Όσιος Σέργιος «ὁ ἐν τῷ Σπηλαίῳ», 7 Οκτωβρίου
Ο Όσιος Σέργιος ήταν Ελληνικής καταγωγής και πριν ασκητέψει στην Λαύρα των Σπηλαίων ασκήτεψε στο Άγιο Όρος. Κοιμήθηκε το 1412 μ.Χ.
Ο Άγιος Σέργιος ήταν Έλληνας που ξεκίνησε τον μοναχικό του βίο στο Άγιον Όρος. Αργότερα, ήρθε στη Ρωσία και εγκαταστάθηκε στη Μονή της Ζωοδόχου Τριάδος υπό την καθοδήγηση του Αγίου Σεργίου του Ραντονέζ. Ύστερα από μερικά χρόνια, με την ευλογία του ηγουμένου, ο Άγιος Σέργιος αποσύρθηκε στα δάση του Βόλογκντα και εγκαταστάθηκε στις όχθες του ποταμού Νούρμα. Εκεί έστησε έναν σταυρό και έκτισε ένα παρεκκλήσι με ένα κελί, όπου έζησε ασκητικά μέσα σε βαθιά σιωπή, «πορευόμενος βίον αγγελικόν» και υπομένοντας με υπομονή πειρασμούς από δαίμονες και κακόβουλους ανθρώπους.
Ο Κύριος θέλησε να τον καλέσει από τη μόνωσή του, ώστε με τη σοφία και την πνευματική του εμπειρία να υπηρετήσει για τη σωτηρία των άλλων. Από διάφορα μέρη συγκεντρώθηκαν γύρω του σαράντα άνδρες, διψασμένοι για την πνευματική ζωή. Με κοινό μόχθο, οι αδελφοί έκτισαν μεγάλο ναό προς τιμήν της «Πομπής του Τιμίου Ξύλου του Ζωοποιού Σταυρού του Κυρίου» (1 Αυγούστου). Γύρω από τον ναό χτίστηκαν τα μοναχικά κελιά.
Μια μέρα, ο Άγιος Σέργιος συνάντησε κοντά στο μοναστήρι του τον Άγιο Παύλο του Όμπνορα (10 Ιανουαρίου), ο οποίος τάιζε πουλιά από τα χέρια του. Όλα τα πλάσματα υπάκουαν στον Άγιο Παύλο, όπως υπάκουαν στον Αδάμ στον Παράδεισο. Ο Άγιος Παύλος ζούσε ασκητικά περίπου τρία μίλια από τη Μονή της Νούρμα, και ο Άγιος Σέργιος τον επισκεπτόταν συχνά για πνευματικά ωφέλιμες συζητήσεις. Ο Άγιος Παύλος θεωρούσε τον Άγιο Σέργιο, ο οποίος είχε χειροτονηθεί ιερέας στο Άγιον Όρος, πνευματικό του πατέρα. Εξομολογούσε σε εκείνον τους λογισμούς του και κοινωνούσε από τα χέρια του. Όταν ερχόταν η ώρα να επιστρέψει ο Σέργιος στο μοναστήρι του, ο Παύλος τον συνόδευε στα δύο τρίτα του δρόμου. Αργότερα, χτίστηκε παρεκκλήσι στο σημείο όπου αποχωρίζονταν.
Ο Άγιος Παύλος διηγήθηκε στον Άγιο Σέργιο ότι μια νύχτα, ενώ βρισκόταν στο δάσος κοντά στον ποταμό Νούρμα, άκουσε να ηχούν καμπάνες εκκλησίας και είδε ένα λαμπρό φως. Ο Άγιος Σέργιος προείπε τότε ότι εκεί κάποτε θα ιδρυθεί μοναστήρι και προέτρεψε τον Άγιο Παύλο να κτίσει έναν ναό αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα.
Ο Άγιος Σέργιος δέχτηκε δύο φορές επιθέσεις από ληστές. Την πρώτη φορά τον χτύπησαν σχεδόν μέχρι θανάτου. Τη δεύτερη φορά, όμως, οι ληστές τράπηκαν σε φυγή από τη δύναμη των προσευχών του.
Ο Άγιος Σέργιος εκοιμήθη στις 7 Οκτωβρίου 1412. Από το 1546 η Εκκλησία τον τιμά για τον άγιο βίο του. Έχουν καταγραφεί περίπου ογδόντα θαύματά του.
