Ανάμνηση Θαύματος Μεγάλου Βασιλείου, 19 Ιανουαρίου
Πώς ουκ αν ήρε Βασίλειε τας πύλας,
Μέγας Ναός σοι τω ναώ τω εμψύχω.
Αυτή τη μέρα γίνεται ή ανάμνηση του μεγάλου θαύματος στη Νίκαια, όταν ο Μέγας Βασίλειος με την προσευχή του άνοιξε τις πόρτες της Καθολικής Εκκλησίας και την έδωσε στους Ορθοδόξους.
Κατά την επίσκεψη στη Νίκαια, ο Αυτοκράτορας Ουάλης, κατόπιν αιτήματος ορισμένων επιφανών Αρειανών, αφαίρεσε τη χρήση του Ναού από τους Ορθοδόξους με τη βία και επέτρεψε στους Αρειανούς να τον καταλάβουν. Οι Ορθόδοξοι θλίφθηκαν βαθιά από αυτή τη φοβερή συμφορά. Αργότερα, όταν ο Άγιος Βασίλειος βρέθηκε στη Νίκαια, οι πιστοί έκλαιγαν και του διηγήθηκαν όσα είχε κάνει ο Αυτοκράτορας. Ο Άγιος πήγε στην Κωνσταντινούπολη και καταδίκασε την αδικία του Ουάλη. Ο Αυτοκράτορας εξοργίστηκε, αλλά ήξερε πως είχε κάνει λάθος δίνοντας τον Ναό στους αιρετικούς. Είπε: «Επιστρέψτε στη Νίκαια και κρίνετε με δίκαιο τρόπο, χωρίς να ευνοείτε τη δική σας πλευρά.»
Ο Άγιος Βασίλειος επέστρεψε στη Νίκαια με βασιλικό διάταγμα και συγκάλεσε τους Αρειανούς. Τους είπε: «Ο Αυτοκράτορας μου έδωσε την εξουσία να αποφασίσω αν εσείς ή οι Ορθόδοξοι πρέπει να έχετε τον Ναό.»
Απάντησαν: «Πολύ καλά, αλλά κρίνε όπως θα κρίνει ο Αυτοκράτορας αν ήταν εδώ.»
Ο Άγιος Βασίλειος διέταξε τους Αρειανούς και τους Ορθοδόξους να κλείσουν τις πόρτες του Ναού, να τις σφραγίσουν και να βάλουν φύλακες. Στη συνέχεια είπε στους Αρειανούς να προσευχηθούν για τρεις μέρες και νύχτες και να επιστρέψουν. Αν οι πόρτες ανοίξουν με τις προσευχές τους, τότε θα τους επιτραπεί να κρατήσουν τον Ναό. Είπε: «Αν οι πόρτες δεν ανοίξουν για εσάς, τότε εμείς θα προσευχηθούμε για μια μόνο νύχτα και αν ανοίξουν για εμάς, θα πάρουμε ξανά τον Ναό. Αν δεν ανοίξουν και για εμάς, τότε θα είναι δικός σας.»
Οι Αρειανοί αποδέχτηκαν την πρόταση αυτή, αλλά οι Ορθόδοξοι πίστευαν ότι ο Άγιος Βασίλειος έδινε άδικο πλεονέκτημα στους αιρετικούς, γιατί φοβόταν τον Αυτοκράτορα. Παρ’ όλα αυτά, ο Ναός κλείστηκε και σφραγίστηκε, και τοποθετήθηκαν φύλακες. Μετά από τρεις μέρες και νύχτες, οι προσευχές των Αρειανούν δεν είχαν αποφέρει κανένα αποτέλεσμα, οπότε συνέχισαν να προσεύχονται μέχρι το μεσημέρι της τέταρτης ημέρας. Όταν οι πόρτες δεν άνοιξαν, ντράπηκαν και αποχώρησαν.
Ο Άγιος Βασίλειος οδήγησε τους Ορθοδόξους στην εκκλησία του Αγίου Διομήδη έξω από την πόλη και τέλεσε την Παννυχίδα. Το επόμενο πρωί, ο ιεράρχης οδήγησε πομπή πίσω στον Καθεδρικό Ναό, ενώ ο κόσμος ψάλλει «Άγιος ο Θεός». Στάθηκαν μπροστά στις πόρτες του ναού και διέταξε να σηκώσουν τα χέρια τους στον Ουρανό και να φωνάξουν: «Κύριε, ελέησον.» Έπειτα προσευχήθηκαν και ο Άγιος Βασίλειος έκανε το Σταυρό πάνω στις πόρτες τρεις φορές και φώναξε: «Ευλογητός ο Θεὸς των Χριστιανών, πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.»
Ξαφνικά, έγινε σεισμός που έσπασε τις κλειδαριές, έριξε τα κάγκελα στο έδαφος και έσχισε τις σφραγίδες, και τότε οι πόρτες άνοιξαν. Ο Άγιος Βασίλειος εισήλθε στο ναό με όλους τους Ορθοδόξους. Μετά τη θεία λειτουργία, έδιωξε τους πιστούς.
Πολλοί Αρειανοί που ήρθαν να δουν τι θα γίνει, απαρνήθηκαν την αίρεσή τους και έγιναν Ορθόδοξοι. Όσο για τον Ουάλη, αυτός έμεινε κατάπληκτος από το θαύμα, αλλά δεν μετεστράφη στην Ορθοδοξία. Αργότερα τραυματίστηκε σε μάχη και κρύφτηκε σε έναν αχυρώνα γεμάτο άχυρα. Οι εχθροί του περικύκλωσαν τον αχυρώνα και έβαλαν φωτιά. Ο κακός τύραννος πέθανε στις φλόγες και η ψυχή του έφυγε για την αιώνια φωτιά.
