Βούλγαροι αντάρτες εισέβαλαν στο Μετόχι της Ιεράς Μονής Ιβήρων στον Άθω, παρά το Μελένικον, 28 Μαΐου 1908
Στις 28 Μαΐου 1908, σύμφωνα με έκθεση του Μητροπολίτη Μελενίκου Αιμιλιανού Δάγγουλα για τις βουλγαρικές βιαιότητες, Βούλγαροι αντάρτες με τη βοήθεια ενόπλων χωρικών, αγνώστου αριθμού, εισέβαλαν περί την 6η ώραν της ημέρας τουρκιστί (δηλαδή περίπου στις 11 το πρωί) στο Μετόχι της Ιεράς Μονής Ιβήρων στον Άθω, παρά το Μελένικον. Εφόνευσαν με πυροβολισμούς τον ιερέα του Μετοχίου, παπά Μελέτιο, ηλικίας 35 ετών, καταγόμενο από την Τένεδο. Επίσης σκότωσαν την υπηρέτρια, ηλικίας 65-70 ετών, Ελένη Πασπαλούδη και την εγγονή της, επίσης Ελένη, ηλικίας 8-10 ετών, καθώς και μία εργάτρια, με το όνομα Βαρβάρα, η οποία βρισκόταν στην άμπελο του Μετοχίου λόγω της βροχής.
"...βούλγαροι αντάρται μετά χωρικών οπλισμένων αγνώστου αριθμού, εισβαλόντες, περί την 6ην ώραν της ημέρας τουρκιστί, εν τω Μετοχίω της εν Άθω ιεράς μονής Ιβήρων, παρά το Μελένικον, εφόνευσαν διά πολυκρότων τον ιερέα του Μετοχίου παπά Μελέτιον, ηλικίας 35 ετών εκ Τενέδου καταγόμενον, την υπηρέτριαν, ηλικίας 65-70 ετών Ελένην Πασπαλούδη καλουμένην, την εγγονήν αυτής 8 - 10 ετών επίσης Ελένην, και μίαν εργάτιδα, βαρβάραν καλουμένην, βλαστολογούσαν εν τη αμπέλω του μετοχίου και ένεκα της επικειμένης κατά την ώραν εκείνην βροχής εισελθούσαν εν
αυτώ".
Η κατάσταση στις περιοχές του Πετριτσίου, Σιδηροκάστρου και Μελενίκου κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα (αρχές του 20ού αιώνα) ήταν ιδιαίτερα δύσκολη λόγω του βίαιου προσηλυτισμού και των επιθέσεων από τα σώματα των κομιτατζήδων (βουλγαρικές αντάρτικες ομάδες). Οι κομιτατζήδες επιδίωκαν να εδραιώσουν την κυριαρχία τους και να προωθήσουν τα βουλγαρικά συμφέροντα στην περιοχή, συχνά με τη βία.
Η περίοδος του Μακεδονικού Αγώνα ήταν γεμάτη ένταση και συγκρούσεις, με τις τουρκικές αρχές και τους Ευρωπαίους αξιωματούχους να διαμαρτύρονται για τους φόνους που εκτελούνταν από τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα, γεγονός που οδήγησε σε προσωρινή ύφεση των εχθροπραξιών. Ωστόσο, ο φυλετικός αγώνας αναζωπυρώθηκε και κορυφώθηκε με την επανάσταση των Νεότουρκων και την καθιέρωση του τουρκικού συντάγματος τον Ιούλιο του 1908.
Από τη μελέτη της προξενικής αλληλογραφίας αναδεικνύεται ο πρωταγωνιστικός ρόλος δύο αξιωματικών, του Στυλιανού Μαυρομιχάλη και του Δημοσθένη Φλωριά, οι οποίοι οργάνωσαν τα δύο Εθνικά Κέντρα στην Ανατολική Μακεδονία, συγκεκριμένα στην Καβάλα και στις Σέρρες. Αυτοί οι αξιωματικοί εργάστηκαν ακαταπόνητα για την ανάπτυξη του εθνικού φρονήματος των κατοίκων της υπαίθρου, συστήνοντας ειδικές εθνικές επιτροπές και συντάσσοντας κανονισμούς. Η παρουσία τους ενίσχυσε το ηθικό των χωρικών, που ανέκτησαν θάρρος και ήταν έτοιμοι να θυσιαστούν υπέρ της πατρίδας.
Η αναπτέρωση του εθνικού φρονήματος, η εξύψωση της παιδείας, η ένοπλη οργάνωση των εντοπίων, η απώθηση των Βουλγάρων στα βόρεια της Δράμας και των Σερρών, ο οικονομικός αποκλεισμός τους από τις μεγάλες αγορές των πόλεων και η επέκταση του ένοπλου αγώνα στη Δυτική Θράκη ήταν επιτεύγματα αυτών των αξιωματικών.
Ο Δημοσθένης Φλωριάς, στυλοβάτης του Εθνικού Κέντρου Σερρών, ανακλήθηκε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1908 μετά από απαίτηση των Τούρκων, αφήνοντας πίσω του ένα θεμελιωμένο έργο που συνέχισε ο αντικαταστάτης του Βασίλειος Καψαμπέλης, γνωστός με το ψευδώνυμο Κατσιμάνης. Στην Καβάλα, ο Στυλιανός Μαυρομιχάλης αντικαταστάθηκε το Μάρτιο του 1909 από τον ανθυποπλοίαρχο Κωνσταντίνο Τυπάλδο, ο οποίος μετά από τρεις μήνες επέστρεψε στην υπηρεσία του καταγγέλλοντας διαφθορά και εκμετάλλευση.
Η τρομοκρατία που ασκούσαν οι Βούλγαροι δεν κατάφερε να επιτύχει τους στόχους τους και αντίθετα, οργάνωσε τον ελληνισμό σε ένοπλη αντίσταση. Ο Μακεδονικός Αγώνας σημείωσε μεγάλη επιτυχία στην Ανατολική Μακεδονία, αναχαιτίζοντας τη βουλγαρική διείσδυση στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία και δίνοντας ανάσα στις περιοχές που δέχτηκαν τις πρώτες επιθέσεις.
Ο Μακεδονικός Αγώνας ανέδειξε τις αρετές και τις θυσίες των Ελλήνων, συνδέοντας το έθνος με τις παραδόσεις της ελληνικής λεβεντιάς και οδηγώντας στην επιτυχημένη έκβαση των Βαλκανικών Πολέμων.
