Λιμάνι Θεσσαλονίκης : Ιστορική διαδρομή
Από τα ομηρικά έπη (όπως η Ιλιάδα και η Οδύσσεια), γνωρίζουμε ότι το εμπόριο και οι ναυτικές επικοινωνίες ήταν ιδιαίτερα σημαντικά για τους Έλληνες της εποχής..
Στην Οδύσσεια, η ναυτιλία, οι λιμένες και τα αγκυροβόλια είναι κεντρικά θέματα, καθώς οι ήρωες του Ομήρου ταξιδεύουν σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου και του Αιγαίου.
Η περιοχή της Θεσσαλονίκης συνέχισε να αναπτύσσεται με την ανερχόμενη Μακεδονική Δυναστεία. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αμύντα Α΄ (520-500 π.Χ.), η Μακεδονία επεκτάθηκε προς τα παράλια του Θερμαϊκού κόλπου και ανέπτυξε την οικιστική δραστηριότητα γύρω από το λιμάνι της περιοχής. Η Θέρμη, μία από τις πρώτες πόλεις της περιοχής, έδωσε το όνομά της στον Θερμαϊκό κόλπο, γεγονός που αποδεικνύει τη σημασία της περιοχής για τη Μακεδονική ανάπτυξη και το εμπόριο.
Περίοδος της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας
Το αρχαίο μακεδονικό λιμάνι της Θεσσαλονίκης κατείχε σημαντική θέση τόσο στρατηγικά όσο και εμπορικά, αποτελώντας βασικό κόμβο για την ανάπτυξη της περιοχής. Η μεταφορά του κύριου λιμένα από τη λιμνοθάλασσα της Πέλλας στη Θεσσαλονίκη από τον Κάσσανδρο ήταν μια αποφασιστική κίνηση που αντικατόπτριζε την ανάγκη των Μακεδόνων να διαχειριστούν αποτελεσματικότερα τις αυξανόμενες εμπορικές και ναυτικές τους δραστηριότητες.
Το πολεμικό λιμάνι, όπου φυλάσσονταν και κατασκευάζονταν πολεμικά πλοία, βρισκόταν στη δυτική πλευρά της πόλης, κοντά στη σημερινή περιοχή του Λιμένος Θεσσαλονίκης. Από την άλλη, το εμπορικό λιμάνι εκτεινόταν στην περιοχή που σήμερα περικλείεται από τις οδούς Δημητρίου Γούναρη, Παύλου Μελά, Νικηφόρου Φωκά και Λεωφόρου Νίκης, μια τοποθεσία που διατηρεί ακόμα την ιστορική σύνδεση με το εμπόριο και τη ναυτιλία.
Η επιλογή της Θεσσαλονίκης ως ναυτικού κέντρου υπογράμμιζε τη γεωγραφική και γεωπολιτική σημασία της πόλης, αφού η θέση της την καθιστούσε σταυροδρόμι ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Με την ίδρυσή της από τον Κάσσανδρο, η Θεσσαλονίκη εξελίχθηκε σε ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας, συνδυάζοντας την πολιτική, στρατιωτική και οικονομική δύναμη της εποχής.
Ρωμαίική περίοδος
Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, η Θεσσαλονίκη διατήρησε και ενίσχυσε τη στρατηγική της σημασία ως κέντρο εμπορίου, διοίκησης και στρατιωτικής ισχύος. Η κατασκευή της Εγνατίας οδού, που διασχίζει την πόλη, ανέδειξε τον ρόλο της ως κύριου συνδετικού κρίκου μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η θέση της Θεσσαλονίκης επέτρεπε την εύκολη πρόσβαση όχι μόνο στη Μεσόγειο μέσω του λιμανιού της, αλλά και στις ενδοχώρας της Βαλκανικής και της Ελλάδας, μέσω των διακλαδώσεων του οδικού δικτύου προς Νις και Αθήνα.
Η πόλη γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση κατά την περίοδο της Τετραρχίας, όταν αποτέλεσε διοικητικό κέντρο της Βαλκανικής χερσονήσου υπό τον Τετράρχη Γαλέριο Βαλέριο Μαξιμιανό. Το ανακτορικό συγκρότημα του Γαλέριου, το οποίο περιλάμβανε το ανάκτορο, τη Ροτόντα, τη θριαμβική αψίδα (Καμάρα) και άλλες εγκαταστάσεις, ήταν στενά συνδεδεμένο με το λιμάνι. Το ρωμαϊκό λιμάνι της Θεσσαλονίκης βρισκόταν κατά μήκος της παραλίας, σε εγγύτητα με το ανακτορικό συγκρότημα, ώστε να εξυπηρετεί τόσο τις εμπορικές δραστηριότητες όσο και τις ανάγκες του αυτοκρατορικού κέντρου.
Η στρατηγική αυτή σύνδεση υπογράμμιζε τη σημασία της Θεσσαλονίκης ως εμπορικού και διοικητικού κόμβου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το λιμάνι, μαζί με την Εγνατία οδό και τα μεγάλα δημόσια έργα της εποχής, διατήρησε τη θέση της πόλης ως ένα από τα πιο αξιόλογα κέντρα της αυτοκρατορίας, προετοιμάζοντας το έδαφος για τη μακροχρόνια ιστορική της σημασία.
Βυζαντινή Περίοδος
Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης γνώρισε σημαντική ανάπτυξη, ενισχύοντας τη θέση της πόλης ως κέντρου εμπορίου, ναυτιλίας και στρατιωτικής ισχύος. Η κατασκευή του νέου λιμανιού από τον Μέγα Κωνσταντίνο, στα δυτικά της πόλης και εκτός των τειχών, αποτέλεσε ένα καθοριστικό βήμα για τη βελτίωση των υποδομών. Το λιμάνι αυτό, τετράγωνου σχήματος, ήταν σχεδιασμένο για να εξυπηρετεί μεγάλο αριθμό πλοίων, τόσο πολεμικών όσο και εμπορικών. Οι εγκαταστάσεις του διευκόλυναν την κατασκευή, τη συντήρηση και τη φύλαξη πλοίων, καθιστώντας το ένα από τα πιο σημαντικά λιμάνια της αυτοκρατορίας.
Το παλιό ρωμαϊκό εμπορικό λιμάνι στα ανατολικά της πόλης μετατράπηκε σε Εκκλησιαστική Σκάλα, εξυπηρετώντας τις ανάγκες της εκκλησίας. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου και τις αλλαγές στη θαλάσσια οχύρωση, το λιμάνι αυτό έχασε τη σημασία του, καταργήθηκε και επιχωματώθηκε.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου, η Θεσσαλονίκη διέθετε δύο κύρια λιμενικά συστήματα. Το εσωτερικό λιμάνι, που περιλάμβανε κυρίως τις δυτικές εγκαταστάσεις, και το εξωτερικό, το οποίο κάλυπτε το παραλιακό μέτωπο από το κέντρο της πόλης έως το Καραμπουρνάκι. Η στρατηγική αυτή διάταξη επέτρεπε στη Θεσσαλονίκη να λειτουργεί ως κύριο εμπορικό και στρατιωτικό κόμβο στη Βαλκανική και στο Αιγαίο.
Η σύνδεση του λιμανιού με τους εμπορικούς δρόμους της αυτοκρατορίας, όπως η Εγνατία οδός, ενίσχυσε τη θέση της πόλης ως κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου, ενώ η σημασία της ενισχύθηκε από τη φυσική της γεωγραφική θέση, που συνέδεε την Ανατολή με τη Δύση. Αυτή η υποδομή διατήρησε τη Θεσσαλονίκη ως μία από τις πιο σημαντικές πόλεις της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής και στρατιωτικής δραστηριότητας.
Οθωμανική Περίοδος
Η κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τον σουλτάνο Μουράτ Β' το 1430 σηματοδότησε μια περίοδο παρακμής, αλλά η πόλη και το λιμάνι της αναζωογονήθηκαν σταδιακά μέσα από τον εποικισμό που ακολούθησε. Η έλευση Ελλήνων, Τούρκων και κυρίως Εβραίων, αρχικά Ασκεναζίμ (1470) και αργότερα Σεφαρδίμ (1492), έφερε νέες δυναμικές. Οι Σεφαρδίτες Εβραίοι, με πλούσια εμπορική εμπειρία και διεθνείς διασυνδέσεις, συνέβαλαν ουσιαστικά στην ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας της πόλης και την επανένταξή της στα μεγάλα εμπορικά δίκτυα της Μεσογείου.
Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης έγινε και πάλι σημαντικός κόμβος, με τακτικές θαλάσσιες γραμμές που το συνέδεαν με λιμάνια όπως η Σμύρνη, η Κωνσταντινούπολη, η Βενετία και η Μασσαλία. Οι εμπορικές του δραστηριότητες εξυπηρετούσαν την ευρύτερη ενδοχώρα, καθιστώντας το ένα από τα πιο ζωντανά λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου.
Αναβάθμιση του λιμανιού τον 19ο αιώνα
Η κατεδάφιση του παραλιακού τείχους το 1869 και η κατασκευή της προκυμαίας το 1876 αναδιαμόρφωσαν την παραλιακή ζώνη, διευκολύνοντας τη φορτοεκφόρτωση. Το λιμάνι εκτεινόταν από τη σημερινή περιοχή του πρώτου προβλήτα μέχρι σχεδόν τον Λευκό Πύργο.
Η κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών ενίσχυσε περαιτέρω τη στρατηγική σημασία της Θεσσαλονίκης:
1871: Σύνδεση Θεσσαλονίκης - Σκοπίων.
1888: Σύνδεση με το Βελιγράδι, προσφέροντας άμεση πρόσβαση στο ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό δίκτυο.
1893: Σύνδεση με Αμύνταιο και Φλώρινα.
1895: Σύνδεση με Αλεξανδρούπολη και Κωνσταντινούπολη.
Λιμενικά έργα του 20ού αιώνα
Το 1896 υπογράφηκε σύμβαση μεταξύ του Οθωμανικού Δημοσίου και του Γάλλου μηχανικού Έντμοντ Μπαρτισόλ για την αναβάθμιση του λιμανιού. Η Οθωμανική Εταιρεία Κατασκευής του Λιμένος Θεσσαλονίκης (Société de construction ottomane du port de Thessalonique), που ιδρύθηκε το 1897, ανέλαβε τα έργα.
Το Τελωνείο, τώρα τερματικός σταθμός των επιβατών, στις αρχές της δεκαετίας του 1900.
Το 1900 ξεκίνησαν οι κατασκευές, και μέχρι το 1902 είχαν ολοκληρωθεί:
Δύο προβλήτες, μία μικρή κοντά στον Λευκό Πύργο και μία μεγαλύτερη (σημερινός 1ος προβλήτας).
Ένα τμήμα του κυματοθραύστη, που βελτίωσε την ασφάλεια του λιμανιού.
Οι επενδύσεις αυτές ενίσχυσαν την υποδομή του λιμανιού, καθιστώντας το βασικό κόμβο της Βαλκανικής και της Ανατολικής Μεσογείου, έτοιμο να ανταποκριθεί στις ανάγκες του 20ού αιώνα.
Νεότερη περίοδος
Στη νεότερη περίοδο, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης συνέχισε να εξελίσσεται ως σημαντικό κέντρο εμπορίου και μεταφορών, περνώντας μέσα από διαδοχικές φάσεις εκσυγχρονισμού και αλλαγής ιδιοκτησιακού καθεστώτος.
Επέκταση και εκμετάλλευση από τη Γαλλική Εταιρεία (1904–1912)
Το 1904 υπογράφηκε νέα συμφωνία μεταξύ του Οθωμανικού Κράτους και της Société ottomane d’exploitation du port de Salonique, που αντικατέστησε την προηγούμενη κατασκευαστική εταιρεία. Σημαντικά έργα υλοποιήθηκαν την περίοδο αυτή:
Κατασκευή νέων κρηπιδωμάτων και του ανατολικού τμήματος του 2ου προβλήτα.
Εγκατάσταση σιδηροδρομικού δικτύου για τη σύνδεση του λιμανιού με την ενδοχώρα.
Δημιουργία συστημάτων ύδρευσης, φωταερίου και αποχέτευσης.
Αποθήκες στον 1ο προβλήτα και αγορά των πρώτων γερανών για φορτοεκφόρτωση.
Το 1912 ολοκληρώθηκε η κατασκευή του Τελωνειακού Μεγάρου, σημερινού Επιβατικού Σταθμού, που σχεδιάστηκε από τον Alexandre Vallaury και κατασκευάστηκε από τον Ελί Μοδιάνο, αναδεικνύοντας την αρχιτεκτονική σημασία του λιμανιού.
Απελευθέρωση και αλλαγές μετά το 1912
Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον Ελληνικό Στρατό στις 26 Οκτωβρίου 1912 σηματοδότησε μια νέα εποχή για την πόλη και το λιμάνι της. Με τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων το 1913, η ενδοχώρα που εξυπηρετούσε το λιμάνι περιορίστηκε δραστικά στα βόρεια της Θεσσαλονίκης, εντός των νέων ελληνικών συνόρων, μειώνοντας την εμβέλειά του ως διεθνές εμπορικό κέντρο.
Διαχείριση από τη Γαλλο-Ελληνική Εταιρεία (1928–1930)
Το 1928 η γαλλική εταιρεία μετονομάστηκε σε Société franco-hellènes d’économie du port de Salonika, αλλά το 1930 το προνόμιο εκμετάλλευσης του λιμανιού μεταβιβάστηκε στο νεοσύστατο Λιμενικό Ταμείο Θεσσαλονίκης (ΛΤΘ). Από εκείνη τη χρονιά, ο ελληνικός οργανισμός ανέλαβε τη διαχείριση των τελωνειακών λειτουργιών, ενώ η Γαλλική Εταιρεία αποχώρησε πλήρως από το λιμάνι.
Η επαναφορά του λιμανιού της Θεσσαλονίκης στον ρόλο του ως κομβικού εμπορικού κέντρου για τα Βαλκάνια αποτέλεσε προτεραιότητα της Ελληνικής κυβέρνησης κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Οι προσπάθειες αυτές ενσωμάτωσαν καινοτόμες πρακτικές και νέους θεσμούς για την οργάνωση και την εκμετάλλευση του λιμανιού.
Ίδρυση της Ελεύθερης Ζώνης Θεσσαλονίκης (ΕΖΘ)
Το 1914 ψηφίστηκε ο ιδρυτικός νόμος της Ελεύθερης Ζώνης Θεσσαλονίκης (ΕΖΘ), ένας θεσμός που αποσκοπούσε στη διευκόλυνση του διεθνούς εμπορίου, προσφέροντας απαλλαγές από τελωνειακούς δασμούς και φόρους εντός της ζώνης.
Η λειτουργία της καθυστέρησε λόγω του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά το 1923 ανασυστάθηκε με νέο νομοθετικό διάταγμα.
Το 1925 η ΕΖΘ τέθηκε σε λειτουργία, καταλαμβάνοντας τη μεγαλύτερη έκταση του λιμανιού, με περιμετρικό τοίχο που τη διαχώριζε από το «Ελεύθερο Λιμάνι», το οποίο περιλάμβανε κυρίως τον 1ο προβλήτα.
Στην ΕΖΘ, τα εμπορεύματα κινούνταν ελεύθερα χωρίς τελωνειακή επίβλεψη και απαλλάσσονταν από δασμούς, γεγονός που προσέλκυσε εμπορική δραστηριότητα, ενώ επιβαρύνονταν μόνο με φορτοεκφορτωτικά και αποθηκευτικά τέλη.
Οργανωτικές και Διοικητικές Μεταρρυθμίσεις
Λιμενικό Ταμείο Θεσσαλονίκης (1930):
Ιδρύθηκε με στόχο τη διαχείριση και την ανάπτυξη του λιμανιού.
Ξεκίνησε λιμενικά έργα το 1937, αλλά η υλοποίησή τους διακόπηκε με την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Επιτροπή Ρυθμίσεως Φορτοεκφορτώσεων Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΕΡΦΛΘ):
Ιδρύθηκε το 1927 για τη διαχείριση του λιμενεργατικού δυναμικού και τη ρύθμιση των φορτοεκφορτώσεων.
Ποσειδών Α.Ε. (1928):
Ιδιωτική εταιρεία που ανέλαβε τις φορτοεκφορτώσεις εμπορευμάτων μέσω φορτηγίδων.
Η εταιρεία διαχειρίστηκε τις λιμενικές μεταφορές μέχρι το 1970, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία του λιμανιού.
Εκσυγχρονισμός και προοπτικές
Οι παραπάνω θεσμικές παρεμβάσεις συνέβαλαν στη βελτίωση της λειτουργίας του λιμανιού και στην προσέλκυση εμπορικής δραστηριότητας. Ωστόσο, οι παγκόσμιες συγκρούσεις και οι γεωπολιτικές αλλαγές περιόρισαν την ταχεία ανάπτυξη, αν και οι θεσμοί που δημιουργήθηκαν παρέμειναν κρίσιμες υποδομές για τη μελλοντική ανασυγκρότηση και τον εκσυγχρονισμό του λιμένα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ίδρυση της Γιουγκοσλαβικής Ελεύθερης Ζώνης (ΓΕΖ) στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης αποτέλεσε σημαντικό γεγονός για την εμβάθυνση των εμπορικών και διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας και Γιουγκοσλαβίας, αναδεικνύοντας τον ρόλο της Θεσσαλονίκης ως περιφερειακού εμπορικού κέντρου.
Η Συμφωνία για τη ΓΕΖ
Η ΓΕΖ ιδρύθηκε βάσει της Συνθήκης του Βουκουρεστίου του 1913, η οποία όριζε ότι η Σερβία (και αργότερα το Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων) θα είχε πρόσβαση στη θάλασσα μέσω της Θεσσαλονίκης.
Η συμφωνία για τη δημιουργία της Ζώνης υπογράφηκε τον Μάιο του 1923 στο Βελιγράδι, εδραιώνοντας τις δεσμεύσεις της Συνθήκης.
Ίδρυση και Λειτουργία της Ζώνης
Τον Σεπτέμβριο του 1923 συγκροτήθηκε η διοίκηση της Σερβικής Ζώνης, η οποία εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1924.
Η επίσημη παραχώρηση του χώρου από την ελληνική κυβέρνηση ολοκληρώθηκε στις 10 Μαρτίου 1925.
Η λειτουργία της ΓΕΖ ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1929, μετά την ολοκλήρωση των σχετικών έργων υποδομής.
Υποδομές της ΓΕΖ
Η ΓΕΖ εγκαταστάθηκε σε περιτειχισμένο χώρο 94.000 τ.μ., περιλαμβάνοντας:
Τον 2ο προβλήτα.
Το κρηπίδωμα 9, σχεδιασμένο για την εξυπηρέτηση εμπορικών πλοίων.
Στρατηγικός Ρόλος
Η ΓΕΖ επέτρεψε στη Γιουγκοσλαβία να εξασφαλίσει άμεση πρόσβαση στη θάλασσα για τις εμπορικές της δραστηριότητες, απαλλάσσοντας τα εμπορεύματά της από ελληνικούς δασμούς και φόρους εντός της Ζώνης. Η Θεσσαλονίκη, από την άλλη πλευρά, ενίσχυσε τη σημασία της ως διαμετακομιστικού κόμβου για τα Βαλκάνια, διευρύνοντας τις εμπορικές της δραστηριότητες και ενδυναμώνοντας τον ρόλο του λιμανιού ως διεθνούς κέντρου εμπορίου.
Κατά τη διάρκεια και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης υπέστη μεγάλες ζημιές, αλλά και σημαντικές μεταπολεμικές αναδιαρθρώσεις που το μετέτρεψαν σε έναν σύγχρονο και λειτουργικό κόμβο για τη Βαλκανική.
Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1941-1944)
Το λιμάνι κατελήφθη από τον γερμανικό στρατό το 1941 και χρησιμοποιήθηκε για στρατιωτικούς σκοπούς.
Υπέστη σοβαρές ζημιές από βομβαρδισμούς των Αγγλικών και Αμερικανικών δυνάμεων.
Κατά την αποχώρησή τους το 1944, οι Γερμανοί κατέστρεψαν τις εναπομείνασες λιμενικές εγκαταστάσεις.
Μεταπολεμική Περίοδος
Μετά την απελευθέρωση, το λιμάνι ανασυγκροτήθηκε σταδιακά:
1946: Ολοκληρώθηκε η κατασκευή του 3ου προβλήτα, γνωστού ως «Προβλήτα Λανκασάιρ», με την υποστήριξη της Βρετανικής Βοήθειας.
1953: Ξεκίνησαν οι επισκευές στην Γιουγκοσλαβική Ελεύθερη Ζώνη (ΓΕΖ), η οποία επαναλειτούργησε τον Αύγουστο του 1954.
Υποδομές και Εξοπλισμός
Τις επόμενες δεκαετίες το λιμάνι εκσυγχρονίστηκε σημαντικά:
Επισκευάστηκαν οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις, όπως το Τελωνειακό Κτίριο, οι αποθήκες, οι Στάβλοι και το σιδηροδρομικό δίκτυο.
Νέες κατασκευές: Ανεγέρθηκαν νέες αποθήκες, σύγχρονα ψυγεία, ιχθυόσκαλα και μεγάλο σιλό δημητριακών.
Εξοπλισμός: Το λιμάνι εξοπλίστηκε με γερανούς, ρυμουλκά, περονοφόρα οχήματα και σύστημα ραδιοκατεύθυνσης.
Συγχώνευση και Νέος Οργανισμός
Τον Δεκέμβριο του 1953, η Ελευθέρα Ζώνη Θεσσαλονίκης (ΕΖΘ) και το Λιμενικό Ταμείο Θεσσαλονίκης (ΛΤΘ) συγχωνεύτηκαν στον ενιαίο οργανισμό «Ελευθέρα Ζώνη και Λιμένας Θεσσαλονίκης» (ΕΖΛΘ).
Η ΕΖΛΘ ανέλαβε τη συνολική διαχείριση του λιμανιού, ενοποιώντας τη λειτουργία του και προωθώντας τη συντήρηση και τον εκσυγχρονισμό του.
Στρατηγικός Ρόλος
Μετά την ανασυγκρότηση, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης εδραίωσε τη θέση του ως εμπορικός και διαμετακομιστικός κόμβος για την Ελλάδα και τα Βαλκάνια, συνδυάζοντας το θαλάσσιο εμπόριο με τις σιδηροδρομικές συνδέσεις.
Στη μεταπολεμική και σύγχρονη περίοδο, το Λιμάνι της Θεσσαλονίκης αναπτύχθηκε περαιτέρω, ενισχύοντας τη θέση του ως κεντρικός κόμβος εμπορίου και διαμετακόμισης στη Βαλκανική και την Ανατολική Μεσόγειο.
Νέες Εγκαταστάσεις και Ανάπτυξη
1962: Ολοκληρώθηκε ο 4ος προβλήτας («Μπεχτσινάρ»), προσφέροντας επιπλέον χωρητικότητα.
1965: Ολοκληρώθηκε ο 5ος προβλήτας, ενισχύοντας την εξυπηρέτηση του εμπορίου.
1972-1989: Άρχισε η κατασκευή του 6ου προβλήτα, ο οποίος έγινε ο μεγαλύτερος του λιμανιού. Το 1989 ξεκίνησε η λειτουργία του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων (ΣΕΜΠΟ), εδραιώνοντας τη δυναμική του λιμανιού στον τομέα των κοντέινερ.
Μετονομασία και Διαχείριση
1970: Ο οργανισμός «Ελευθέρα Ζώνη και Λιμένας Θεσσαλονίκης» μετονομάστηκε σε «Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης» (ΟΛΘ), σηματοδοτώντας τον εκσυγχρονισμό της δομής και της διαχείρισης.
1975: Υπεγράφη η διακρατική συμφωνία που έθεσε τέλος στη λειτουργία της Γιουγκοσλαβικής Ελεύθερης Ζώνης (ΓΕΖ), αν και η διακίνηση γιουγκοσλαβικών εμπορευμάτων συνέχισε για 20 χρόνια.
Περιβαλλοντική και Υποδομική Αναβάθμιση
1990s: Πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένα έργα εκβάθυνσης, αφαίρεσης ιλύος και επιχωμάτωσης στη βάση του 6ου προβλήτα, βελτιώνοντας την περιβαλλοντική κατάσταση και την αποθηκευτική ικανότητα του λιμανιού.
Κατασκευάστηκε νέα οδική σύνδεση που παρακάμπτει την πόλη, διασφαλίζοντας την απευθείας σύνδεση του λιμένα με το εθνικό οδικό δίκτυο.
Εξοπλισμός και Τεχνολογική Εξέλιξη
Ο Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων αναβαθμίστηκε με την προσθήκη δύο γερανογεφυρών, ενώ το λιμάνι απέκτησε σύγχρονες υποδομές για την εξυπηρέτηση γενικού και χύδην φορτίου.
Ο συμβατικός λιμένας παρέμεινε ο πιο σημαντικός για τις εισαγωγές και εξαγωγές της χώρας.
Ρόλος στη Βαλκανική και Παγκόσμια Οικονομία
Το λιμάνι συνέχισε να λειτουργεί ως μεγάλο εξαγωγικό κέντρο, εκμεταλλευόμενο την παραγωγική και εμπορική άνθηση της Βόρειας Ελλάδας, ενώ η σύνδεση με τη βιομηχανία και το εμπόριο το καθιέρωσε ως στρατηγικό σημείο για τη Βαλκανική Χερσόνησο.
Η αποκατάσταση του 1ου Προβλήτα του Λιμανιού της Θεσσαλονίκης ως πολιτιστικού χώρου υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την ανακήρυξη της πόλης ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 1997.
Ανάπλαση και Νέος Ρόλος
Η ανάπλαση του προβλήτα μεταμόρφωσε τον χώρο σε έναν ελκυστικό προορισμό πολιτισμού, ψυχαγωγίας και αναψυχής. Στόχος ήταν η δημιουργία ενός πολυχώρου που να ενσωματώνει τη βιομηχανική κληρονομιά του λιμανιού με τη σύγχρονη αστική ζωή.
Χρήσεις και Εγκαταστάσεις
Μετά την ολοκλήρωση των έργων, ο 1ος Προβλήτας παραδόθηκε στο κοινό ως ένας πολιτιστικός και ψυχαγωγικός χώρος. Περιλαμβάνει:
Μουσεία όπως το Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και το Μουσείο Φωτογραφίας.
Χώρους φιλοξενίας εκδηλώσεων, φεστιβάλ και πολιτιστικών διοργανώσεων.
Περιοχές περιπάτου, αναψυχής και θέασης του Θερμαϊκού Κόλπου.
Η επιτυχία αυτής της ανάπλασης ανέδειξε τον 1ο Προβλήτα σε ένα σημείο αναφοράς για τη Θεσσαλονίκη, συνδέοντας το λιμάνι με την πολιτιστική ζωή της πόλης και προσελκύοντας επισκέπτες από όλο τον κόσμο.
Άποψη από το Λιμάνι Θεσσαλονίκης το 2009
Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια, ενισχύοντας τη θέση του στην παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία. Ενδεικτικά:
Green Award: Το λιμάνι έγινε το πρώτο στην Ελλάδα που συμμετέχει στο δίκτυο Green Award, προσφέροντας έκπτωση 15% στα λιμενικά τέλη για πλοία πιστοποιημένα με το Green Award, επιβραβεύοντας τις ναυτιλιακές εταιρείες που ξεπερνούν τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις.
Αναβάθμιση εξοπλισμού: Το λιμάνι παρέλαβε 12 νέους Οχήματα Στοιβασίας & Μεταφοράς Εμπορευματοκιβωτίων με δυνατότητα στοιβασίας σε 3 επίπεδα, καθώς και νέο Αυτοκινούμενο Γερανό (Mobile Harbor Crane), ενισχύοντας την επιχειρησιακή του ικανότητα.
Διεύρυνση ενδοχώρας: Η ίδρυση του πρώτου dry port στη Σόφια, Βουλγαρία, επέκτεινε την ενδοχώρα του λιμανιού και ενίσχυσε τη θέση του στην περιοχή μέσω συνδυασμένων μεταφορών (σιδηρόδρομος).
Επέκταση Ελεύθερης Ζώνης: Η Ελεύθερη Ζώνη του λιμανιού επεκτάθηκε κατά 35 στρέμματα, δημιουργώντας έναν ενιαίο, φυλασσόμενο χώρο 1.038 στρεμμάτων για επιχειρηματική χρήση.
Γενική άποψη των εγκαταστάσεων του Λιμένα Θεσσαλονίκης
Πιστοποιήσεις και βελτίωση υποδομών: Το λιμάνι πιστοποιήθηκε με το πρότυπο ISO 45001:2018 για την Υγεία και την Ασφάλεια στην εργασία. Επιπλέον, εγκαταστάθηκε νέο Λειτουργικό Σύστημα Τερματικού Σταθμού (TOS) και Σύστημα Παρακολούθησης Track & Trace για την αύξηση της λειτουργικής αποδοτικότητας.
Νέες γερανογέφυρες: Παράδοση δύο νέων Ship to Shore cranes τύπου New Panamax για τη βελτίωση της παραγωγικής ικανότητας του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων.
