Άγιοι Εκατόν Πενήντα Μάρτυρες, 29 Σεπτεμβρίου

Δεκάς δεκαπλή μαρτύρων και πεντάκις,

Δέκα αθλούσι και κομίζονται στέφη.

Προς τους Εκατόν Πενήντα Μάρτυρες της Παλαιστίνης

Δέκα φορές δέκα μάρτυρες και πέντε φορές δέκα,

αγωνίστηκαν και στεφανώθηκαν με στέφανα.

Από τον Ευσέβιο Καισαρείας

(Η Ιστορία των Μαρτύρων στην Παλαιστίνη)

Στο έβδομο έτος των διωγμών της εποχής μας (310 μ.Χ.)

Ήταν η δέκατη ένατη ημέρα του Ελούλ, και κατά τη διάρκεια του ίδιου θαυμαστού αγώνα των μαρτύρων του Θεού, συγκεντρώθηκε μεγάλο θέαμα στη Φαινό, στην ίδια Παλαιστίνη· και όλοι οι αθλητές της πίστεως ήταν τέλειοι, και ο αριθμός τους ήταν περίπου εκατόν πενήντα.

Πολλοί από αυτούς ήταν Αιγύπτιοι, πάνω από εκατό. Και αυτοί, πρώτα απ’ όλα, υπέστησαν καυτηριασμό με φωτιά και ξίφος, με τον οποίο καταστράφηκαν οι τένοντες του δεξιού τους ματιού και του αριστερού ποδιού τους. Έπειτα, παραδόθηκαν να σκάβουν χαλκό στα μεταλλεία. Εκείνοι δε που ήταν από την Παλαιστίνη, υπέφεραν τα ίδια βάσανα όπως οι Αιγύπτιοι· και όλοι συγκεντρώθηκαν μαζί σε ένα μέρος που λεγόταν Σοάρ, ως σύναξη πολλών προσώπων. Ήταν επίσης πολύς λαός μαζί τους, που ερχόταν από άλλα μέρη για να τους δει, και πολλοί άλλοι που τους υπηρετούσαν στις ανάγκες τους, τους επισκέπτονταν με αγάπη και συμπλήρωναν τα ελλείμματά τους. Και όλη την ημέρα ασχολούνταν με τη διακονία της προσευχής, με τη λατρεία του Θεού, με διδασκαλία και ανάγνωση· και όλα τα βάσανα που περνούσαν τα θεωρούσαν ως χαρές, και περνούσαν τον χρόνο τους σαν να βρίσκονταν σε εορταστική σύναξη.

Αλλά ο εχθρός του Θεού και μοχθηρός φθονερός δεν μπορούσε να αντέξει αυτά· έτσι, στάλθηκε αμέσως εναντίον τους ένας από εκείνους τους στρατηγούς των Ρωμαίων που ονομάζονταν Δούξ· και πρώτα απ’ όλα τους χώρισε έναν προς έναν· μερικούς τους έστειλε στο άθλιο μέρος Σοάρ, άλλους όχι· κάποιους στη Φαινό, όπου εξορυσσόταν ο χαλκός, και άλλους σε διαφορετικά μέρη. Έπειτα διάλεξε από εκείνους που ήταν στη Φαινό τέσσερις που ξεχώριζαν για την αρετή τους, για να φοβίσει με αυτούς τους υπόλοιπους. Αλλά αφού τους έφερε σε δίκη, και κανείς από αυτούς δεν έδειξε φόβο, αυτός ο ανελέητος δικαστής, νομίζοντας πως καμία τιμωρία δεν είναι σκληρότερη από τη φωτιά, παρέδωσε τους αγίους μάρτυρες του Θεού σε αυτό το είδος θανάτου. Όταν, λοιπόν, οδηγήθηκαν στη φωτιά, ρίχτηκαν μόνοι τους στις φλόγες χωρίς φόβο, και αφιερώθηκαν ως θυσία πιο ευπρόσδεκτη από κάθε θυμίαμα και προσφορά· και πρόσφεραν τα σώματά τους στον Θεό ως ολοκαύτωμα πιο άγιο από κάθε θυσία.

Και δύο από αυτούς ήταν οι Επίσκοποι Πελέας και Νείλος· οι άλλοι δύο ήταν λαϊκοί, ο Πατερμούθιος και ο Ηλίας· και όλοι τους ήταν Αιγύπτιοι. Ήταν καθαροί εραστές της ανώτερης φιλοσοφίας του Θεού, και προσφέρθηκαν σαν χρυσάφι στη φωτιά για να καθαρθούν. Αλλά Εκείνος που δίνει δύναμη στους αδύναμους και πληθαίνει την παρηγοριά στους θλιμμένους, τους έκρινε άξιους της ουράνιας ζωής και τους συνένωσε με τη χορεία των αγγέλων.