Άγιος Γρηγόριος, αδελφός του Αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού 7 Νοεμβρίου
.jpg)
Ό,τι γνωρίζουμε για τον Άγιο Αθηνόδωρο προέρχεται κυρίως από τον βίο του πιο γνωστού αδελφού του, του Αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού Νεοκαισαρείας. Και οι δύο γεννήθηκαν στις αρχές του τρίτου αιώνα από πλούσια ειδωλολατρική οικογένεια στη Νεοκαισάρεια (σημερινό Νίκσαρ, τότε πρωτεύουσα της περιοχής του Πόντου στη Μικρά Ασία). Λόγω της κοινωνικής τους θέσης, είχαν την ευκαιρία να λάβουν εξαιρετική μόρφωση.
Ο Αθηνόδωρος και ο αδελφός του Γρηγόριος, ο οποίος λεγόταν Θεόδωρος πριν από τη βάπτισή του, γνώρισαν την χριστιανική πίστη κατά τα εφηβικά τους χρόνια, μετά τον θάνατο του πατέρα τους. Με τη συμβουλή ενός από τους δασκάλους τους, επιθυμούσαν να σπουδάσουν στη Βηρυτό (σημερινή Βηρτ), που τότε ήταν ένα από τα πιο φημισμένα σχολεία του ελληνικού κόσμου. Εκείνη την εποχή, ο γαμπρός τους διορίστηκε νομικός σύμβουλος του Ρωμαίου διοικητή της Παλαιστίνης· έτσι οι δύο νέοι συνόδευσαν την αδελφή τους έως την Καισάρεια της Παλαιστίνης.
Όταν έφτασαν εκεί, έμαθαν πως ο περίφημος λόγιος Ωριγένης, διευθυντής της Κατηχητικής Σχολής της Αλεξανδρείας, ζούσε στην πόλη. Από περιέργεια θέλησαν να τον ακούσουν και να συζητήσουν μαζί του. Σύντομα ξέχασαν τη Βηρυτό και το ρωμαϊκό δίκαιο και αφοσιώθηκαν ολοκληρωτικά στον μεγάλο χριστιανό διδάσκαλο, ο οποίος σταδιακά τους οδήγησε στην πίστη, το έτος 233.
Σύμφωνα με τον Ευσέβιο στην Εκκλησιαστική Ιστορία του (Βιβλ. 6, Κεφ. 30):
«Όταν ο Ωριγένης επιτελούσε το έργο του στην Καισάρεια, πολλοί μαθητές συνέρρεαν σ’ αυτόν όχι μόνο από τα γύρω μέρη αλλά και από άλλες χώρες. Ανάμεσά τους ο Θεόδωρος, ο ίδιος που διακρίθηκε στους επισκόπους των ημερών μας με το όνομα Γρηγόριος, και ο αδελφός του Αθηνόδωρος, ήταν ιδιαίτερα φημισμένοι. Καθώς τους βρήκε προσηλωμένους στις ελληνικές και ρωμαϊκές σπουδές, τους ενέπνευσε αγάπη για τη φιλοσοφία και τους οδήγησε να αντικαταστήσουν το ενδιαφέρον τους για τη θεολογία. Έμειναν κοντά του πέντε χρόνια και προόδευσαν τόσο στα θεία πράγματα, ώστε, αν και νέοι στην ηλικία, τιμήθηκαν και οι δύο με επισκοπικό αξίωμα στις Εκκλησίες του Πόντου.»
Πριν από την αναχώρησή τους, το 238, ο Γρηγόριος ευχαρίστησε τον Ωριγένη με έναν Αποχαιρετιστήριο Λόγο, που σώζεται μέχρι σήμερα και αποτελεί πολύτιμη πηγή για τη ζωή και τη διδασκαλία του Ωριγένη. Σε επιστολή του, ο Ωριγένης αναφέρεται στην αναχώρηση των δύο αδελφών, τους προτρέπει να θέσουν τα πνευματικά πλούτη του ελληνικού πολιτισμού στην υπηρεσία της χριστιανικής φιλοσοφίας — όπως οι Ισραηλίτες χρησιμοποίησαν τα «χρυσά σκεύη των Αιγυπτίων» για να στολίσουν τα Άγια των Αγίων.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο επίσκοπος Φαίδιμος της Αμάσειας χειροτόνησε τον Γρηγόριο πρώτο επίσκοπο της Νεοκαισαρείας. Ο Γρηγόριος κήρυξε το Ευαγγέλιο με τόσο ζήλο και επιτυχία, ώστε κατά τον θάνατό του ελάχιστοι ειδωλολάτρες είχαν απομείνει σε ολόκληρο τον Πόντο. Οι Καππαδόκες Πατέρες του 4ου αιώνα τον τίμησαν ως ιδρυτή της Εκκλησίας της Καππαδοκίας.
Αν και δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες, λέγεται ότι και ο Αθηνόδωρος έγινε επίσκοπος στον Πόντο, συμβάλλοντας σημαντικά στο έργο του αδελφού του. Ο Ευσέβιος κατατάσσει και τους δύο ανάμεσα στους πιο λαμπρούς επισκόπους της εποχής.
Περί το 264, ο Γρηγόριος και ο Αθηνόδωρος φέρονται να συμμετείχαν στη Σύνοδο της Αντιόχειας, η οποία εξέτασε τις κατηγορίες εναντίον του Παύλου Σαμοσατέως για την αίρεση του Υιοθετισμού. Οι περισσότεροι επίσκοποι που συμμετείχαν στη σύνοδο ήταν πρώην μαθητές του Ωριγένη. Λίγα χρόνια μετά την επιστροφή του Γρηγορίου στον Πόντο, εκοιμήθη εν ειρήνη· ο Αθηνόδωρος όμως, λέγεται, μαρτύρησε για την πίστη, αν και δεν γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Συναξάριο της Κωνσταντινουπόλεως, στις 7 Νοεμβρίου μνημονεύονται δύο άνδρες που αναφέρονται ως αδελφοί του Αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού: ο ένας ονομάζεται Αθηνόδωρος και ο άλλος Γρηγόριος. Ωστόσο, γνωρίζουμε μόνο τον Αθηνόδωρο ως αδελφό του Αγίου Γρηγορίου. Επομένως, είτε ο δεύτερος «Γρηγόριος» είναι λάθος ή σύγχυση, είτε μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Αθηνόδωρος ονομαζόταν επίσης Γρηγόριος μετά τη βάπτισή του. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στο γεγονός ότι ο Γρηγόριος ο Θαυματουργός λεγόταν Θεόδωρος πριν βαπτιστεί — όνομα συγγενές με το Αθηνόδωρος, καθώς και τα δύο τελειώνουν σε -δωρος («δώρο»). Ίσως λοιπόν μετά τη βάπτισή τους, και οι δύο αδελφοί να έλαβαν το ίδιο χριστιανικό όνομα, Γρηγόριος.
