Άγιοι Πατέρες εν τη μονή του Αγίου Σάββα, 20 Μαρτίου

Διπλοῦς στεφάνους χειρὸς ἐκ τοῦ Κυρίου,

Πόνων χάριν δέχεσθε καὶ τῶν αἱμάτων.

Εἰκάδι Ἀββάδες ἐκ χθονὸς οὐρανὸν ἤλυθον εὐρύν.

Οι Άγιοι Ιωάννης, Σέργιος, Πατρίκιος και άλλοι δεκαεπτά Πατέρες, συνολικά είκοσι, θανατώθηκαν στη Μονή του Αγίου Σάββα στις 20 Μαρτίου του 797. Κατά τον 8ο αιώνα, η περιοχή γύρω από τα Ιεροσόλυμα υπέφερε από συχνές επιδρομές των Σαρακηνών, οι οποίοι αναφέρονται ως Αιθίοπες ή «Μαύροι» στο Συναξάριον Κωνσταντινουπόλεως. Η Μονή του Αγίου Χαρίτωνος ερημώθηκε και έπεσε σε παρακμή. Δύο φορές οι Σαρακηνοί επιχείρησαν να λεηλατήσουν τη Λαύρα του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου, αλλά η Θεία Πρόνοια προστάτευσε το μοναστήρι. Οι μοναχοί είχαν τη δυνατότητα να διαφύγουν στα Ιεροσόλυμα, αλλά αποφάσισαν να μην εγκαταλείψουν τον τόπο όπου αναζητούσαν τη σωτηρία τους επί τόσα χρόνια.

Στις 13 Μαρτίου, περίπου εξήντα Σαρακηνοί εισέβαλαν στη Μονή και απαίτησαν όλα τα τιμαλφή. Οι μοναχοί τούς απάντησαν ότι το μοναστήρι διέθετε μόνο λίγα τρόφιμα και παλιά ενδύματα. Τότε οι Σαρακηνοί άρχισαν να τοξεύουν τους μοναχούς, λεηλάτησαν τα κελιά τους και τα πυρπόλησαν. Δεκατρείς μοναχοί σκοτώθηκαν και πολλοί άλλοι τραυματίστηκαν.

Οι Σαρακηνοί σχεδίαζαν επίσης να κάψουν την εκκλησία της Μονής, αλλά βλέποντας από μακριά ένα πλήθος ανθρώπων, το πέρασαν για στρατό που είχε σταλεί από τα Ιεροσόλυμα. Έτσι, τράπηκαν σε φυγή, παίρνοντας μαζί τους ό,τι μπόρεσαν να λεηλατήσουν. Μετά τη φυγή των εχθρών, ο Πατέρας Θωμάς, έμπειρος ιατρός, άρχισε να περιθάλπει τους επιζώντες.

Τη Μεγάλη Πέμπτη, 20 Μαρτίου, οι Σαρακηνοί επέστρεψαν στη Λαύρα με μεγαλύτερη δύναμη και άρχισαν να ξυλοκοπούν τους μοναχούς. Οι επιζώντες οδηγήθηκαν μέσα στην εκκλησία, όπου βασανίστηκαν για να αποκαλύψουν πού ήταν κρυμμένοι οι θησαυροί της Μονής. Το μοναστήρι είχε περικυκλωθεί, οπότε κανείς δεν μπορούσε να διαφύγει.

Οι βάρβαροι έπιασαν τον νεαρό μοναχό Ιωάννη, ο οποίος φρόντιζε τους φτωχούς και τους ξένους. Τον χτύπησαν ανελέητα, του έκοψαν τους τένοντες των χεριών και των ποδιών και τον έσυραν πάνω σε πέτρες, ξεσκίζοντας το δέρμα της πλάτης του. Ο φύλακας των ιερών σκευών, ο Άγιος Σέργιος, έκρυψε τα ιερά σκεύη και προσπάθησε να διαφύγει, αλλά συνελήφθη και αποκεφαλίστηκε.

Μερικοί μοναχοί κατάφεραν να κρυφτούν σε ένα σπήλαιο έξω από τη Μονή, αλλά εντοπίστηκαν από έναν φύλακα σε έναν λόφο, ο οποίος τους διέταξε να βγουν έξω. Μέσα στη σπηλιά, ο Άγιος Πατρίκιος ψιθύρισε στους αδελφούς του: «Μη φοβάστε, εγώ θα βγω μόνος μου να συναντήσω τον θάνατο. Εσείς καθίστε και προσευχηθείτε.»

Οι Σαρακηνοί τον ρώτησαν αν υπήρχαν κι άλλοι μέσα στη σπηλιά, και ο Πατρίκιος απάντησε ότι ήταν μόνος. Τον οδήγησαν στη Λαύρα, όπου οι αιχμάλωτοι περίμεναν τη μοίρα τους. Οι Σαρακηνοί τούς ζήτησαν λύτρα 4.000 χρυσών νομισμάτων και τα ιερά σκεύη. Καθώς οι μοναχοί δεν μπορούσαν να τα δώσουν, οι βάρβαροι τούς έσυραν στο Σπήλαιο του Αγίου Σάββα, μέσα στα τείχη της Μονής. Άναψαν φωτιά και έριξαν πάνω της κοπριά, ελπίζοντας να τους πνίξουν με τον δηλητηριώδη καπνό. Δεκαοκτώ μοναχοί πέθαναν στο σπήλαιο, ανάμεσά τους οι Άγιοι Ιωάννης και Πατρίκιος.

Οι Σαρακηνοί συνέχισαν να βασανίζουν τους επιζώντες, αλλά δεν απέσπασαν καμία πληροφορία. Τελικά, εγκατέλειψαν τη Μονή.

Τη νύχτα της Μεγάλης Παρασκευής, οι μοναχοί που είχαν κρυφτεί στα βουνά επέστρεψαν στη Λαύρα, περισυνέλεξαν τα σώματα των μαρτύρων Πατέρων, τα μετέφεραν στην εκκλησία και τα έθαψαν εκεί. Ο Πατέρας Θωμάς περιέθαλψε ξανά τους τραυματίες, αλλά ένας ακόμη υπέκυψε στα τραύματά του, ανεβάζοντας τον αριθμό των νεκρών μοναχών στους είκοσι.

Οι βάρβαροι που λεηλάτησαν τη Μονή τιμωρήθηκαν από τον Θεό. Μια ξαφνική ασθένεια τούς χτύπησε και όλοι πέθαναν. Τα σώματά τους κατασπαράχθηκαν από άγρια θηρία.

Αυτή η αφήγηση μας παραδόθηκε από τον Στέφανο τον Μελωδό, ανιψιό του Ιωάννη του Δαμασκηνού.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η σφαγή των Αγίων Πατέρων της Λαύρας του Αγίου Σάββα, που τιμάται στις 16 Μαΐου, αφορά διαφορετικούς Πατέρες από αυτούς που αναφέρονται εδώ. Αυτοί οι Πατέρες μαρτύρησαν τον 7ο αιώνα, κατά τη βασιλεία του Ηρακλείου (610-641), το έτος 614.

Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον  
Ἦχος δ’. Ὃ ὑψωθεῖς ἐν τῷ Σταυρῷ.
Ὡς τοῦ Σωτῆρος ἁγιόλεκτοι ἄρνες, ἐξωρμημένοι ἐκ χωρῶν διαφόρων, τῇ Ποίμνῃ συνεδράμετε Σάββα τοῦ σοφοῦ· ὅθεν θανατούμενοι, ἀπηνείᾳ βαρβάρων, χαίροντες ἀνήλθετε, πρὸς οὐράνιον μάνδραν, καθάπερ Ὅσιοι καί Ἀθληταί, ἐκδυσωποῦντες, ὑπέρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος β’.
Ἀθλοφόροι Κυρίου μακαρία ἡ γῆ ἡ πιανθεῖσα τοῖς αἵμασιν ὑμῶν, καὶ ἅγιαι αἱ σκηναὶ αἱ δεξάμεναι τὰ πνεύματα ὑμῶν· ἐν σταδίῳ γὰρ τὸν ἐχθρὸν ἐθριαμβεύσατε, Χριστὸν μετὰ παρρησίας ἐκηρύξατε. Αὐτὸν ὡς ἀγαθὸν ἱκετεύσατε, σωθῆναι δεόμεθα τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Κοντάκιον
Ἦχος β’. Τήν ἐν πρεσβείαις.
Τὴν τῶν ὁσίων θεόληπτον συνοδείαν, ταῖς τῶν Μαρτύρων διαλάμπουσαν ἀκτῖσι, πάντες τοῖς ᾄσμασι στεφανώσωμεν, τοὺς τῷ Χριστῷ τυθέντας, οἷάπερ θεῖα σφάγια· αὐτούς γὰρ ὁ Λόγος προσεδέξατο.

Μεγαλυνάριον
Αἵμασιν οἰκείοις μαρτυρικῶς, τοὺς σαυτῶν χιτῶνας, πορφυρώσαντες ἱερῶς, πρὸς ὑπερκοσμίους, ἀνήλθετε ἐπαύλεις, φαιδρῶς κεκοσμημένοι, Πατέρες Ὅσιοι.

Κάθισμα
Ἦχος πλ. δ’. Τὸ προσταχθὲν.
Δι' ἐγκρατείας τῶν παθῶν τὰς πυριφλέκτους, ἀπονεκρώσαντες ὁρμάς, καὶ τὰς κινήσεις, Ἀσκηταὶ θεόληπτοι, ἑπόμενοι κατ' ἴχνος, τῷ πάντα τεκτηναμένῳ μόνῳ Θεῷ, καθάπερ δεκτὴ θυσία καὶ ἱερά, προσηνέχθητε σφάγια, διὰ χειρὸς βαρβαρικῆς, τυπτόμενοι σφαττόμενοι, καὶ βιαίως κοπτόμενοι.