Όσιος Θεόφιλος Αρχιεπίσκοπος Εφέσου, 25 Σεπτεμβρίου
Ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρός ἡμῶν Θεοφίλου μαζὶ μὲ τὴν Ἀκολουθία του εἶναι ποίημα τοῦ Ὁσίου Θεοφάνους τοῦ Γραπτοῦ καὶ εὑρίσκεται στὸν Παρισινὸ Κώδικα.
Ἀπὸ τὸ περιεχόμενο αὐτῆς τῆς Ἀκολουθίας, μαθαίνουμε ὅτι ἦταν Μοναχὸς καὶ μάλιστα Ἐρημίτης. Κατόπιν λόγῳ τῆς ἁγιωσύνης καὶ τῆς ἀρετῆς του προήχθη σὲ Μητροπολίτη Ἐφέσου, τὴν ὁποία διακυβέρνησε θεαρέστως «ἐλέγχων διὰ τῶν διδαχῶν αὐτοῦ τοὺς φρενοβλαβῶς
τὴν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ἀτιμάζοντας».
Ο Σ. Ευστρατιάδης αναφέρει για τον όσιο αυτό τα έξης: « Ἄγνωστος καθ' ὁλοκληρίαν εἰς τοὺς ἐντύπους Συναξαριστᾶς. Ἡ μνήμη τούτου μετὰ τῆς αὐτοῦ Ἀκολουθίας, ποίημα Θεοφάνους τοῦ Γραπτοῦ, ἀπαντᾷ ἐν τῷ Παρισινῷ Κώδικι 1619 φ. 62. Ἐκ τοῦ περιεχομένου τῆς Ἀκολουθίας φαίνεται, ὅτι ἣν πρότερον μοναχὸς ἐν ἐρήμῳ φυγαδεύων καὶ εἴτα διὰ τὴν ἁγιωσύνην καὶ ἀρετὴν αὐτοῦ προήχθη εἰς τὴν μητρόπολιν Ἐφέσου, ἣν θεαρέστως διεκυβέρνησεν "ἐλέγχων διὰ τῶν διδαχῶν αὐτοῦ τοὺς φρενοβλαβῶς τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ἀτιμάζοντας" ἐξ οὐ δῆλον ὅτι ἐπὶ τῶν εἰκονομάχων ἤκμασεν ἴσως δὲ ἣν καὶ σύγχρονος Θεοφάνους τοῦ ποιητοῦ καὶ Γραπτοῦ, ὅστις καὶ τὴν τούτου Ἀκολουθίαν συνέθετο.
(Ἐν τῷ Συναξαριστῇ Delehaye φέρεται ἡ μνήμη κατὰ τὴν ἡμέραν ταύτην "τοῦ ὁσίου Θεοφίλου Ἀρχιεπισκόπου Ἐφέσου τοῦ Ὁμολογητοῦ" σ. 77,14).
Εἰς τὸ Συνοδικὸν τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας ἀναφέρεται ἡ μνήμη τοῦ ἀρχιεπισκόπου Θεοφίλου ἄνευ μνείας τῆς ἐπισκοπῆς αὐτοῦ, μετὰ τοῦ Νικολάου ἀρχιεπισκόπου (ἴσως Θεσσαλονίκης, Νοέμ. 29). Εἰκάζω ὅτι περὶ τούτων πρόκειται, καίτοι περὶ τοῦ Νικολάου λέγεται, ὅτι ἐν εἰρήνῃ ἐτελειώθη.
Ὁμοίως καὶ ἐν τῷ Πατμιακῷ Κώδ. 266 "μνήμη τοῦ ὁσίου Θεοφίλου Ἀρχιεπισκόπου Ἐφέσου».
