Η οργανωμένη μαζική καταδίωξη των ελληνικής καταγωγής πολιτών που ζουν στη Σοβιετική Ένωση (ελληνική επιχείρηση της Εν Κα Βε Ντε),

Δελτίο της Εν Κα Βε Ντε για τη σύλληψη του Κονσταντίν Φιόντοροβιτς Τσελπάν (Константин Фёдорович Челпан), διευθυντικού στελέχους εργοστασίου στο Χάρκοβο. Συνελήφθη στις 15 Δεκεμβρίου 1937 και εκτελέστηκε. Με κόκκινη υπογράμμιση η ένδειξη πως είναι ελληνικής καταγωγής.

Στις 15 Δεκεμβρίου 1937, ξεκινά η οργανωμένη μαζική καταδίωξη των ελληνικής καταγωγής πολιτών που ζουν στη Σοβιετική Ένωση (ελληνική επιχείρηση της Εν Κα Βε Ντε),

Η ελληνική επιχείρηση της Εν Κα Βε Ντε (ρωσικά: Греческая Операция, μτγ. Γκρέτσεσκαγια Οπεράτσιγια, μτφ. ελληνική επιχείρηση) ή γενικότερα οι σταλινικές διώξεις εναντίον των Ελλήνων ήταν σύμφωνα με τον ιστορικό Βλάση Αγτζίδη, οργανωμένη μαζική καταδίωξη των πολιτών ελληνικής καταγωγής και Ελλήνων πολιτών που ζούσαν στη Σοβιετική Ένωση. Διετάχθη από τον Ιωσήφ Στάλιν ως τμήμα της ευρύτερης Μεγάλης Εκκαθάρισης, και τέθηκε σε εφαρμογή από το Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων, γνωστό και ως ΛΚΕΥ ή και Εν Κα Βε Ντε (NKVD) (πρόδρομος της Κα Γκε Μπε), αρχηγός του οποίου ήταν ο Νικολάι Γιεζόφ.

Στα ελληνικά η ιστορική αυτή επιχείρηση αποδίδεται συχνά και ως πογκρόμ, ωστόσο ο όρος χρησιμοποιείται κυρίως για να υποδηλώσει βία του όχλου εναντίον άλλων πολιτών, παρά οργανωμένη καταδίωξη από αστυνομία που έχει επίσημη κατεύθυνση και διαταγές.

Το κύριο στάδιο της επιχείρησης ξεκίνησε στις 15 Δεκεμβρίου του 1937 και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 1938, ενώ σποραδικές συλλήψεις συνεχίστηκαν έως το 1950. Ειδικά αιματηρή κατέληξε να είναι η καταστολή στην περιοχή του Ντονέτσκ και στην περιοχή Κρασνοντάρ.

Ιστορία

Το πολιτικό υπόβαθρο δημιουργήθηκε με το ψήφισμα της 7ης Αυγούστου 1932, σχετικά με την προστασία της σοσιαλιστικής περιουσίας. Βάσει του ψηφίσματος αυτού, τα αντισοβιετικά στοιχεία εντός της επικρατείας της Σοβιετικής Ένωσης έπρεπε να επισημανθούν και να εξαλειφθούν, και στον κατάλογο των στοιχείων αυτών συμπεριλαμβάνονταν πρώην κουλάκοι, εγκληματίες, και άλλα αντισοβιετικά στοιχεία.Το μέτρο αυτό άρχισε να εφαρμόζεται τον Ιούνιο του 1937 σε όλες τις ομάδες οι οποίες προσδιορίζονταν ως αντισοβιετικές.

Φωτογραφία της σύλληψης του Μάρκου Αλεξάντροβιτς Θεοχάρη, Μόσχα, 2 Σεπτεμβρίου 1938. Στάλθηκε στο γκουλάγκ της Κόλυμα.

Η ελληνική επιχείρηση συγκεκριμένα ξεκίνησε στις 15 Δεκεμβρίου του 1937, υπό την ντιρεκτίβα αρ. 50215 με χρονολόγηση 11 Δεκεμβρίου του 1937, υπογεγραμμένη από τον κομισάριο εσωτερικών υποθέσεων Νικολάι Γιεζόφ. Το διάταγμα προσδιόριζε πως η Εν Κα Βε Ντε είχε την εξουσιοδότηση να προχωρήσει σε ανακάλυψη και άμεση εξάλειψη του οποιουδήποτε δικτύου Ελλήνων εθνικιστών, κατασκόπων, επαναστατών, και λοιπών οργανώσεων σκοπός των οποίων ήταν η διάβρωση της σοβιετικής ισχύος σε περιοχές όπου διέμενε μεγάλος αριθμός πολιτών ελληνικής καταγωγής και προωθούνταν η δημιουργία μιας μπουρζουάδικης φασιστικής πολιτείας, με ενεργή συμμετοχή των μυστικών υπηρεσιών της Ελλάδας προς όφελος των βρετανικών, γερμανικών, και ιαπωνικών υπηρεσιών. Αρχικά ξεκίνησε σταδιακά με το κλείσιμο των ελληνικών σχολείων, πολιτιστικών οργανώσεων, και εκδοτικών οίκων.

Σε κάποιες περιπτώσεις, οι κεντρικές αρχές έστελναν διαταγές στις αστυνομικές δυνάμεις με αίτημα τη σύλληψη ενός συγκεκριμένου αριθμού Ελλήνων, χωρίς να διευκρινίζονται ονόματα πολιτών, έτσι οι συλλήψεις γίνονταν έως ότου καλυφθεί το ζητούμενο αριθμητικό σύνολο της ημέρας.

  

 

Ντιρεκτίβα 50215 (ρωσικά)

Материалами следствия устанавливается, что греческая разведка ведет активную шпионско-диверсионную и повстанческую работу в СССР, выполняя задания английской, германской и японской разведок. Базой для этой работы являются греческие колонии в Ростовской-на-Дону и Краснодарской областях Северного Кавказа, Донецкой, Одесской и других областях Украины, в Абхазии и других республиках Закавказья, в Крыму, а также широко разбросанные группы греков в различных городах и местностях Союза. Наряду с шпионско-диверсионной работой в интересах немцев и японцев, греческая разведка развивает активную антисоветскую националистическую деятельность, опираясь на широкую антисоветскую прослойку (кулаки-табаководы и огородники, спекулянты, валютчики и другие) среди греческого населения СССР. В целях пресечения деятельности греческой разведки та территории СССР приказываю:

1. 15 декабря сего года одновременно во всех республиках, краях и областях произвести аресты всех греков, подозреваемых в шпионской, диверсионной, повстанческой и националистической антисоветской работе.

2. Аресту подлежат все греки (греческо-подданные и граждане СССР) следующих категорий:

а) находящиеся на оперативном учете и разрабатываемые;

б) бывшие крупные торговцы, спекулянты, контрабандисты и валютчики;

в) греки, ведущие активную антисоветскую националистическую работу, в первую очередь из среды раскулаченных, а также все скрывавшиеся от раскулачивания;

г) политэмигранты из Греции и все греки, нелегально прибывшие в СССР, независимо от страны, из которой они прибыли;

д) все осевшие на территории СССР греки, так называемые закордонные агенты ИНО НКВД и разведывательного управления РККА.…

5. При необходимости производства арестов лиц командного и начальствующего состава, имеющие военные и специальные звания, а также специалистов и лиц, входящих в номенклатуру ЦК, запрашивать санкцию НКВД СССР. …

7. О результатах операции по арестам донести к 18 декабря. О ходе следствия доносить пятидневными сводками с сообщением итоговых цифровых данных и наиболее существенных и важнах показаний.

Народный комиссар внутренних дел СССР

Генеральный комиссар государственной Безопасности ЕЖОВ

Ελεύθερη μετάφραση

Τα αποτελέσματα της έρευνας καταδεικνύουν πως οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες δρουν ενεργά ως κατάσκοποι και σαμποτέρ και ενθαρρύνουν τους στασιαστές εντός της ΕΣΣΔ, ενεργώντας βάσει υποδείξεων των βρετανικών, γερμανικών, και ιαπωνικών μυστικών υπηρεσιών. Το επίκεντρο της δραστηριοποίησης τους είναι στις ελληνικές παροικίες στις περιφέρειες του Ροστόφ επί του Ντον και του Κρασνοντάρ στον Βόρειο Καύκασο, στις περιφέρειες του Ντονέτσκ, της Οδησσού και άλλων περιοχών της Ουκρανίας, στην Αμπχαζία και άλλες δημοκρατίες του Καυκάσου, στην Κριμαία, καθώς και σε διάφορες διασκορπισμένες ελληνικές ομάδες σε πόλεις και οικισμούς εντός της Σοβιετικής Ένωσης. Παράλληλα με τις δραστηριότητες κατασκοπείας και σαμποτάζ προς όφελος των Γερμανών και των Ιαπώνων, οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες αναπτύσσουν ενεργά την αντισοβιετική εθνικιστική δραστηριότητα, βασιζόμενοι επί των αντισοβιετικών κοινωνικών στρωμάτων (κουλάκοι, παραγωγοί καπνού, αγρότες, κερδοσκόποι, ανταλλακτές συναλλάγματος και άλλοι) ανάμεσα στον ελληνικό πληθυσμό της ΕΣΣΔ. Προκειμένου να κατασταλούν οι δραστηριότητες των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών στις περιοχές της ΕΣΣΔ, διατάσσω:

Στις 15 Δεκεμβρίου αυτού του έτους, ταυτόχρονα σε όλες τις δημοκρατίες, περιοχές και επαρχίες, να συλληφθούν όλοι οι Έλληνες για τους οποίους υπάρχουν υποψίες κατασκοπείας, κωλυσιεργίας, εξεγέρσεως και εθνικιστικής αντισοβιετικής δραστηριότητας.

Όλοι οι Έλληνες (Έλληνες πολίτες και πολίτες της ΕΣΣΔ) είναι προς σύλληψη βάσει των παρακάτω κατηγοριών:

α) όσοι βρίσκονται σε ενεργή δράση και την αναπτύσσουν

β) πρώην μεγαλέμποροι, κερδοσκόποι, κλεπταποδόχοι και ανταλλακτές συναλλάγματος

γ) όσοι Έλληνες εκτελούν αντισοβιετικές εθνικιστικές εργασίες, κυρίως ανάμεσα στα στρώματα των κουλάκων, καθώς και αυτούς που κρύβονται από την αποκουλακοποίηση

δ) πολιτικοί μετανάστες από την Ελλάδα και όλοι οι Έλληνες που αφίχθησαν παράνομα στην ΕΣΣΔ, ανεξάρτητα από ποιά χώρα κατέφθασαν

ε) όλοι οι Έλληνες οι οποίοι έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή της ΕΣΣΔ και λειτουργούν ως προσωπικό του ΛΚΕΥ (NKVD) και τους Τμήματος Αναγνώρισης του Κόκκινου Στρατού.

3-4 ...(διάφορες διοικητικές αναφορές)

5. Εάν είναι απαραίτητο να γίνουν συλλήψεις του προσωπικού το οποίο διαθέτει στρατιωτικούς και ειδικούς βαθμούς, καθώς και εμπειρογνωμόνων και ατόμων τα οποία ανήκουν στην Κεντρική Επιτροπή, ζητείστε άδεια από το ΛΚΕΥ (NKVD) της ΕΣΣΔ.

6. ...

7. Αναφέρετε τα αποτελέσματα της επιχείρησης και των συλλήψεων έως τις 18 Δεκεμβρίου. Αναφέρετε την πορεία της έρευνας χρησιμοποιώντας πενταήμερες συνόψεις με τα σύνολα των συλλήψεων καθώς και τα πιο σημαντικά στοιχεία.

Λαϊκός Κομισάριος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΣΣΔ

Ο Γενικός Κομισάριος της Κρατικής Ασφάλειας, ΓΙΕΖΟΦ

Το κείμενο της διαταγής συμπίπτει σε μεγάλο βαθμό με άλλες προηγούμενες διαταγές εις βάρος άλλων εθνικών μειονοτήτων, όπως της λετονικής (30 Νοεμβρίου 1937), της φινλανδικής, εσθονικής, ρουμανικής και άλλων. Την επόμενη ημέρα αφότου υπογράφθηκε η διαταγή (11 Δεκεμβρίου 1937), έγιναν εκλογές, και ως αποτέλεσμα υπήρξαν μερικοί πολίτες ελληνικής καταγωγής οι οποίοι έγιναν μέλη του ανώτατου σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν ο Ιβάν Παπάνιν (τιμημένος ως Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης), Πασά Ανγκελίνα (Ηρωίδα της Σοσιαλιστικής Εργασίας), Βλαδίμηρος Κοκκινάκης (Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης) και άλλοι.

Στις 15 Δεκεμβρίου του 1937, ξεκίνησε το πρώτο κύμα συλλήψεων σε Γεωργία, Κριμαία, Ντόνετσκ, Οδησσό, Κρασνοντάρ, και Αζερμπαϊτζάν. Κατά την πρώτη νύκτα στο Χάρκοβο, συνελήφθησαν περισσότεροι από 30 Έλληνες, ανάμεσα τους και ο Κωνσταντίν Τσελπάν ο οποίος υπήρξε ο αρχισχεδιαστής της μηχανής του ρωσικού άρματος μάχης T-34 και είχε τιμηθεί με το βραβείο Λένιν. Κατά τις επόμενες 10 ημέρες συνελήφθησαν συνολικά 8.000 Έλληνες.

NKVD persecution of Greeks document 1-2

Στις 31 Ιανουαρίου του 1938 εκδόθηκε νέο διάταγμα, βάσει του οποίου δινόταν η άδεια να συνεχιστεί η καταστολή των εθνικών μειονοτήτων.

NKVD persecution of Greeks document 2-2

ВКП(б) № П57/49 (ρωσικά)

1. Разрешить Наркомвнуделу продолжить до 15 апреля 1938 года операцию по разгрому шпионско-диверсионных контингентов из поляков, латышей, немцев, эстонцев, финнов, греков, иранцев, харбинцев, китайцев и румын, как иностранных подданных, так и советских граждан, согласно существующих приказов НКВД СССР.

2. Оставить до 15 апреля 1938 года существующий внесудебный порядок рассмотрения дел арестованных по этим операциям людей, вне зависимости от их подданства.

3. Предложить НКВД СССР провести до 15 апреля аналогичную операцию и погромить кадры болгар и македонцев, как иностранных подданных, так и граждан СССР.

СЕКРЕТАРЬ ЦК

Ελεύθερη μετάφραση

1. Να επιτραπεί στο Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων να συνεχίσει έως την 15η Απριλίου 1938 την επιχείρηση καταστολής (διάλυσης) της ομάδας κατασκόπων και σαμποτέρ από Πολωνούς, Λετονούς, Γερμανούς, Εσθονούς, Φινλανδούς, Έλληνες, Ιρανούς, Χαρβίνους, Κινέζους, και Ρουμάνους, τόσο ξένους υπήκοους όσο και Σοβιετικούς πολίτες, σύμφωνα με τις υπάρχουσες διαταγές του ΛΚΕΥ ΕΣΣΔ.

2. Να παραμείνει έως τις 15 Απριλίου 1938 η υπάρχουσα εξωδικαστική διαδικασία για την εξέταση των περιπτώσεων ανθρώπων που συνελήφθησαν κατά τις επιχειρήσεις αυτές, ανεξάρτητα από την υπηκοότητα τους.

3. Να προταθεί στο ΛΚΕΥ της ΕΣΣΔ να διενεργήσει παρόμοια επιχείρηση πριν τις 15 Απριλίου έναντι των Βουλγάρων και των Μακεδόνων, τόσο των ξένων υπηκόων όσο και των πολιτών της ΕΣΣΔ.

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΚ

Μόνο στην Ουκρανία, υπολογίζεται πως υπήρξαν 7.600 με 9.400 θύματα της ελληνικής επιχείρησης.

Τοποθεσία της Κόλυμα, στο γκουλάγκ της οποίας στάλθηκε η πλειοψηφία των Ελλήνων συλληφθέντων που δεν εκτελέστηκαν

Η μεγάλη πλειοψηφία των συλληφθέντων εκτελούνταν[εκκρεμεί παραπομπή] και οι υπόλοιποι στέλνονταν στα γκουλάγκ. Το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης ήταν στην Κολυμά, στη ρωσική Άπω Ανατολή, όπου στάλθηκαν περίπου 2.030 Έλληνες. Περίπου 100 άτομα στάλθηκαν στο γκουλάγκ του Νορλίσκ, πάνω από 130 στα γκουλάγκ της δημοκρατίας Κόμι, πάνω από 200 στο Καζακστάν, και 60 με 80 στο Αρχάγγελσκ. Μόνο οι μισοί επέστρεψαν από τα γκουλάγκ[εκκρεμεί παραπομπή]. Τα στοιχεία της 1ης Ιανουαρίου 1939 αναφέρουν 2.030 Έλληνες, και επιπρόσθετα υπήρχαν 451 Έλληνες οι οποίοι ήταν Έλληνες πολίτες από την Ελλάδα (το 11% του συνόλου των Ελλήνων κρατουμένων).[13] Συνολικά, το 1938 υπήρχαν περίπου 2.500 Έλληνες κρατούμενοι εκ των οποίων 600-800 πέθαναν την περίοδο 1938-1941.

Κατά την ίδια περίοδο, έγιναν ενεργές προσπάθεις από τις σοβιετικές αρχές ώστε να αποκαλυφθούν τα αντιεπαναστατικά στοιχεία, με τις έρευνες να γίνονται σε Ροστόφ επί του Ντον, Μαριούπολη, και σχεδόν όλα τα ελληνικά χωριά στο Πριαζόβ, Μπακού, Κρασνοντάρ, Ασγκαμπάτ, έξω από τη Μόσχα, ακόμα και στην περιοχή της Ιγκάρκα στη βορειοκεντρική Ρωσία. Οι δραστηριότητες αυτές περιελάμβαναν το κλείσιμο των ελληνικών σχολείων ανά την επικράτεια της ΕΣΣΔ, πολιτιστικών συλλόγων, εκδοτικών οίκων, και εφημερίδων. Ιδιαίτερα αιματηρή ήταν η καταστολή στο Κουμπάν (σημερινό Κράι Κρασνοντάρ) της νοτιοδυτικής Ρωσίας όπου το 92-94% των συλληφθέντων εκτελέστηκε.

Θύματα στελέχη του ΚΚΕ

Στη Σοβιετική Ένωση για διάφορους λόγους τη δεκαετία 1930-40 είχαν βρεθεί διάφορα στελέχη και μέλη του ΚΚΕ. Σύμφωνα με τον Βασίλη Νεφελούδη 40 περίπου στελέχη του ΚΚΕ προερχόμενα από την Ελλάδα ζούσαν στη Σοβιετική Ένωση στα τέλη του 1937.

Πολλά από αυτά συνελήφθησαν, οδηγήθηκαν σε δίκη και καταδικάστηκαν σε θάνατο ως κατάσκοποι, υπονομευτές της ΕΣΣΔ, αντεπαναστατικά στοιχεία και τροτσκιστές. Οι περισσότεροι από αυτούς εκτελέστηκαν το πρώτο εξάμηνο του 1938, όπως οι Ανδρόνικος Χαϊτάς, Κώστας Ευτυχιάδης, Γιώργος Κολοζώφ, Διονύσης Πυλιώτης, Μάρκος Μαρκοβίτης, Μιχάλης Μπεζεντάκος, Αβραάμ Δερβίσογλου, Περικλής Καρασκόγιας, Ιορδάνης Ιορδανίδης κ.ά.

Αντίδραση από την Ελλάδα

Έως το 1937, ένα μεγάλο ποσοστό των ξένων υπηκόων στην ΕΣΣΔ ήταν Έλληνες, οι οποίοι ζούσαν για πολύ καιρό στην Τουρκία και Οθωμανική αυτοκρατορία (ποντιακός ελληνισμός), και με τους εκεί διωγμούς αναγκάστηκαν να καταφύγουν στη Ρωσία για να γλιτώσουν από την εθνοκάθαρση. Ωστόσο, η Ελλάδα και η ΕΣΣΔ διατηρούσαν μεταξύ τους εμπορικές συμφωνίες, τις οποίες η κυβέρνηση της Ελλάδας (κυβέρνηση Μεταξά) δεν ήθελε να διακινδυνεύσει λόγω των Ρωσοελλήνων, και αρκέστηκε μόνο σε σποραδικές επιστολές διαμαρτυρίας.

Κατόπιν η Σοβιετική Ένωση προσφέρθηκε να σταλούν στην Ελλάδα οι πολίτες ελληνικής καταγωγής, αλλά η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε την προσφορά καθώς η ΕΣΣΔ αποτελούσε εστία του κομμουνισμού και δεν ήθελε να εισέλθουν στη χώρα κομμουνιστικά στοιχεία, ενώ συνέχιζε να αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα από την ανταλλαγή πληθυσμών με την Τουρκία το 1923 και τη μεγάλη εισροή νέων πολιτών στην επικράτεια. Ωστόσο δέχτηκε την παλιννόστηση 10.000 προσφύγων ελληνικής καταγωγής από την ΕΣΣΔ, με τους συνολικούς αιτούντες να είναι 40.000. Η επίσημη δικαιολογία που δόθηκε ήταν πως οι ελληνικές πρεσβείες και προξενεία δεν ήταν σε θέση να εκδώσουν τόσο μεγάλο αριθμό διαβατηρίων.

Πάσο - άδεια επιβίβασης σε πλοίο στον κόλπο Nagaevo μετά την απελευθέρωση από το στρατόπεδο. Εκδόθηκε προς Νικολάι Διονυσιάδη. ΟΥΡΖ (Τμήμα Εγγραφής και Κατανομής Κρατουμένων) του Στρατοπέδου «AV» του Υπουργείου Εσωτερικών. 2 Ιανουαρίου 1948.

Προβλήματα επαναπατρισμού στη Ρωσία

Το συνολικό πρόβλημα που προέκυψε με τον επαναπατρισμό των εκδιωχθέντων συνέχισε να είναι ανεπίλυτο, καθώς ατομικά υπήρξε αποκατάσταση αυτών που καταδιώχθηκαν, αλλά η εθνοτική ομάδα ως σύνολο δεν αποκαταστάθηκε. Από το 1993 οι Έλληνες της Ρωσίας αναζητούν πολιτική αποκατάσταση ως εθνοτική ομάδα. Κατά την περίοδο 1992-1994 αποκαταστάθηκαν Ρωσογερμανοί βάσει προεδρικού διατάγματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας (αρ.231, 21 Φεβ. 1992), Ρωσοκορεάτες (Δούμα, αρ. 4721-1, 1 Απρ. 1993), Ρωσοφινλανδοί (Δούμα, αρ. 5229-1, 29 Ιουνίου 1993), Καρατσάι (ρωσ. κυβέρνηση, αρ. 1100, 30 Οκτ. 1993), Καλμίκοι (προεδρ. διάταγμα, αρ. 2290, 25 Δεκεμβρίου 1993), Βαλκάριοι (προεδρ. διάταγμα, αρ. 448, 3 Μαρτίου 1994).

Το 2005, ο Ιβάν Σαββίδης ως μέλος της Δούμας κατέθεσε νομοσχέδιο σχετικά με τον επαναπατρισμό των Ρώσων Ελλήνων, το οποίο πρότεινε την πολιτική αναγνώριση και ελευθερία προσδιορισμού του πληθυσμού ώστε να αναπτύξει και πάλι τον εθνοτικό του χαρακτήρα, καθώς και το δικαίωμα λήψης ρωσικής υπηκοότητας σε όσους πολίτες είχαν παράνομα απελαθεί από την ΕΣΣΔ κατά τη διάρκεια των διωγμών, ενώ παράλληλα έστειλε και επιστολή στον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν. Η απάντηση της ρωσικής προεδρίας ανέφερε πως η απέλαση των Ελλήνων δεν έγινε ως Ρώσων Ελλήνων αλλά ως Ελλήνων πολιτών, πρώην Ελλήνων ή Ελλήνων στους οποίους είχε δοθεί ρωσική υπηκοότητα. Επιπλέον, η απέλαση δεν διενεργήθηκε τόσο από την περιοχή της Ρωσικής επικράτειας, αλλά από τις περιοχές άλλων δημοκρατιών της πρώην ΕΣΣΔ όπως η Γεωργία, Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία, και Ουκρανία, και πως βάσει αυτών των στοιχείων, το να εγείρεται θέμα επιστροφής Ρώσων Ελλήνων στη Ρωσία φαίνεται πως είναι προβληματικό και πως δεν ευθύνεται η σύγχρονη Ρωσία για τις πράξεις της Σοβιετικής Ένωσης. Το νομοσχέδιο αποσύρθηκε λίγο καιρό έπειτα μετά από αίτηση του συντάκτη του.

Μνημεία

Το 2011 ανεγέρθηκε μνημείο προς τιμή των θυμάτων στο Μαγκαντάν της ρωσικής Άπω Ανατολής, ενώ η 15η Δεκεμβρίου, ημερομηνία έναρξης της καταδίωξης, τιμάται ως ημέρα μνήμης από την ελληνική ομογένεια. Ενώ υπάρχουν και άλλα διάσπαρτα μνημεία σε πολλές περιοχές της Ρωσίας