τους Άραβες. Το τείχος ήταν χτισμένο από πέτρα και ήταν πολύ ισχυρό. Οι Άραβες δεν ήταν σε θέση να διαπεράσουν το τείχος και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν."
Η Μάχη του Δημητρίτζη διεξήχθη στην περιοχή της Σιντικής Σερρών το 1185, μεταξύ των δυνάμεων του Βυζαντινού στρατού και των Νορμανδών του Βασιλείου της Σικελίας, οι οποίοι είχαν πρόσφατα αλώσει τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τη Θεσσαλονίκη. Ήταν καθοριστική βυζαντινή νίκη, η οποία τερμάτισε οριστικά τη νορμανδική απειλή για την Αυτοκρατορία.
Πολλές άλλες μάχες υπήρξαν καθ΄όλη την διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας,
Οι Σλάβοι άρχισαν να μεταναστεύουν στην περιοχή τον 6ο αιώνα μ.Χ. και εγκαταστάθηκαν στα βόρεια της χώρας. Το όρος Κερκίνη ήταν ένα από τα πρώτα μέρη που εγκαταστάθηκαν Σλάβοι. Αποτέλεσε τόπο λατρείας και για αυτούς. Δεν είναι περίεργο το όνομά Μπέλες που δώσανε οι Σλαβοι στην οροσειρά να προέρχεχτε απο τον Θεό Βέλες (Велес), ο οποίος ένας από τους λίγες σλαβικές θεότητες που λατρευόταν σε όλα τα Σλαβικά έθνη. Για πρώτη φορά αναφέρεται στις συνθήκες ειρήνης του 10ου αιώνα μεταξύ των Βασιλέων του κράτους των Ρως και των βυζαντινών αυτοκρατόρων, όπου οι Σλάβοι κάνουν έναν όρκο ειρήνης όπου ορκίζονταν στους θεούς Περούν και Βέλες .
Ο Βέλες ήταν ο θεός των κτηνοτρόφων και των αγροτών ο οποίος τους τιμωρεί με ασθένειες, το αντίθετο του θεού Περούν που ήταν ο θεός του πολέμου. Το όνομα Βέλες έχει βρεθεί σε Τσέχικα αρχεία το 15ου και 16ου αιώνα και σημαίνει το Δράκο ή τον διάβολο.Ο λόγος της εχθρότητας μεταξύ δύο Θεών είναι η κλοπή από τον Βέλες της συζύγου του Περούν, ή συνήθως, των βοοειδών.
Αναβαθμίστηκε σε αυτοκρατορία στις 16 Απριλίου 1346. Πρωτεύουσα ήταν από το 1282 τα Σκόπια και από το 1300 το Πρίζρεν.
Οι μάχες που έγιναν αυτό το διάστημα στο όρος Κερκίνη ήταν πολυ άριθμες.
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν το όρος Κερκίνη το 1389 και το διατήρησαν υπό τον έλεγχο τους για περισσότερα από 400 χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το όρος Κερκίνη ήταν σημαντικό κέντρο της οθωμανικής διοικητικής και στρατιωτικής ζωής.
Το όρος Κερκίνη ήταν επίσης σημαντικό κέντρο της οθωμανικής θρησκείας. Οι Οθωμανοί ήταν μουσουλμάνοι και είχαν πολλά τζαμιά στο όρος Κερκίνη.
Το όρος Κερκίνη ήταν σημαντικό στρατιωτικό, διοικητικό, θρησκευτικό και οικονομικό κέντρο και για την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Το 1389, οι Οθωμανοί κατέλαβαν το όρος Κερκίνη από τους Βυζαντινούς.
Το 1444, ο Σουλτάνος Μουράτ Β' έχτισε ένα τζαμί στο όρος Κερκίνη.
Η Μάχη της Βέτρινας: Όταν ο ελληνικός στρατός ξαπόστειλε τους Βούλγαρους
Ελληνοβουλγαρική ένοπλη σύγκρουση, κατά τη διάρκεια του Β’ Βαλκανικού Πολέμου (26 και 27 Ιουνίου 1913). Είναι γνωστή και ως Μάχη του Δεμίρ Χισάρ. Με τη νίκη του ο ελληνικός στρατός ανάγκασε τους Βουλγάρους να εγκαταλείψουν την ευρύτερη περιοχή των Σερρών, με αποτέλεσμα να γίνει δυνατή η απελευθέρωση της Ανατολικής Μακεδονίας.
Η Βέτρινα (σήμερα Νέο Πετρίτσι Σερρών) είχε καταληφθεί από τους Βουλγάρους στις 19 Οκτωβρίου 1912, κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Μέχρι τότε ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Βούλγαροι φρόντισαν να την οχυρώσουν αμυντικά για να τη χρησιμοποιήσουν ως προγεφύρωμα, ώστε σε περίπτωση μελλοντικού ελληνοτουρκικού πολέμου να εμποδίσουν την πορεία του ελληνικού στρατού προς τα στενά του Ρούπελ.
Ο ελληνικός στρατός μετά τη νικηφόρα μάχη της Δοϊράνης (23 Ιουνίου 1913) ξεχύθηκε στην κοιλάδα του Στρυμώνα, με σκοπό να καταλάβει την Ανατολική Μακεδονία. Στην επιχείρηση συμμετείχαν δύο Μεραρχίες -η 1η υπό τον αντιστράτηγο Εμμανουήλ Μανουσογιαννάκη και η 6η υπό τον συνταγματάρχη Νικόλαο Δελλαγραμάτικα- με τη συμμετοχή μονάδων της 7ης Μεραρχίας.
Το βράδυ της 25ης Ιουνίου έφθασαν πληροφορίες στο ελληνικό στρατηγείο ότι τη Βέτρινα υπερασπίζονταν 12 τάγματα του βουλγαρικού στρατού, ενώ 10 ακόμη τάγματα του εχθρού βρίσκονταν στην ανατολική όχθη του Στρυμόνα μπροστά από το Δεμίρ Χισάρ (σήμερα Σιδηρόκαστρο Σερρών). Την επομένη, 26 Ιουνίου, οι ελληνικές δυνάμεις συνέκλιναν στην περιοχή της Βέτρινας, χωρισμένες σε δύο φάλαγγες. Η πρώτη φάλαγγα ευρισκόμενη πλησίον του χωριού Χατζημπεϋλίκ (σήμερα Βυρώνεια Σερρών) δέχθηκε βουλγαρικά πυρά, τα οποία ως επί το πλείστον ήταν άστοχα. Η δεύτερη φάλαγγα κατόρθωσε να καταλάβει μερικά υψώματα της περιοχής και να προκαλέσει ρήγματα στην άμυνα των Βουλγάρων.
Νωρίς το πρωί της 27ης Ιουνίου οι ελληνικές δυνάμεις επανέλαβαν την επίθεση στο μέτωπο της Βετρίνας και γρήγορα κατόρθωσαν να κάμψουν την άμυνα των Βουλγάρων, γύρω στις 9:30 το πρωί. Οι Βούλγαροι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και υποχώρησαν ανατολικά του Στρυμόνα, αφού πρώτα ανατίναξαν το μεσαίο τόξο της γέφυρας. Η 6η Μεραρχία ανέλαβε να τους καταδιώξει. Αφού διήλθε από ένα βατό σημείο του ποταμού, την ίδια ημέρα κατέλαβε και απελευθέρωσε το Σιδηρόκαστρο. Προτού αποχωρήσουν από το Σιδηρόκαστρο, οι Βούλγαροι προέβησαν σε σφαγές κατοίκων της πόλης και πήραν μαζί τους ως ομήρους τον επίσκοπο Πολυανής Φώτιο, τριάντα προκρίτους, καθώς και ιερείς και δασκάλους.
Ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός που εισήλθε στο Σιδηρόκαστρο ήταν ο μετέπειτα στρατηγός και δικτάτορας Θεόδωρος Πάγκαλος, τότε διοικητής του 9ου Τάγματος Ευζώνων. Ιδού οι πρώτες του εντυπώσεις, όπως τις περιγράφει στα «Απομνημονεύματά» του:
Τα κύματα των πανικοβλήτων εξηκολούθουν παρελαύνοντα τροχάδην και με κραυγάς τρόμου προς δυσμάς. Υπό την σκέψιν ότι δεν δύναταί τις να βασισθή εις τας πληροφορίας ανθρώπων αλλοφρονούντων εκ του τρόμου, έσχισα την αναφοράν και διέταξα τους ιππείς (30 περίπου) να ιππεύσουν. Εξαπέστειλα δύο ελαφράς περιπολίας εμπρός και με την ημιλαρχίαν εν παρατάξει, δια των αγρών εκάλπασα προς τα βορείως της πόλεως υψώματα. Ομάδες τινές προ της θέας του επερχομένου ιππικού ετράπησαν εις φυγήν. Αλλά παρέμειναν επί του υψώματος τρεις τέσσαρες χωρικού ψυχραιμότεροι των άλλων […] Απέστειλα αμέσως δύο εκ των προυχόντων μετά τινών ιππέων όπως σταματήσουν τον φεύγοντα πληθυσμόν, ο οποίος μετά την μεσημβρίαν ήρχισεν επανερχόμενος εις τας οικίας του. Μετά σύντομον εξέτασιν ανεύρον εν των προαυλίω της Σχολής τεράστιον λάκον, ο οποίος περιείχε άνω των 60 πτωμάτων εκ των σφαγέντων την προηγουμένην. Μεταξύ αυτών ήταν και ο μητροπολίτης Μελενίκου. Εις έτερον τάφον επί αμμώδους εδάφους ήσαν περί τα 30 πτώματα, εν οις και δύο ιερείς της πόλεως. Περί τα 20 ακόμη πτώματα εύρομεν εις μεμονωμένους τάφους και τινά άταφα. Οι κάτοικοι και ιδία τα γυναικόπαιδα με σπαρακτικούς θρήνους παρηκολούθουν την εκταφήν των οικείων των. Μετά την σύνταξιν λεπτομερούς καταλόγου των ανεγνωρισθέντων θυμάτων ανεχώρησα μ.μ προς συνάντησιν της Μεραρχίας βαδιζούσης επί της αμαξιτής οδού προς βορράν εις Μαρτικοστίνοβο.
Οι απώλειες των Ελλήνων στη μάχη της Βετρίνας ανήλθαν σε 39 νεκρούς και 209 τραυματίες. Μετά τη μάχη, οι δύο μεραρχίες κινήθηκαν βόρεια, ενώ την κατάληψη των Σερρών, του διοικητικού κέντρου της ευρύτερης περιοχής, ανέλαβε η 7η Μεραρχία του συνταγματάρχη Σωτήλη.
Το όρος Κερκίνη χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο από τον ελληνικό στρατό για να εισβάλει στη Βουλγαρία τον Σεπτέμβριο του 1918. Η εισβολή ήταν επιτυχής και η Βουλγαρία ηττήθηκε στον πόλεμο.
Κατα τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο τη «Γραμμή Μεταξά», αποτελούσαν είκοσι ένα Οχυρά που εκτείνονται από τον ορεινό όγκο της Κερκίνης (Μπέλες) μέχρι το Νέστο ποταμό καθ’ όλο το μήκος των βορείων ελληνικoβουλγαρικών συνόρων. Τα οχυρά αυτά είχαν κατασκευασθεί, αποκλειστικά από ελληνικά χέρια, για την αμυντική θωράκιση της Ελλάδας.
Σήμερα, το όρος Κερκίνη είναι σημαντικός βιότοπος για πολλά είδη χλωρίδας και πανίδας. Η οροσειρά είναι γνωστή για τα δάση της, που φιλοξενούν οξιές, έλατα, κέδρους και πολλά άλλα δέντρα. Το όρος Κερκίνη είναι επίσης σημαντικός τόπος αναπαραγωγής για πολλά είδη πουλιών, όπως τα γεράκια, οι αετοί και οι κουκουβάγιες.
Το όρος Κερκίνη είναι ένας δημοφιλής προορισμός για πεζοπορία, ορειβασία, κυνήγι και ψάρεμα. Η οροσειρά διαθέτει πολλά μονοπάτια πεζοπορίας, που προσφέρουν εκπληκτική θέα στα γύρω βουνά και τις κοιλάδες. Το όρος Κερκίνη είναι επίσης ένας δημοφιλής προορισμός για τους λάτρεις της χιονοδρομίας και του σκι, καθώς το βουνό είναι χιονισμένο από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Απρίλιο.
Το όρος Κερκίνη είναι ένα σημαντικό οικοσύστημα που αξίζει να προστατευτεί. Η οροσειρά είναι πλούσια σε χλωρίδα και πανίδα και προσφέρει πολλές δραστηριότητες αναψυχής στους επισκέπτες της. Είναι σημαντικό να φροντίσουμε το όρος Κερκίνη για να το παραδώσουμε στις μελλοντικές γενιές.
To δασωμένο όρος Μπέλλες στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας, υψώνεται απότομα σαν ένα τείχος ανάμεσα σε τρεις χώρες και περιβάλλεται από πολλούς σημαντικούς βιοτόπους της χώρας μας. Το Μπέλες, ή αλλιώς το όρος Κερκίνη, αποτελεί ένα φυσικό σύνορο και μοιράζεται ανάμεσα στην Ελλάδα, στη Βουλγαρία και στην Π.Γ.Δ.Μ. Το νότιο τμήμα του ανήκει στην Ελλάδα (45%), το βορειοδυτικό στην Π.Γ.Δ.Μ. (35%) και το βορειοανατολικό στην Βουλγαρία (20%). Οι δυο γειτονικές χώρες το αποκαλούν Μπελάσιτζα, μια ονομασία που μεταφράζεται ως το «ωραίο βουνό», ενώ για άλλους σημαίνει το «λευκό βουνό». Πρόκειται για μια χαρακτηριστικά μακρόστενη οροσειρά με κατεύθυνση από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Το μήκος του φτάνει τα 70 χλμ., το πλάτος του μόλις τα 8 χλμ. και η ευρύτερη έκταση του απλώνεται σε 850 τ.χλμ. Στα ανατολικά χωρίζεται μέσω των στενών του Ρούπελ (ή αλλιώς στενά της Κούλας), απ’ όπου διέρχεται ο Στρυμόνας, από το όρος Άγγιστο του δυτικού Όρβηλου και στους νότιους πρόποδες του βουνού απλώνονται η λίμνη Κερκίνη και οι πεδιάδες των Σερρών και των Ποροΐων. Στα δυτικά του καταλήγει σε λόφους που φτάνουν μέχρι τη λίμνη Δοϊράνη του Κιλκίς και στα βόρεια ένας παράλληλος με την ραχοκοκκαλιά του βουνού παραπόταμος του Στρυμόνα το χωρίζει από τα ορεινά του Νόβο Σέλο. Η ήπια κορυφογραμμή του έχει σαν ψηλότερο σημείο την κορυφή Ράντομιρ, ή Καλαμπάκα, στα 2.031 μέτρα και ακολουθούν οι κορυφές Νέο Τριεθνές (1.883 μ.), Σεμέρ Καγιασέν (1.876 μ.), Σεϊμάν Καγιασί (1.644 μ.) Παλιό Τριενθές (1.474 μ.) και Ιστίνμπεη (1.339 μ.). Τα πετρώματα του βουνού είναι τα μεταμορφωσιγενή, κρυσταλλικά πετρώματα (γνεύσιοι, αμφιβολίτες και μιγματίτες), ενώ δεκάδες είναι τα ρυάκια και οι χείμαρροι που κατεβαίνουν από τις πλαγιές. Το Μπέλες ταυτίζεται με τη άγρια και ακατοίκητη Κερκίνη, που αναφέρει ο Θουκυδίδης στην περιγραφή της πορείας του Σιτάλκη, βασιλιά των Θρακών, κατά την εκστρατεία του εναντίον της Μακεδονίας το 429 π.Χ. Στην περιοχή έγινε η μάχη του Κλειδίου το 1014, η οποία αποδείχθηκε σημαντική για την πτώση της Πρώτης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας, ενώ εδώ πήραν μέρος και πολλές ηρωικές μάχες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν τα γερμανικά στατεύματα εισέβαλαν στην Ελλάδα. Τα πυκνά δάση, τα λιβάδια στις κορυφές και οι δύο μεγάλες λίμνες της Μακεδονίας που απλώνονται στους πρόποδες του βουνού το κατατάσσουν σε έναν κορυφαίο φυσιολατρικό προορισμό. Λόγω της σπουδαίας βιοποικιλότητάς του, το μεγαλύτερο τμήμα του βουνού ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Κερκίνης. Όπως συμβαίνει με τους περισσότερους από τους ορεινούς όγκους που οριοθετούν τα σύνορα της χώρας μας, το Μπέλες είναι σχετικά απομακρυσμένο με δυσκολοδιάβατους δασικούς δρόμους και οι ανθρώπινες δραστηριότητες αρκετά περιορισμένες με αποτέλεσμα να διατηρείται αλώβητη η άγρια φύση του βουνού.
Τα δάση της περιοχής είναι πλούσια και γενικά το Μπέλες θεωρείται ένα βουνό με σχετικά απότομες κλίσεις και πυκνή δασοκάλυψη που φτάνει μέχρι πολύ ψηλά. Εδώ επικρατούν τα πλατύφυλλα φυλλοβόλα δάση με τις χαμηλές περιοχές να έχουν όμορφα μεικτά δάση από βελανιδιές, πλατάνια, καστανιές, φτελιές, καρυδιές, φλαμουριές, σφενδάμια, οστρυές, φράξους, φουντουκιές και σκλήθρα. Πιο ψηλά ξεκινάνε οι οξιές, τα μαυρόπευκα, τα μακεδονικά έλατα, η δασική πεύκη, τα βουνόκερδα, αλλά και λίδες συστάδες από σημύδες. Στην κορυφογραμμή απλώνονται όμορφα αλπικά λιβάδια, γεμάτα από πολλά σπάνια είδη φυτών. Στο Μπέλες έχουν βρεθεί πάνω από 1.300 φυτά. Από αυτά τα πιο σημαντικά είναι η βιόλα Viola stojanowii, η Minuartia saxifraga, το Geum rivale, το μύρτιλο Vaccinium vitis-idaea, το αγριογαρύφαλλο Dianthus petraeus subsp orbelicus, ο Acinos alpinus subsp nomismophyllus, το Hylotelephium telephium, το Atocion lerchenfeldianum, η αγριοτριανταφυλλιά Rosa spinosissima, το Symphytum tuberosum subsp angustifolium, η Bruckenthalia spiculifolia, η κενταύρια Centaurea napulifera subsp napulifera, η Viscaria asterias και η σιληνή Silene saxifraga. Άλλα ενδιαφέροντα είδη είναι ο κρίνος Lilium martagon, το Erysimum drenowskii, η Alchemilla lanuginosa, η Scutellaria alpina, οι καμπανούλες Campanula velebitica και Campanula persicifolia, ο Rhinanthus rumelicus, ο Chamaecytisus eriocarpus, το Aconogonon alpinum, το Asplenium septentrionale, η Gentiana verna subsp balcanica, η Paronychia rechingeri, η σιληνή Silene waldsteinii, το Thesium linophyllon subsp montanum, η Pedicularis brachyodonta subsp moesiaca, η Atropa belladonna, το Sempervivum heuffelii, η αγριοτριανταφυλλιά Rosa pendulina, η Veronica barrelieri subsp barrelieri, η Inula hirta, το βαλσαμόχορτο Hypericum maculatum subsp immaculatum, η Antennaria dioica, το Peucedanum longifolium, η Vicia canescens subsp serinica, η Betonica officinalis subsp officinalis, ο κρόκος Crocus chrysanthus, τα αγριογαρύφαλλο Dianthus giganteus και Dianthus pinifolius subsp pinifolius, το Senecio ovatus και ο Ranunculus acris subsp acris. Στα δάση και στα αλπικά απαντώνται και οι ορχιδέες Epipactis helleborine, Neottia nidus-avis, Neottia ovata, Platanthera chlorantha, Gymnadenia conopsea, Dactylorhiza cordigera, Dactylorhiza saccifera, Anacamptis morio, Orchis pallens, Orchis mascula, Orchis purpurea, Orchis simia και Ophrys oestifera.
Η ορνιθοπανίδα του Μπέλες είναι πολύ σημαντική, καθώς η πυκνή βλάστηση και η απομόνωση προσφέρουν ιδανικό καταφύγιο για πολλά πουλιά του δάσους, ενώ η γειτνίαση με τη λίμνη Κερκίνη μαγνητίζει πολλά σπάνια αρπακτικά. Από τα τελευταία, εδώ απαντώνται χρυσαετοί, θαλασσαετοί, βασιλαετοί, στικταετοί, κραυγαετοί, φιδαετοί, σφηκιάρηδες, τσίφτηδες, γερακίνες, σαΐνια, διπλοσάινα, ξεφτέρια, πετρίτες, βραχοκιρκίνεζα, δεντρογέρακα και νανογέρακα. Στα δάση κάνουν τις φωλιές τους οι μαύροι πελαργοί και στους στύλους των γύρω χωριών οι λευκοί πελαργοί. Είναι σημαντικό ότι στην περιοχή εμφανίζονται περιστασιακά τα όρνια. Στα πιο ψηλά σημεία ζει μια πλειάδα από είδη των αλπικών, όπως χιονάδες, χιονοψάλτες, σταχτοπετρόκληδες, πυρροκότσυφες, χιονοκότσυφες, κιτρινοκαλιακούδες, κοράκια και βλαχοτσίχλονα. Άλλα πουλιά του βουνού είναι η μπεκάτσα, το φασσοπερίστερο, η φάσσα, το τρυγόνι, ο κούκος, ο χουχουριστής, ο μπούφος, η κουκουβάγια, το γυδοβύζι, η βουνοσταχτάρα, ο μελισσοφάγος, η χαλκοκουρούνα, ο μαύρος δρυοκολάπτης, ο πράσινος δρυοκολάπτης, ο βαλκανικός δρυοκολάπτης, ο νανοδρυοκολάπτης, η σταρήθρα, η δεντροσταρήθρα, ο νεροκότσυφας, ο θαμνοψάλτης, το αηδόνι, ο φοινίκουρος, η τσίχλα, η γερακότσιχλα, ο μελωδοτσιροβάκος, ο θαμνοτσιροβάκος, ο δρυομυγοχάφτης, ο αιγίθαλος, ο δεντροτσοπανάκος, ο βουνοδεντροβάτης, ο αετομάχος, ο σταχτοκεφαλάς, η κίσσα, ο συκοφάγος, ο χειμωνόσπινος, το φανέτο, το λούγαρο, ο κοκκοθραύστης, το σιρλοτσίχλονο, το χρυσοτσίχλονο και το βουνοτσίχλονο.
Από τα αμφίβια στο Μπέλες συναντά κανείς σαλαμάνδρες, κοινούς τρίτωνες, ανατολικούς χτενοτρίτωνες, φρύνους, πρασινόφρυνους, κιτρινομπομπίνες, δεντροβάτραχους, βαλκανοβάτραχους, γραικοβάτραχους και σβελτοβάτραχους. Η ερπετοπανίδα είναι επίσης πλούσια με είδη, όπως μεσογειακές χελώνες, γραικοχελώνες, κονάκια, τυφλίτες, πρασινόσαυρες, τοιχογουστέρες, σαύρες του Ταύρου, στεφανοφόρους, έφιους, λαφιάτες, σαπίτες, νερόφιδα, σαΐτες, αγιόφιδα, λαφιάτες του Ασκληπιού, σπιτόφιδα, οχιές και σπάνιους αστρίτες. Τα θηλαστικά αντιπροσωπεύονται από πολλά ακριβοθώρητα είδη. Η παρουσία των λύκων είναι μόνιμη καθώς στο βουνό υπάρχουν και μεγάλοι πληθυσμοί από ζαρκάδια και αγριόχοιρους. Άλλα είδη είναι οι αγριόγατες, οι βίδρες, οι αλεπούδες, τα δασοκούναβα, οι νυφίτσες, οι λαγοί, οι ασβοί, οι σκίουροι, οι δασομυωξοί και κάποια σπάνια είδη νυχτερίδων, όπως η λευκονυχτερίδα (Pipistrellus kuhli) και η νυχτερίδα του Ναθούσιους (Pipistrellus nathusii).
