Εισβολή των Βουλγάρων και το ολοκαύτωμα της Νιγρίτα, 18 Ιουνίου 1913
Η τοπική ιστορία της Νιγρίτας αλλά και της ευρύτερης περιοχής του δήμου Βισαλτίας, είναι όπως γνωρίζουμε πολύ πλούσια σε ιστορικά γεγονότα, σημαντικότατα για την συλλογική μνήμη και την αυτοσυνειδησία του τόπου μας. Γεγονότα χαρούμενα, ένδοξα, ηρωικά, αλλά και γεγονότα τραγικά, πονεμένα και αιματοβαμμένα.
Το τραγικότερο όμως ίσως γεγονός που συνέβη στον τόπο αυτόν δεν είναι άλλο από το άγνωστο σε πολλούς ολοκαύτωμα της Νιγρίτας. Δεν είναι τυχαίος ο όρος που χρησιμοποιείται. Πρόκειται κυριολεκτικά για ένα ολοκαύτωμα που έζησαν η πόλη, οι κάτοικοι της Νιγρίτας αλλά και ολόκληρη σχεδόν η Βισαλτία κατά τον Β΄ βαλκανικό πόλεμο.
Εως 20ης Ιουνίου 1913 διαδραματίστηκαν γεγονότα, τα οποία οι άνθρωποι που τα έζησαν, δεν τα ξέχασαν ποτέ μέχρι που έφυγαν από αυτή τη ζωή. Η ακμάζουσα κωμόπολη της Νιγρίτας παραδόθηκε στις φλόγες.
Από την μανία των Βουλγάρων γλύτωσαν μόνο οι Εκκλησίες μα και αυτές έμειναν πληγωμένες από βομβαρδισμούς και καταλήστευση. Οι δολοφονημένοι Νιγριτινοί ξεπερνούσαν τους 470 ενώ τα κατεστραμμένα σπίτια ήταν περισσότερα από 1.450. Όμως και ευρύτερα η περιοχή της Βισαλτίας «μάτωσε» τις ημέρες αυτές.
Για παράδειγμα ¨είκοσι εννιά γυναίκες, οι περισσότερες από την Τερπνή, δολοφονήθηκαν μετά τον βιασμό που υπέστησαν. Οικτρό τέλος είχαν οι υπερήλικες Σωτήριος Παπά Πασχάλης και Χατζή Βαγγέλης (που γδάρθηκε ζωντανός) ενώ «τον εκ Τσαρπίστης (Τερπνής) σεβάσμιον ιερέα Νικόλαον, 105 ετών, τον έσφαξαν αφού… του εξόρυξαν τους οφθαλμούς». Στο Χούμκος (Χουμνικό) πυρπόλησαν 55 σπίτια και στο Ξυλότρος (Αγία Παρασκευή) 15, όπου και κατακρεούργησαν 6 αμάχους.
Κατέκαυσαν πλήρως τη Μέργιανη (Λυγαριά) και 97 σπίτια στο Δημητρίτσι. Κατέσφαξαν αμάχους, πυρπόλησαν και εσύλησαν τις εκκλησίες σε Νικοσλάβη (Νικόκλεια) και Αβδαμάλ (Σησαμιά)».
